Etymologie - naam en taalbegrip

Mensen uit de geschiedenis, beroemd geworden door hun naam als oorsprong van een begrip. Zoals masochisme (wreed) en sadisme (seksueel pervers). Minder bekend zijn o.a. diesel, braille, guillotine, nicotine, boycott en zo meer.... Eigenlijk zijn deze historische figuren voorlopers van het sonjabakkeren, hetgeen ook afstamt van de naam Sonja Bakker. Hoe en van welke persoonsnaam zijn begrippen of werkwoorden afgeleid?

Beroemde naam, bekend begrip

Er bestaan bepaalde begrippen, die ingeburgerd zijn geraakt en waarvan bijna niemand weet of er bij stil staat, waar ze eigenlijk vandaan komen. Benamingen, woorden of begrippen die we vaak gebruiken, zonder de oorsprong ervan te kennen. Hieronder worden dertien van de meest bekende begrippen genoemd, afkomstig van namen van historische figuren. Mensen die in de loop van de geschiedenis iets bijzonders gedaan of gezegd hebben. Die door een bepaalde actie, handeling, uitvinding of levenswijze beroemd of berucht en hierdoor een begrip geworden zijn.

Captain Charles Boycott

Charles Boycott (1832-1897) werd door de graaf van Earne in Ierland in dienst genomen. Zijn taak was om de hoge pachtsommen te innen van de arme en verarmde pachtboeren. Hij kreeg dit echter niet voor elkaar en werd door de boeren en arbeiders volkomen genegeerd, oftewel er was toen duidelijk sprake van een boycot.

Louis Braille

Louis Braille (1809-1852) werd op 3 jarige leeftijd blind door een ongeluk. In Parijs leerde hij lezen door middel van in reliëf opliggende letters, die waren weergegeven in drie dikke en moeilijk te hanteren boeken. Op 15 jarige leeftijd vond Louis zijn eigen systeem uit, een methode met gerezen punten, hetgeen wij kennen als braille.

Nicolas Chauvin

Nicolas Chauvin raakte, als soldaat in het leger van Napoleon, maar liefst 17 maal gewond. Nicolas werd uiteindelijk afgedankt en bleef zitten met een zeer schamel pensioentje. In plaats van verbitterd te raken, bleef hij loyaal jegens Napoleon en prees hem waar hij maar kon. Hier is dus heel duidelijk sprake van een blinde toewijding en gehechtheid aan een groep en meer in het bijzonder aan een land, oftewel van chauvinisme.

Rudolf Diesel

Diesel (1858-1913) was een Duitse ingenieur, werkzaam in de Krupp fabrieken. Hij vond een verbrandingsmotor uit, gebaseerd op compressieontsteking, die op goedkope ruwe olie liep. Deze motor werd naar hem vernoemd en kennen we als dieselmotor.

Joseph I. Guillotin

Dr. Guillotin (1738-1814), een vooraanstaand Parijs arts en lid van de Franse Wetgevende Vergadering, zette zich in voor een meer humane methode om de doodstraf te voltrekken. De in die tijd toegepaste onthoofding door het zwaard en ophanging werden toen spoedig vervangen door een snelle en efficiënte methode, namelijk de meer humane guillotine.

Captain William Lynch

William Lynch (1742-1820) uit Virginia, nam het recht in eigen hand, met hulp van een door hem georganiseerde groep mannen uit Pittsylvania County. Hij deed een poging een bijna ongrijpbare bandietenbende te vangen en te straffen door ze te lynchen.

Sommige naslagwerken voeren de afleiding van het woord terug op Charles Lynch (Huis van Afgevaardigde in Virginia). Deze Charles Lynch heeft echter nooit iemand gelyncht.

John Montagu

John Montagu (1718-1792), de vierde graaf van Sandwich, leidde een openbaar leven dat doorspekt was met politieke corruptie en een privé-leven dat de sporen vertoonde van 'twijfelachtige zeden'. Hij had een passie voor spelen en weigerde telkens tijdens het spel, om de kaarttafel voor een maaltijd te verlaten. In plaats daarvan liet hij zijn bediende een plak vlees tussen twee sneden brood brengen, de zogenaamde sandwich.

Jean Nicot

Jean Nicot (1539-1600), een Franse ambassadeur, kreeg tijdens een missie in Portugal een tabaksplant uit Florida als geschenk. Hij nam de plant mee terug naar Frankrijk en ging voor eigen rekening in zaken, toen hij daar een groeiende belangstelling opmerkte voor het Amerikaanse poeder en de hierin aanwezige nicotine.

Majoor Vidkun Quisling

Majoor Quisling (1887-1945), de fascistische leider van de in Noorwegen impopulaire Nasjonal Samling (sinds 1933), werd door Adolf Hitler benoemd tot bestuurder van het land tijdens de nazi-bezetting van Noorwegen. Sindsdien noemt men een verrader die collaboreert met de bezetters, een quisling.

Leopold von Sacher-Masoch

Von Sachen-Masoch (1836-1895) hoorde in zijn kindertijd vaak bloedige griezelverhalen die hem verteld werden door zijn kindermeisje Handscha. Mogelijk ten dele als het gevolg van deze jeugdervaring, bleek de productieve Oostenrijkse romanschrijver veel plezier te kunnen vinden in het fysiek misbruikt en gekweld worden, oftewel masochisme.

Marquis de Sade

Markies de Sade (1740-1814) was een lid van de Franse aristocratie. Hij bracht vele jaren in de gevangenis door wegens 'schandalige daden van seksuele perversie'. In de gevangenis schreef hij romans en toneelstukken die talloze daden van seksuele wreedheid tot onderwerp hadden, hetgeen is gaan heten sadisme.

Antoine Joseph Sax

Antoine Sax (1814-1894) werkte voor zijn vader. Zijn vader was bouwer van muziek- instrumenten. In vader's Brusselse atelier experimenteerde Antoine en vond een aantal nieuwe blaasinstrumenten uit. Het populairste instrument werd de nu alom bekende saxofoon.

Etienne de Silhouette

Silhouette (1709-1767), controleur-generaal van Financiën, stelde in een poging om de naoorlogse Franse economie te herstellen, een golf van nieuwe belastingen in (het zwaarst voor de rijken). Na 8 maanden was hij gedwongen af te treden in een sterk verslechterde economie. Zijn naam werd al spoedig in verband gebracht met goedkope, 'lege' gebruikszaken, zoals pantalons zonder zakken en schaduwportretten, oftewel silhouetten.
Nog een persoonsnaam - hierboven niet genoemd - die tot een begrip is geworden of exacter gezegd: een (medisch psychiatrisch) syndroom, is Munchausen by proxy. Dit syndroom is vernoemd naar Baron von Munchausen, een fantast met ongeloofwaardige verhalen.

Lynchen, boycotten en sonjabakkeren

Op het eerste gezicht of gehoor hebben deze drie benamingen helemaal niets met elkaar te maken. Toch is er hier sprake van een overeenkomst. De twee begrippen lynchen en boycotten, die afstammen van de hierboven genoemde beroemd geworden personen, zijn namelijk evenals Sonja Bakkeren een werkwoord of handeling c.q. activiteit geworden. De andere elf persoonsnamen zijn verworden tot een zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord of een overkoepelende benaming.

Sonja Bakker is beroemd te noemen in Nederland. De vraag is: zal het werkwoord sonjabakkeren ook ooit in het woordenboek te vinden zijn en zal zij ook als beroemd de geschiedenis ingaan?