Draken - Een symbool in elke cultuur ter wereld

Overal ter wereld zijn mythes en volksverhalen bekend over draken. Wat is er van waar? Elke religie had wel zijn eigen betekenis voor het dier: was hij bij de Chinezen een wijze geluksbrenger, was hij bij de christenen een belichaming van het kwaad. Hoe zit het nou eigenlijk? Bestaan er echte draken, tonen de verhalen gelijkenissen?

Geschiedenis van de draak

De allereerste keer dat draken werden beschreven, is onduidelijk. Als je zoekt naar de eerste kerén, krijg je al meer resultaat. Veel scheppingsverhalen van volkeren en godsdiensten beginnen met monsters. Deze monsters worden verslagen en uit hun lichamen werd dan de aarde geschapen. Zo ook in bijvoorbeeld het scheppingsverhaal van de oude Babyloniërs.

Babylonië: Tiamat vs Marduk

Uit het zilte water van de Oerzee ontstond de oerdraak Tiamat. Uit het zoete water van de zelfde zee ontstond Apsu. Apsu en Tiamat werden elkaars partners. Door hun water te mengen kregen ze kinderen, die ook weer vele kinderen kregen.
Apsu vond op gegeven moment dat er wat te veel kinderen waren en besloot de kinderen maar te gaan vermoordden. Gelukkig kwamen de kinderen deze plannen voortijdig te weten en vermoordden Apsu. Tiamat was woest. Ze baarde duizenden duivels om haar kinderen te bestrijden. Haar kinderen gingen haar met Marduk als hun leider te lijf. Marduk ving Tiamat in een net en stuurde de wind op haar af om haar in toom te houden. Toen schoot hij een pijl en doodde Tiamat. Tiamat's monsterleger vluchtte weg en Marduk schiep de wereld uit Tiamat's lijf. Hij gebruikte het bloed van Tiamat's opperbevelhebber Kingu om de mensen te scheppen.

Zoals dit scheppingsverhaal bestaan er velen.

Een andere goede kandidaat voor de titel ''Eerste draak'' is de Chinese Keizerdraak. Chinese draken zijn de hemelwachters. De belangrijkste van hen was de Keizerdraak, die naar de aarde kwam om Keizer van China te worden. Hij leek wat op een mens, maar hij had een drakenstaart. De latere keizers van China stamden allemaal van deze Keizerdraak af (tenminste, dat zeiden ze.).

Semi-draken

In veel verhalen komen wezens voor die wel wat op een draak lijken, maar het dus niet zijn.
Behalve draken werd er in de Middeleeuwse boeken namelijk ook veel geschreven over de familie der Serpenten, de naaste familie van de Draken. Serpenten zijn bovennatuurlijke slangachtigen. Ze werden in Europa en Amerika als duivelsbeesten gezien, maar in andere werelddelen als goden of geluksbrengers.

Serpenten in het christendom

Slangen waren in het Christendom gehate, zondige en duivelse wezens. In het verhaal van Adam en Eva was het ook een slang die Eva verleidde een verboden appel te proeven waardoor de twee uit het Paradijs verjaagd moesten worden. Vandaar dat de Christenen het niet zo met slangen hadden en de belangrijke leiders in het geloof de dieren afschilderden als monsters. Een afschrikwekkend voorbeeld hiervan is de legende van de Basilisk van Utrecht. Niemand weet hoe het verhaal is ontstaan, maar in Utrecht werden in de kelders meldingen gedaan van verschrikkelijke monsters. Slangen met bloedrode ogen, een verstenende blik en een vreselijke muil vol giftige tanden.

Ook de christelijke heilige Sint Joris kreeg ooit met een serpent te maken, die een prinses wilde opeten die aan hem geofferd was. Met een Slangdraak om precies te zijn. Dit is een slang met een kam en bloedrode ogen (waar hoorden we dat eerder?). Onder zijn blik sterft elk levend wezen en vogels sterven in de lucht door zijn geur. De dappere Joris wist dat gelukkig. Hij toonde het serpent zijn eigen spiegelbeeld met zijn schild. Toen het dier zichzelf zag, verschrompelde hij terplekke. Maar wat is van deze legende waar?
Dat weten we tegenwoordig heel precies. Sint Joris was een christelijke martelaar. De offer-prinses was eigenlijk de onderdrukte bevolking en de draak stelde de heidenen voor. Sint Joris verdreef namelijk heidenen en bevrijdde de christelijke bevolking van de heidense onderdrukkers. Later is hierop een raar heldenverhaal bedacht, maar Joris was nooit een drakendoder.

