In de naam van... munt

Akkermunt, pepermunt, polei, groene munt, kruizemunt, Corsicaanse munt, witte munt, wollige munt! En zo kunnen we nog een tijdje doorgaan. De muntnamen en muntsoorten zijn zo uitgebreid dat ze plantkundigen en etymologen tot wanhoop drijven. Ik heb het in elk geval opgeven om er alles van af te weten. Maar misschien maakt juist die veelzijdigheid van munt zo een boeiende plantenfamilie. In de naam van... welke munt? De meerdere munten.

Mythologie en munt

Menthe of Minthe, dochter van de watergod Cocytus, werd bemind door de god van de onderwereld Hades, maar diens jaloerse vrouw Persephone veranderde Minthe in onze muntplant. Zo staat het tenminste in een sage van Ovidius. Volgens andere bronnen zou de naam dan weer afkomstig zijn van het Griekse minthos wat "sterk ruikend" betekent. Logisch lijkt mij.
Peper-munt zou dan; ja, van piper, peper komen, naar de scherpe alhoewel niet peperige smaak.

Bij de Grieken was Munt een heilig kruid, een bosje munt werden aan de doden meegegeven. Ook in Egyptische graven vinden we dergelijke bundeltjes terug. Mogelijk is de naam Balsemkruid ontstaan uit het gebruik, om het kruid als een soort conserveermiddel mee te geven aan de doden. Variaties zijn Boerenbalsem en Wilde balsem. Voor het echte balsemen is het waarschijnlijk niet gebruikt geweest en sterk reukende en harsbevattende zalven worden ook balsems genoemd, dus zou het ook kunnen betekenen ’een kruid voor een verwarmende en ontsmettende zalf’.

Andere muntsoorten en namen

De oude naam Aalkruid kreeg de plant omdat hij bij het stoven van aal gebruikt werd. Kruizemunt is een verbastering van kroeze-munt of gekroesde munt, naar de gekrulde bladeren. Dit is een oude benaming want in het Middelnederlands vinden we reeds Crusemunte of Cruysemunte. De naam Rode wilde munte is afkomstig van Dodonaeus. In de uitgave van 1608 schrijft hij: "Dit cruyt wordt in Griex Sisymbrion geheeten, int Hoochduytsch Ross muntz, Wassermuntz ... Wij mogen int Neerduytsch Roode wilde munte noemen om dat van de Witte wilde Munte te onderscheyden."

Min of meer verbasterd is de naam Rossemunt. Deze naam zou afkomstig kunnen zijn van ros, paard; dus paardenmunt of paardepolei. Polei is zelf ook een muntsoort, nl. Mentha pulegium, nu bij ons een zeer zeldzame inheemse soort. Het verband met paarden zou ontstaan zijn omdat deze dieren afkerig zijn van hooi waarin Watermunt voorkomt. Ook andere beestjes houden niet van de scherpe geur, daarom werd de plant vroeger gebruikt om zich vlooien van het lijf te houden. Ook nu kunnen we de etherische olie als insecticide gebruikt worden.

Akkermunt

Onze inheemse Akkermunt, is een soort die bij de akkers groeit, de Latijse soortnaam ‘arvensis’ betekent ook akkerbewonend.
De merkwaardige naam "Bruinheilige" voor Akkermunt, is te danken aan de roodbruine kleur van de stengels en jonge bladeren en aan het gebruik in de kerk als strooisel "vermits het voor de lieflijke reuk op feestdagen onder kerk-bestroysels vermengt wierd'.

Ook deze soort stond als geneeskruid in de belangstelling, getuige het volgend vers:
Bruinheilig is dien naam niet waard
zo zij niet uitdrijft met een vaart
de wormen uit de buik en maag
die daar aan strekken tot een plaag

Munt is in de geschiedenis erg gewaardeerd en staat symbool voor de gastvrijheid. Zo legden de Joden het op de synagoge vloer, een gebruik dat eeuwen later in Italiaanse kerken werd overgenomen, daar wordt het kruid Erba Santa Maria genoemd. Ook bij de Romeinse dichter Ovidius, in het verhaal van Baucis en Philemon, wordt deze gastvrijheid beschreven, daar zij hun dienblad met munt insmeerden voordat ze de gasten bedienden. Munt mag er ook in onze tijd nog altijd zijn.

De verwarrende muntsoorten

Het muntgeslacht is onoverzichtelijk groot. De varieteiten en kruisingen zijn niet te tellen. En die muntsoorten blijven er maar lustig op los kruisen. Om toch maar enkele mij bekende soorten op te noemen:

• Mentha pulegium L. – Poleimunt, polios betekent witgrauw, maar werd verbastert tot pulex, vlooi en zo werd het vlooienkruid.
• Mentha suaveolens ERH. (syn. rotundifolia) - Witte munt, een witwollige soort
• Mentha longifolia (syn. sylvestris) - Hertsmunt,
• Mentha spicata L. ssp. glabrata, viridis ssp. - Groene munt, in tegenstellig met de lichtere soorten
• Mentha aquatica - Watermunt, bij het water groeiend
• Mentha arvensis - Akkermunt, bij de akker groeiend
• Mentha x piperita L. - trippelbastaard ontstaan uit M. longifolia x M. rotundifolia (M. spicata) x M. aquatica,
• Mentha x citrata ENR - Eau de Cologne munt, een permuntachtige soort met de geur van Keuls water
• Frans: menthe poivre, menthe poivree,
• Engels: Our Lady's mint, Balm mint, black peppermint, brandy mint, curled mint
• Duits: Pfefferminz