Neologismen; nieuwe woorden

Neologismen zijn nieuwe woorden zoals pimpen, bimbocultuur en graaitaks. Soms zijn neologismen erg grappig: Een bijna-blootervaring betekent in je hemd staan. Dat is eigenlijk geen neologisme maar een woordspeling van het woord bijna doodervaring. In dit artikel staat veel informatie over neologismen, met voorbeelden. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoudsopgave:

• Wat zijn neologismen?
• Ex-neologismen
• Schoenzolenpremie
• Vet cool naveltruitje
• Jazz
• Diligence
• Neologismen en archaïsmen

Wat zijn neologismen?

Neologismen zijn nieuwe woorden of oude woorden met een nieuwe betekenis. Neo betekent nieuw en logisme komt van Logos en betekent woord, die termen komen uit het Grieks. Het introduceren van een nieuw woord is heel gewoon voor een taal. Een taal is namelijk een levend medium. Woorden die net zijn opgenomen in de taal en officieel tot een taal worden gerekend zijn ex-neologismen. Een woord is officieel als het wordt gepubliceerd in een naslagwerk als de Dikke van Dale of het groene boekje, uitgegeven door de Taalunie.

Ex-neologismen

Voorbeelden van recente ex-neologismen zijn: computer, e-mail en internet. Aan de hand van neologismen worden veranderingen in de maatschappij zichtbaar. De taal is nauw verwant aan de cultuur. Woorden ontstaan ook door nieuwe beleidsmaatregels. Een camerahond wordt binnenkort door de politie gebruikt om mensen te filmen. Voor deze maatregel bestond het woord camerahond niet.

Schoenzolenpremie

Politici verzinnen nieuwe woorden die passen bij een beleid of maatregel. Voorbeelden daarvan zijn spitsstrook en autoluw. A-sociale mensen worden soms in hufterhutten geplaatst; dat zijn containerwoningen. De hufterhut heeft de officiële woordenlijst gehaald. In de Belgische gemeente Jette krijgen ambtenaren die lopend naar hun werk gaan een schoenzolenpremie van 90 euro. Schoenzolenpremie is (nog) geen officieel woord en dus een neologisme.

Vet cool naveltruitje

Jongerencultuur brengt veel nieuwe woorden met zich mee. Voorbeeld: Breezersletjes met naveltruitjes chillen elke dag; een zin met 3 ex- neologismen. Neologismen kunnen ook oude woorden zijn die een nieuwe betekenis krijgen. Woorden als hip, vet en cool kennen vooral in de jeugdcultuur een hele andere betekenis dan oorspronkelijk.

Jazz

In de muziekcultuur worden deze termen ook gebruikt. Een liedje kan hip klinken. Deze drie termen komen oorspronkelijk uit de muziekcultuur. In de jaren 40 en 50 van de vorige eeuw werden in de Amerikaanse jazz deze termen geïntroduceerd. Charlie Parker en Miles Davis wouden er toen hip uitzien in dure maatpakken. De muziek werd cool jazz genoemd. Later in de tijd dat rockmuziek ontstond, waren vooral gitaristen op zoek naar een vette sound voor hun gitaar. Gitarist van The Rolling Stones Keith Richards zei in de jaren 70 in een interview dat zijn gitaar vet klonk nu hij er een snaar minder op had; hij speelt met 5 snaren in plaats van 6

Diligence

Er verdwijnen ook woorden uit een taal. Dat zijn verouderde woorden, woorden die in onbruik zijn geraakt. De wetenschappelijke term is archaïsme. Aan een archaïsme kan ook de verandering in de maatschappij worden gezien. Vroeger reisden mensen per diligence. De post werd door de postillon gebracht. Een bekend woord voor deze voertuigen is postkoets. Het is begrijpelijk dat deze woorden verouderd zijn. Dat komt omdat de vervoerscultuur is veranderd.

Neologismen en archaïsmen

Neologismen en archaïsmen woorden soms ook gebruikt voor zaken die respectievelijk oud of nieuw zijn. Een nieuwe wetenschap wordt soms ook een neologisme genoemd. Eigenlijk is dat een neosemantisme, want het woord heeft niet altijd deze betekenis gehad. Semantiek is de betekenisleer. Deze nieuwe betekenis is uit de V.S. en Engeland komen overwaaien.

Lees verder

• De herkomst van het woord O.K