Goede serpenten

Een serpent hoeft niet altijd slecht te zijn. In het hindoeïstische geloof wordt verteld over de Naga's. Dit zijn slangvrouwen, maar ze kunnen ook andere gedaanten aannemen. Beelden van Naga's worden als bewakers gebruikt bij heilige oorden. Beeltenissen van Naga's zijn zeer krachtig als ze op platforms rond Asvatthabomen worden gelegd: ze zorgen dan voor vruchtbaarheid. Naga's leven op de zeebodem, in hun stad Bhogavati, geregeerd door slangenkoning Takshaka. Overigens kunnen Naga's goed en slecht zijn en als ze het niet goed met je voor hebben, gebruiken ze hun dodelijke gif. Zo vriendelijk zijn ze dus ook weer niet. De Australische Regenboogslang is dat echter des te meer. Hij is een god bij de Aboriginals en zorgt voor regen.

Serpenten in de Griekse mythologie

In de Griekse oudheid worden Serpenten ook al uitvoerig beschreven. De Griekse Serpenten ontstonden toen de held Perseus het hoofd van de Gorgon (vrouwachtig monsterwezen) Medusa afsloeg. Hij keek naar haar door zijn schild, want het zien van een Gorgon werkt verstenend. Met het hoofd in zijn hand vloog hij met de gevleugelde sandalen die hij had gekregen van een Griekse god, over de Libische woestijn terug naar Griekenland (het hol van de Gorgonen lag op het einde van de wereld). Het bloed druppelde van Medusa's afgehakte hoofd en waar het de grond raakte onstond een serpent. Voorbeelden van de serpenten die toen het levenslicht zagen: de Amphisbaena, een tweekoppige slang die twee kanten op kan rollen als een hoepel (dodelijk giftig), de Jaculus, die lijkt op een speer en komt in woestijnen voor. Hij val daar nietsvermoedende reizigers aan. De Scytale, een sloom beest, maar met zo'n mooi vel dat je naar hem moet blíjven kijken. Ondertussen bijt het trage en lome serpent je morsdood. De Seps, een kleine slang, maar zijn gif verteert botten. En als laatste was er nog de Dipsa. Je kunt er zo op gaan staan omdat dit serpentje te klein is om te zien. Zijn beet is pijnloos en je merkt niks van zijn aanvallen, maar zijn gif is ook dodelijk giftig.

Al deze gemene Gorgonkinderen zijn (of waren) te vinden in de verradelijke Libische Woestijn, een deel van de enorme Saharawoestijn. Maar wat we hier van moeten geloven? Feit is wel dat men denkt dat in de uitgestrekte Libische woestijn sommige diersoorten nog niet ontdekt zijn.

Draken in verschillende culturen

Het verschilt per cultuur hoe een draak wordt omschreven. Per continent, soms zelfs per streek, zijn de verhalen en overleveringen verschillend. Hoe de Draak werd gezien lag sterk aan het soort geloof wat de mensen in die streek geloofden. Volgens de Christenen was de draak een belichaming van de duivel. Volgens de Japanners was hij het belangrijkste, meest zuivere, eerlijkste wezen dat op onze aarde bestond.

De draak bij de Indianen

De Noord-Amerikaanse Indianenstammen bij de Missisippi beschreven draken als verbolgen, kwade geesten die men maar beter niet tegen kon komen. Hun draken leken ook van geen kanten op de onze. Het bekendst was de Piasa (zeg= Pai-e-só), zijn naam betekent in het Algonquins ''de mensenetende vogel''. Het was een afzichtelijk beest met de kop van een boze man, scherpe tanden, de baard van een tijger, het gewei van een hert, stekelige vleugels, geschubd lijf en vier vogelpoten van een arend. Als Indiaanse vissers op de Missisippi een getekende Piasa op een rots zagen, konden ze beter omkeren. Dit betekende dat je een gebied vol stroomversnellingen en draaikolken naderde.
De Piasa is tegenwoordig een toeristische attractie en loert dreigend naar de mensheid vanaf t-shirts en ansichtkaarten.

De draak in de Vikingcultuur

In Schotland en Scandinavië werden draken vaak als angstaanjagende bewakers gebruikt. En geen gewone draken, nee, het liefst een Wyrm. De Wyrm of Worm is een lange, wormachtige draak met scherpe stekels, klauwen en hoorns. De inwoners van de noordelijke landen beschreven draken bijna nooit als duivelswezens. Men zag ze als uit de krachten gegroeide slangen, die dus goed konden bewaken en leuke tegentanders voor helden waren. Fafnir, die hieronder wordt beschreven, was ook geen draak, maar gedroeg zich zo drakonisch dat hij er een werd. Want hoewel ze niet duivels waren, hadden ook de Scandinavische en Schotse draken geen aardig karakter.

