Mime: kunst van de stilte

Bij het horen van de term ‘mime’ denken veel mensen aan bewegelijke typetjes met zwart-wit gestreepte shirts en witte gezichten die een onzichtbare muur betasten. Ook word mime de kunst van de stilte genoemd. Maar wat houdt het in? Het woord ‘mime’ komt vanuit het Grieks en betekend ‘beweging’. Mime is bekend geworden als de ‘art of silence’ (de kunst van de stilte). Het is een theatervorm waarin acteurs een situatie of verhaal zonder spraak uitbeelden, maar met alleen handen, mimiek en lichaamstaal. Een definitie van mime is: ‘kunst waarin mensen, dieren, dingen en gebeurtenissen zonder woorden en alleen door gebaren, mimiek ofwel gezichtsexpressie en lichaamstaal worden uitgebeeld.’

Ontstaan

Mime is een van de oudste vormen van theater en vindt zijn oorsprong in de Griekse en Romeinse tijd. Griekse verhalen en tragedies werden vaak gezongen en verteld in grote groepen. Een speler werd op het podium gezet die duidelijk moest maken wat het koor zong. Meestal werden hier kleurige kleding en maskers bij gebruikt. Naast houdingen en bewegingen maakten zij soms gebruik van zang, dans en acrobatiek. Romeinen gebruikten sketches vaak na of tussen voorstellingen. Zij waren de eersten die panto mime opvoerden om het publiek aan het lachen te krijgen. Pantomime is het uitbeelden van emoties, handelingen en voorwerpen zonder attributen, alleen door gebaren. Bekend werd de commedia dell’arte, een improvisatietheater waarbij geen gescheven tekst werd gebruikt. Vaak waren er vaste personages en werden maskers gebruikt.

In de middeleeuwen verboden kerk en autoriteiten het soms spottende theater. Naspelen van Bijbelverhalen zonder het gebruik van woorden was wel toegestaan. Daarom werden op straat of op de markt hele verhalen zwijgend uitgebeeld. Ook bekend werd het ‘tableau vivant’: een levend schilderij. Hierin stelden gekostumeerde spelers zich op in een stilstaande houding om een situatie te laten zien. In het begin van de negentiende eeuw ontwikkelt Jean-Gaspard Debureau de eerste bekende pierrot in Parijs. Pierrot (letterlijk Kleine Piet, Pietje) is een clown met een wit geschminkt gezicht, aangezette zwarte wenkbrauwen en soms een zwarte traan in een ooghoek. Het karakter van pierrot komt uit commedia dell’arte (daar heet het Pedrolino). Daarna verwaterde de populariteit van de mime. Na de komst van de eerste film kwam deze weer terug. Charlie Chaplin, Buster Keaton en Stan Laurel werden populair dankzij hun zwijgende, mimische spel.

Franse mime

Naast Jean-Gaspard Debureau hebben vier andere Franse mimespelers grote invloed gehad op de huidige mime. Etienne Decroux (1898-1991) is grondlegger van corporale mime. Hij was op zoek naar pure beweging, het lichaam als essentie van theater in plaats van grote, holle gebaren. Hij richtte zijn eigen school op. Jean-Louis Barrault (1910-1994) heeft in meer dan 50 mime-films gespeeld waaronder o.a. is Les Efants Du Paradis (children of paradise). Hij vond dat de simpele dingen het moeilijkst waren om uit te beelden. Jacques Lecoq (1921-1999) stichtte in 1956 een eigen theaterschool die vele namen onder zijn ex-leerlingen kent. Marcel Marceau (1923-2007) was leerling van Decroux en maakte mime populair door zijn personage ‘Monsieur Bip’. Hij richt zijn eigen ‘mimodrama’ school op.

Mime spelen

In mime is het lichaam een instrument dat word gebruikt in het spel. Een aantal aspecten van mime zijn:

• Verschillende lichaamsdelen apart van elkaar te bewegen
• Voet- en handposities,
• Standbeelden en houdingen
• Verschillende karakters en typetjes creëren met je hele lichaam
• Emoties uitbeelden
• Ritmes
• Gewicht en object identificatie
• Gebruik van adem
• Illusies
• Verhalen vertellen
• Improvisatie
• Dans en drama als onderdeel of ondersteuning

Veel mimespelers dragen witte handschoenen om focus op de handen te leggen. Een wit geschminkt gezicht is om expressies op het gezicht beter te kunnen zien.

Een voordeel van mime is dat het niet taalgebonden is, waardoor een bepaald stuk over de hele wereld gespeeld kan worden. In mime word het lichaam gebruikt om iets te zeggen, iets uit te drukken wat woorden niet altijd kunnen zeggen. Zoals Marcel Marceau zei: ‘Mime is not a silent art. It is the art of touching people.’