Geschiedenis van Hongarije

Kenmerkend voor de Hongaarse geschiedenis zijn ten eerste de aanzienlijke aantallen niet-Hongaarse minderheden binnen de Hongaarse staat (rond 1800/1900) en Hongaarse minderheden buiten de grenzen van Hongarije. De rode draad door de geschiedenis van de Hongaren is de oorlogvoering met de Turken, en de dubbelmonarchie met Oostenrijk.

Ontstaan

Het Hongaarse Rijk begon met de komst van de Magyaren in Europa, ongeveer 1100 jaar geleden. De Mongoolse stammen die richting Midden Europa trokken om zich te vestigen aldaar, mengden zich met de aanwezige Slavische stammen. Rond het jaar 1000 wordt het Hongaarse Rijk christelijk onder vorst Stefan I de Heilige. De paus stuurt Stefan daarop een kroon (vanaf dat moment de ‘Stefanus-kroon genoemd) die nog steeds bestaat.

Het duurt nog geen 300 jaar voor het rijk getest wordt door vijandige dreiging. De Tartaren weten de Hongaren nog buiten de grenzen te houden in de dertiende eeuw, zij stoten weliswaar door tot Boedapest maar worden vervolgens weer verdreven. De Osmanen die zich een weg Europa in banen zijn een zwaardere tegenstander bemerken de Hongaren. In 1398 valt Servië voor de Turken en in 1453 valt ook Byzantium. De Hongaarse vorst Janos Hunyadi weet echter de Turken te stoppen aan de Donau in de Slag bij Belgrado in 1456. Twee jaar later sterft Hunyadi en wordt opgevolgd door Matthias I Corvinus (1458-1490). Corvinus probeert een Europese alliantie te smeden tegen de Turken, maar weet daarin geen succes te boeken. Bij zijn opvolger Lodewijk II gaat het voor de Hongaren echt mis: In de Slag bij Mohacs worden de Hongaren verslagen en wordt koning Lodewijk gedood. Hierna nemen de Osmanen Hongarije over en delen het rijk op in drie delen: ‘Koninklijk Hongarije, Turks Hongarije en Transsylvanië.

Koninklijk Hongarije

In het Habsburgse gedeelte wilden de bezetters de protestantse Hongaren rekatholiseren. Hierin ligt de goede verstandhouding tussen Hongarije en Nederland besloten; de Nederlanders organiseerde opleidingen voor Hongaarse dominees en in 1676 bevrijdt Michiel de Ruyter Hongaarse dominees uit gevangenschap in Napels (hier komt de beruchte Habsburgse uitspraak vandaan: Of u wordt katholiek of de galeien).
In 1683 vallen de Turken Wenen binnen. Vlak onder Wenen wordt het Turkse leger beslissend verslagen door de Habsburgers met onder andere hulp van de Polen. De Habsburgers weten hierbij twee Hongaarse gebieden te heroveren op de Turken en rond 1700 is de herovering van Hongarije afgerond. Het bevrijde Hongarije werd evengoed direct weer bezet door de Habsburgers en de oorlog had het land in puin gelegd. Waar voor 1683 nog 83% van de inwoners van Hongaarse komaf was, was dit aantal in 1700 nog slechts 50% en dalende. Dit is duidelijk zichtbaar in de afname van het Hongaarse element; de heersende stijl is Laat-Barok. Al het voorgaande was verloren gegaan.

Hongarije en de Habsburgers

De Hongaren waren opstandig tegenover de Habsburgse bezetters, en de Habsburgers wantrouwden de Hongaren. In deze gespannen verstandhouding moest de bom wel barsten in het Europese Revolutiejaar 1848. De Hongaren kwam in opstand onder hun leider Lajos Kossuth, zetten het Habsburgse gezag af en roepen de Republiek Hongarije uit. Lang hield deze niet stand: De Habsburgers riepen de hulp in van tsaar Nicolaas (Rusland) die de kozakken stuurt. Zij verslaan de Hongaren en Koninklijk Hongarije wordt weer onder de Habsburgers geplaatst.
Er zijn twee uitzonderingen op de verstoorde relatie tussen de Hongaren en de bezetter. Allereerst de vorstin Maria Theresia die in de problemen raakte door de expansiedrift van Frederik de Grote (Pruisen). Maria Theresia won de Hongaren voor zich met haar charme (waar zij beroemd mee is geworden) en deze 60.000 soldaten redden de Habsburgse kroon.
De tweede uitzondering was Elisabeth in het jaar 1860. Zij was de echtgenote van Franz Joseph. Elisabeth leerde Hongaars, zocht contact met de Hongaren en kreeg compassie met het volk in verdrukking. In 1867 werd de noodzaak tot hervorming van het Habsburgse Rijk zo groot dat de Dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije werd gevormd. Beide delen hadden dezelfde vorst en defensie, financiën en buitenlandse zaken werden centraal geregeld. Voor de Hongaren was deze Ausgleich uiteraard een grote overwinning, de Tjechen werden de grote verliezer.
(NB. In deze Ausgleich werd de vorst over de twee delen ‘keizer’ in het Oostenrijkse deel en ‘koning’ in het Hongaarse deel.)