Het verhaal van Fafnir.
Dit verhaal, Sigurd de Drakendoder, zit vrij ingewikkeld in elkaar. De oppergod Odin doodt een zoon van de Dwergenkoning Hreimar. Hreimar is kwaad, en eist genoegdoening. Odin betaalt Hreimar een fikse som geld, alleen is dit geld vervloekt. Het geld brengt Hreimar dan ook geen geluk. Hreimar's zoon, Fafnir, vermoord zijn vader om het geld te kunnen bezitten. Hreimar's andere zoon Regin vlucht naar het hof van een Deense koning. Fafnir wordt bezeten door de lust zijn geliefde geldje te bewaken en verandert in een gifspuwende draak. Aan het Deense hof intussen krijgt de jongen Sigurd een ridderopleiding. Regin zint nog steeds op wraak en bedenkt dat Sigurd dé man was om Fafnir te vermoorden. Hij leidt Sigurd op met zijn dwergvechtkunsten en hersmeed voor hem het zwaard van Sigurds vader Sigmund. Regin praat Sigurd het verlangen naar avontuur in. Sigurd gaat op weg en weet op listige manier Fafnir te doden. Hij braadt op het verzoek van Regin het hart van Fafnir boven een vuurtje. Perongeluk likt hij een druppeltje drakenbloed op en verkrijgt hierdoor de gave om dieren te verstaan en te begrijpen. Hij komt van de dieren te weten dat Regin hem wil vermoorden, omdat de dwerg de schat van Fafnir met niemand wil delen. Sigurd maakt hierna Regin van kant, en keert daarna als held terug naar het Deense hof.

De draak in de (christelijke) Europese cultuur

Christenen hadden dus een hekel aan draken. Draken waren hét symbool van het kwaad. Duisterder, gemener, zondiger kon het niet voor de paus en zijn volgelingen. Op vele gezellige Middeleeuwse schilderijen kun je opeens een dood draakje in het gras zien liggen. Dit was bedoeld om te laten zien dat het kwaad verslagen was.

Dan waren er in het Middeleeuwse Europa ook nog eens veel soorten draken. Zoals de wyvern, een draak zonder voorpoten. Met drakenbloed en drakenvlees konden heel veel goede dingen worden gedaan. Genezen van ernstige ziekten, bijvoorbeeld. Op landkaarten werd in onbekende gebieden vaak het volgende zinnetje gezet: Hier zijn draken.

Draken waren niet altijd gehaat. Soms waren ze een symbool voor dapperheid en moed, op vlaggen en schilden. Y Ddraig Goch is bijvoorbeeld een beroemde Welshe draak. De inwoners van Wales waren zo trots op hem, dat ze hem op hun nationale vlag plaatsten, waar hij nog steeds prijkt.

De draak in Afrika en India

In India en Afrika werden draken zelden beschreven. Serpenten echter des te meer, zie daarvoor het kopje Semi-draken. Éen draak wordt er wel genoemd: De Draak van India en Ethiopië, een extreem geval. Dit beest werd 55 meter lang en gezien als Satan zelve: zijn bek zou een poort naar de hel zijn. De Indiërs en Ethiopiërs dachten dus ook niet positief over de draak. De Draak van India en Ethiopië viel vanaf rotsen olifanten aan, zijn absolute vijanden en tergelijkertijd zijn lievelingseten. Hij had tanden en gif, maar zonder dodelijke werking. Zijn echte wapen was zijn staart, waarmee hij medogenloos zijn maaltje wurgde. Als de olifant dood was, kwam het (sneu voor de draak) vaak voor dat de dode olifant omviel en de draak verpletterde. Zonde, want de draak zou een waardevolle edelsteen in zijn kop hebben waarmee elke ziekte kon worden genezen.

De draak in China

De Chinese Draak is de oudste bekende drakensoort. Hij was in het oude China de heerser over alle elementen en een van de vier spirituele dieren. Hij is een vrolijke belichaming van pure positieve energie. Vaak speelt hij met een witte, oplichtende parel. Dit is de Aardbol. Het is in zijn macht, maar als hij het te pakken krijgt gebeuren er slechte dingen. Ook tijdens Chinees nieuwjaar zit de bekende grote textielen nepdraak achter een bol aan. Tijdens het feest krijgt de draak de bol ook nooit te pakken. Chinese draken kunnen van vorm en lengte veranderen. Ze beginnen hun leven als nietige waterslangetjes in grote, rustige meren. De meeste Chinese draken zijn duizenden jaren oud. De grootste Chinese draak is Lung, heerser van de hemel. Zijn stem is als het gerinkel van koperen pannen en zijn adem vormt de wolken. Maak een Chinese draak nooit kwaad, omdat ze macht over de elementen hebben kunnen ze voor droogte of overstromingen zorgen. Verder zijn Chinese draken vrolijk, wijs en zachtmoedig van aard. Drakenkoningen, dus de aparte koningen van de draken en niet de afstammelingen van de Keizerdraak, wonen bij voorkeur in grote paleizen onder water.

