Kludde: mythische figuur, legende en sage

Kludde is een mythische figuur uit de Vlaamse folklore. Er wordt over hem verteld in verschillende dorpen en steden van Vlaanderen. Kludde verschijnt op de meest onverwachte momenten, onder steeds wisselende gedaantes, op steeds verschillende plaatsen. Soms komt hij als kwaadaardige hond, soms als zwarte vogel, soms als een kat, soms als zeemeerman. Deze kwelgeest ontmoet je liever niet, want hij heeft een erg slechte reputatie! Maar zoals iedere mythische figuur wordt Kludde graag gebruikt en verwerkt in boeken en strips.

Wie is Kludde?

De figuur Kludde komt in vele verhalen voor, in verschillende delen van het land en onder verschillende gedaantes.

Waar komen de verhalen van Kludde voor?

Je vindt verhalen over hem terug in gans Vlaanderen. Hij duikt op zowel in Oost- als in West Vlaanderen, maar ook in Frans Vlaanderen, in Limburg, in Antwerpen en in Brabant. Volgens sommige bronnen wordt hij geassocieerd met de Scheldestreek en vindt men verhalen over hem terug in Dendermonde, Antwerpen, Hemiksem en Schelle.

Hoe herkent men Kludde?

Kwelgeest met verschillende gedaantes

Dit is een moeilijke zaak, omdat Kludde opduikt onder verschillende gedaantes en op de meest onverwachte plaatsen. Wat vaststaat is dat Kludde een kwelgeest is, die er plezier in schept mensen te plagen en in de maling te nemen. Soms heeft hij zelfs boosaardige trekjes.

Hond, kat of vogel?

Sommige bronnen spreken over een grote, zwarte hond. Een echt monster, met een korte staart, een dikke vacht en leerachtige vleugels vertrekkend vanop zijn schouders. Meestal loopt hij op zijn achterpoten. Andere bronnen hebben het over een zwarte kat. Nog andere over een gigantische, zwarte vogel die constant "kludde, kludde, kludde" roept. Dit zou zijn naam enigszins verklaren. Onze demon kan zich kleiner of groter maken. Onder de lieve vorm van deze gedaantes werkt hij op het gemoed van de argeloze voorbijganger. Het arme poesje dat zielig kijkt, de achtergelaten hond, de vogel met de lamme vleugel. Maar kom vooral niet dichterbij, want dan neemt hij zijn ware gedaante aan en gaan de poppen aan het dansen. Nog andere bronnen vermelden een man met een harige hondenhuid op de rug, waardoor de figuur in verband wordt gebracht met de weerwolf. Voor sommigen is het de geest van een slechte mens. Willy Vandersteen tekent hem in zijn Suske en Wiske als een behaard mannetje met een vissenstaart. In een Franse bron wordt hij beschreven als een oud, mager paard dat de stalknechten stuipen op het lijf jaagt. Denkende dat hij op een paard stapt, krijgt de stalknecht de schrik van zijn leven wanneer hij bemerkt dat hij eigenlijk op kwelgeest Kludde zit! Een vaak weerkerende eigenschap zijn de lichtgevende ogen. Maar ook hier is er weer geen eensgezindheid. Voor sommigen zijn ze fonkelend rood, voor anderen zijn het blauwe vlammetjes. Ook onder het mom van een pad of een vleermuis vinden we Kludde wel eens terug. andere bronnen schilderen hem af als waterduivel, vandaar de link met de Schelde.

Hoe gaat Kludde te werk?

Meestal houdt onze kwelgeest zich schuil achter bomen en struiken of onder bruggen. Hij valt alleen 's nachts aan en verdwijnt bij het ochtendgloren. Aan zijn linkerenkel heeft hij een ketting die hij laat rammelen. Wanneer een dronken boer terug naar huis strompelt, springt hij in zijn nek en klampt hij zich stevig vast. De arme man moet de hele nacht ronddolen met Kludde op zijn rug. Bij het krieken van de dag is Kludde verdwenen. Uitgeput wordt de arme boer 's morgens wakker, ergens onder een boom of in een gracht, totaal uitgeput. Maar of dat door Kludde of de drank is, dat laten de verhalen in het midden...

Onoverwinnelijk en toch verslagen

Kludde heeft de reputatie onoverwinnelijk te zijn. Toch zijn er verhalen bekend waarin Kludde werd verslagen. Zo is er het verhaal van Schelle, waar Kludde aan het spoken was in een boerderij, nachten aan een stuk. De boer riep de hulp van een slager in. Deze stak Kludde op een nacht met een mes in de buik, waarna deze laatste jammerend wegvluchtte in de donkere nacht en nooit meer terugkwam. Eenzelfde verhaal duikt op in zowel Wichelen als Lieferinge. Een vrouw die werd lastiggevallen, smeet een doek in de bek van Kludde. 's Anderendaags zag men in het dorp een knecht rondlopen met vezels die uit zijn mond hingen. Onnodig te zeggen dat hij snel voor Kludde werd aanzien. Om Kludde te doen vluchten kon men ook bidden. In Limburg doet een verhaal de ronde van iemand die Kludde had gevangen en hem aan een haak had gehangen in een viswinkel. In Oost-Vlaanderen moest men dan weer zijn zakdoek trekken, naar hem gooien en roepen "Ontweert die!". Hier vindt men dus weer die link met de weerwolf terug (ontweren - weer-wolf).

Dankbare figuur

Kludde is een dankbare figuur en dus werd hij gebruikt in verschillende boeken en strips, in liedjes, om een wandelpad uit te werken en als naam van een groep zeescouts.

• Algemeen wordt aangenomen dat Kludde samenwerkte met Lange Wapper, wat ons terug naar Antwerpen brengt.
• In Wichelen werd een Kluddepad uitgewerkt.
• Ook striptekenaar Willy Vandersteen maakte dankbaar gebruik van onze mythische figuur. Hij duikt op in "De zwarte madam" als zwarte kat en in "Amoris van Amoras" als de waterduivel met de vissenstaart.
• In een Rode Ridder-strip vinden we hem terug als waterdemon, weer met verschillende gedaantes.
• Ook in Jan zonder Vrees was hij een dankbare inspiratiebron. Hij duikt op in het boek, maar ook in de televisiereeks.
• De 80e FOS, zeescouts uit Zandvliet, liet zich inpireren door de waterduivel en kozen de naam Kludde voor hun eenheid in 1977.
• De groep Black Metal heeft op zijn demoversie van "Langs Scheld-en Denderland" een track met als naam Kludde.

Zoals bij iedere mythische figuur is het moeilijk te achterhalen wat er nu juist allemaal van waar is. Wat vaststaat is dat onze Kludde tot boeman heeft gediend om generaties kinderen braaf te houden. Zij wilden immers niet door Kludde worden meegenomen!