recensie

Othello van Shakespeare

Othello van Shakespeare is alom bekend en het verhaal van de nobele Moor die het hart van de Venitiaanse Desdemona wint, zal menigeen op het netvlies hebben. Is het niet een verfilming, dan is het wel een toneelstuk of in boekvorm. Een vertaling voor een toneelgezelschap, in dit geval Toneelgroep Amsterdam, kan iets toevoegen. Zo ook de versie van Hafid Bouazza.

Het verhaal

Het verhaal van Shakespeare speelt ten tijde van de 16e eeuw waar Venetië en Turkije in oorlog waren. Het Venitiaans bolwerk werd in 1570 aangevallen door de Turken en aansluitend veroverd.

Shakespeare had zijn kennis uit The History of the Turks van Richard Knolles (publicatie: 1603) en Cinzio van Giovanni Battista (gepubliceerd 1565) gehaald. Aan deze feiten wist Shakespeare op de voor hem zo karakteristieke wijze een romantisch verhaal toe te voegen, nl Roderigo die ook (naast Othello) verliefd is op Desdemona, de trieste Brabanzio, de vader van Desdemona en de gemene Iago die een plan maakt om Othello onderuit te halen.

De setting is kompleet als Iago, die Othello haat, Roderigo aanzet alarm te slaan bij Brabantio. Immers Desdemona is op de vlucht - wat overigens niet zo is - want ze is inmiddels getrouwd met Othello. Othello ontkracht het vluchtverhaal en hij wordt gesterkt door Desdemona zelf die zijn verhaal bevestigd. Intussen wil men Othello naar Cyprus sturen ivm de aanval van de Turken en Desdemona volgt hem weer.

Iago wil Othello en diens luitenant Cassio onderuit halen en zet opnieuw zijn pion Roderigo in. Roderigo doet alles om bij Desdemona in de buurt te kunnen zijn en Iago doet bij Othello overkomen als zou Desdemona hem ontrouw zijn.

De oorlog blijkt bij aankomt al voorbij, de vloot is in een storm vergaan. Dit moet gevierd worden en als Cassio op wacht moet staan voert slinkse Iago hem dronken. Een gevecht met Roderigo is het gevolg en Cassio moet, als Othello hem dronken aantreft, gedegradeerd worden. Iago gaat door met zijn vuile spel en haalt Cassio over met Desdemona te gaan praten, zij kan wel een goed woordje voor Cassio doen hem in zijn functie terug te zetten. Desdemona wil dit inderdaad wel doen en Othello ziet haar met Cassio praten. Othello wordt jaloers en al helemaal als Desdemona goed spreekt over Cassio en dit nog eens door Iago wordt aangewakkerd.

Tijdens een etentje verliest Desdemona haar zakdoek (heeft ze gehad van Othello en beloofd deze nooit te verliezen) en wordt deze door Emilia opgepakt en nietsvermoedend aan Iago gegeven. Ze denkt dat de zakdoek zo weer netjes bij Desdemona terecht komt. Dan wordt Othello steeds jaloerser en wil bewijs van Iago over de relatie tussen Desdemona en Cassio. Deze geeft aan dat Cassio zijn mond afveegde met een bepaalde zakdoek (hij beschrijft de zakdoek van Desdemona die ze ooit van Othello gehad heeft). Dan gaat Othello door het lint en Desdemona is intussen op zoek naar haar zakdoek. Als Othello haar er om vraagt kan ze de zakdoek niet overhandigen en Othello weet het nu zeker, ze is hem ontrouw.

Cassio heeft de onbekende zakdoek gevonden en wil dat het hoertje Bianca deze namaakt, om van haar af te zijn. Iago heeft Othello verstopt en deze ziet alles. Iago praat met Cassio en Cassio praat over Bianca maar het lijkt alsof het om Desdemona gaat. Othello is eruit … Cassio en Desdemona moeten dood, hij is wanhopig.

Othello wordt nu teruggeroepen naar Venetië en Cassio wordt nu gouverneur. Desdemona doet er alles aan het goed te krijgen tussen Othello en Cassio en vraagt Lodovico te bemiddelen. Othello hoort het en gaat opnieuw door het lint en Iago voedt Lodovico dat Othello zichzelf niet meer is en hem zo in een kwaad daglicht zettend.

Othello gaat met Emilia in gesprek om definitief te achterhalen of Desdemona en Cassio nu een relatie hebben of niet en zij geeft aan dat Desdemona hem altijd trouw is geweest. Desdemona moet op het matje komen en hij behandeld haar als de eerste beste hoer. Nu is ze desperaat en vraagt ze nota bene Iago om hulp om Othello terug te winnen.

In een door Iago gelegde hinderlaag (voor Othello en Desdemona) ziet hij kans ook Roderigo te doden. Othello is er inmiddels uit en verteld Desdemona over zijn liefde voor haar, daarna dood hij haar en hoort aansluitend dat Roderigo gedood is. Emilia ziet het gebeuren en is woest, dan verteld ze het verhaal van de zakdoek en Othello beseft wat hij gedaan heeft. Hij dood zichzelf en Iago wordt uiteindelijk opgepakt en moet voor het gerecht verschijnen.

De recensie

Aan de kwaliteit van Shakespeare’s werk kan en zal niet getwijfeld worden. Zijn geromantiseerd verhaal in de kleine setting en binnen een kort tijdsbestek zijn perfect neergezet. Othello die dreigt door te slaan van jaloezie en de verwoede pogingen van Desdemona om hem in te laten zien dat ze niet ontrouw is geweest, zijn subliem weergegeven.

De vertaling en het commentaar van Hafid Bouazza daarentegen varieert van mooie vertaling en goedlopende zinnen in de stijl van Shakespeare tot hier en daar hakkelig taalgebruik en niet des Shakespeare’s. Zo is het niet altijd even gemakkelijk om in het verhaal te komen. Uiteraard dient vermeld te worden dat het voor de toneelgroep Amsterdam is en het beeld natuurlijk meer doet dan alleen deze woorden in een boek.

Het commentaar varieert ook, soms heldere uiteenzetting van een woord, zin of persoon. Maar ook een uitleg over een situatie die niet snel te volgen is. Juist het bijbehorende commentaar moet een situatie verduidelijken, uitleg geven etc. en moet daarom goed te lezen zijn. Hierdoor raak je de draad van het verhaal niet kwijt.

Al met al niet altijd even gemakkelijk leesbaar en dat is zonde, want Shakespeare’s werk kan niet genoeg gelezen (en voorgedragen) worden.