Veel fouten op rij

Eigenlijk is het vervolg van de Hongaarse geschiedenis bijna een klucht te noemen, waarin de fouten die gemaakt zijn, hoge prijzen bleken te hebben.
Allereerst werd de bevolking in het Hongaarse deel van de Dubbelmonarchie bloot gesteld aan de Magyarisering met de beste bedoelingen vanuit de overheid. De grote aantallen minderheden in Koninklijk Hongarije konden dit niet op prijs stellen, terwijl in het Oostenrijkse gedeelte juist veel begrip was voor het proces van Magyarisering dat werd doorgevoerd. Een andere fout die werd gemaakt, was de vestiging van het Hongaarse parlement op de oever van de Donau. Het werd gebouwd aan de linkeroever, waar ook de Tjechische schouwburg gebouwd was, het symbool van de verrichte culturele inspanningen.
Maar de Wereldoorlogen werden met nog veel hogere prijs betaald. In de Eerste Wereldoorlog vocht Oostenrijk-Hongarije aan de kant van de Centralen. Het Hongaarse leger vocht en verloor, met als consequentie een groot gebiedsverlies bij de Vrede van Trainon in 1920. Een enorme shock trof Hongarije nu een groot deel van de bevolking ineens buiten de grenzen van het Hongaarse Rijk leefde. Gevolg van de Vrede van Trianon was dat een groot parlement een klein land bestuurde en dat Hongarije een hoofdstad van twee miljoen inwoners had, terwijl het hele land nog niet aan de tien miljoen raakte. Voor de Hongaren was duidelijk dat er iets mis was en er ontstond een beweging die het best ‘’ Hongaars revisionisme’ genoemd kan worden.
Maar met de Tweede Wereldoorlog in zicht was revisionisme achteraf gezien niet de beste optie. De Hongaren kozen voor Hitler; Miklos Horthy sympathiseerde met Duitsland tijdens het Interbellum en hoopte de gebieden in Tsjecho-Slowakije, Servië, Roemenië en Oostenrijk (alle landen waar een Hongaarse minderheid aanwezig was) terug te kunnen winnen. In ruil voor goedkeuring diende Hongarije 200.000 soldaten te leveren voor het Oostfront. Al in 1943 werd in Voronez het grootste deel van het leger weggevaagd, de overlevenden (ongeveer 70.000) werden afgevoerd naar Siberië.
Nadat Hitler was teruggedrongen door met name Stalin, bleek pas hoe ernstig de consequenties van de misrekening uitpakten. In Praag gedroegen de Russen zich redelijk netjes, zij hoorden duidelijk bij de Geallieerde Bevrijders. Maar in Hongarije gedroegen de Russen zich als veroveraars die de vijand uit dienden te schakelen, waarbij ze talloze arrestaties verrichtten, roofden en andere misdaden begingen. De Russen betaalden de Hongaren met gelijke munt terug.
Tijdens de Russische inval knoopte Horthy in het geniep onderhandelingen aan met het Westen. Toen deze onderhandelingen uitlekten, voelden de Duitsers zich in de rug geschoten door hun bondgenoot en verharden in het fascisme in het Hongaarse gebied dat zij nog hadden. Uiteindelijk werden zij door de Sovjets letterlijk Hongarije uitgeschoten: nu waren de Sovjets de baas.

Sovjet-Hongarije

Het eerste verzet tegen de Sovjetoverheersing vond plaats in 1956 te Boedapest. In 1953 was Stalin overleden en de destalinisatie die werd doorgevoerd vanuit de Sovjet-Unie gaf ruimte voor opstand. Het antwoord van de Russen was mild, de onruststoker Imre Nagy werd afgezet en de Sovjetvriend Janos Kadar werd aangesteld. Tijdens zijn bewind veranderde hij echter van verrader van de Hongaren tot hervormer. Kadar ontwierp het goulasj socialisme, een vrijere vorm communisme die Hongarije een vreemde bijnaam opleverde: ‘De vrolijkste barak in het socialistische kamp.’
Na Gorbatsjov werd het communisme in Hongarije afgeschaft en werd in 1989 de grens met Oostenrijk opengesteld; dit was het befaamde doorknippen van het prikkeldraad.