It's alive.

Of draken nou wel of niet bestaan hebben, weet niemand echt zeker. Op dit moment leven er wel een aantal echte draken in de wereld, al vormen die geen bedreiging. Ook schijnen er nog echte, grote draken voor te komen waarvan we toch niet helemaal zeker weten of ze werkelijk bestaan.

Monsters van het meer

Iedereen heeft er wel eens van gehoord: In het Schotse meer Loch Ness zou zich een enorm zeereptiel bevinden. Het is de meest omstreden en besproken legende ter wereld. En als je, in de duisternis van de avond, langs het mistige, mysterieuze meer wandelt, voel je toch iets speciaals. Er is wel eens een duikbootonderzoek gedaan in Loch Ness. Ze namen een heleboel foto's en toen ze die later bekeken dachten de onderzoekers vaag een enorme vin te zien. Later bleek dat dit net zo goed een golf kon zijn geweest. Er zijn natuurlijk foto's van Nessie genomen. Maar ze zijn vrijwel allemaal toevallig net verkeerd ontwikkeld, of heel beroerd of vaag te zien. Vele mensen deken dat als Nessie echt bestaat, hij een Plesiosaurus is, een grote zeedino.

Een ander wetenschappelijk onderzoek wees uit dat de paranormale energie van Loch Ness een zeer mysterieuze sfeer creëert die menselijke hersens waanbeelden kan laten vormen, zeker in een mistige nacht. Ook zouden diepe meren al sinds tijden grote indruk maken op mensen. Het meer van Loch Ness in met 226 meter diep genoeg.

Ook in het Congomeer in Afrika en in een meer in Zweden schijnt zo'n draakachtig wezen te leven. De Zweedse regering heeft maar alvast maatregelen genomen, er is een wet gemaakt die zegt dat als het monster, de Storsjoodjuret, werkelijk bestaat, hij niet gevangen of gedood mag worden.

Echte draken

Van sommige draken weten we zeker dat ze bestaan. Bijvoorbeeld leven er, ook in de Nederlandse sloten, glibberige, oogloze wezens met duizenden plakkerige, verstikkende tentakels. We hebben het hier over de Hydra, een voor het blote oog bijna niet zichtbaar waterpoliepje, waar vele watervlooien gruwelijke nachtmerries van hebben.

In Indonesië leeft een al wat meer drakerig draakje. Het Vliegend Draakje is zo groot als je onderarm maar van vuurspuwen heeft het beestje nog nooit gehoord. Eerlijk gezegd doet hij zijn naam geen eer aan: hij vliegt niet, maar springt en zweeft van boom naar boom.

De Komodovaraan spant de kroon. Het iis een grote vleeseter en voor een hagedis is hij enorm lang en groot. Hij kom tot boven je knieën en is een paar meter lang. Komodovaranen verscheuren moeiteloos een flink zwijn of een geit. Aanvaringen met mensen zijn nog nooit voorgekomen, maar denk nu niet dat de komodovaraan een schattig, lief knuffeldiertje is. Hij blijft heel erg link. Zijn mond is namelijk zo ranzig en vies, dat een bijtwond van de komodovaraan vrijwel meteen infecteerd. Als je dan niet naar een dokter gaat, sterf je de volgende dag.
Luie komodovaranen bijten hun prooi een keer, en halen het dode lijk de volgende dag op. Mjammie. Ze doen zich ook te goed aan oude, verrotte kadavers die verschrikkelijk meuren. Komodovaranen zijn dus niet kieskeurig.

..Horror.

Tot 1900 werd in Europa werkelijk geloofd in het bestaan van de Lindworm. Dat is een wormachtige draak die in de Alpen en in Scandinavië zou leven. Het waren nog minder prettige beesten dan de komodovaranen. Lindwormen aten ook mensenlijken, die groeven ze ze op van begraafplaatsen. Nog steeds wordt getwijfeld aan het ontkennen van het bestaan van lindwormen, omdat er veel waarnemingen zijn geweest.