recensie

Antwerpse Red Star Line Museum: naar Amerika!

27 september 2013. Dat is de datum waarop de deuren van het gloednieuwe Antwerpse Red Star Line Museum openden. Een museum met verhalen over de landverhuizers. Mensen uit Europa en Rusland die alles achterlieten om met hun schamele bezittingen naar de nieuwe wereld te trekken, op zoek naar geluk en rijkdom. Een groot avontuur dat sommigen geen windeieren heeft gelegd en anderen berooid heeft achtergelaten. En op de kaaien van Antwerpen steeds één man. Eugeen van Mieghem. Hij maakte tekeningen en schetsen van al diegenen die de moed hadden om de plas over te steken, naar het verre en onbekende Amerika.

Ben je in Antwerpen voor een dag of voor een weekend, ga dan zeker eens langs in het interessante Red Star Line Museum. Sinds september 2013 wordt hier het verhaal verteld van mensen die naar Antwerpen trokken om daar de boot te nemen naar het verre Amerika. Deze boten werden uitgebaat door de rederij Red Star Line. Zoals de naam het aangeeft, was hun logo een rode ster. Sinds 2013 wordt het museum steeds aangepast. Mensen laten nieuwe getuigenissen achter, schenken materiaal en foto's, brengen brieven en postkaarten. Er worden nieuwe boeken geschreven over het onderwerp door mensen als Marc De Bel en acteur Van Haecke.

Het Red Star Line Museum

De ingang van het Red Star Line Museum (A) bevindt zich in de Montevideostraat 3 in Antwerpen, op een boogscheut van het MAS (het Museum aan de Stroom). Het Red Star Line Museum werd opgetrokken in de gerestaureerde vertrekloodsen van de scheepvaartmaatschappij. Het was in dit gebouw dat de landverhuizers werden gecontroleerd. Hier werd beslist of de mensen mochten vertrekken of moesten blijven. Mensen die ziek waren werden op quarantaine gestuurd. Vaak kwamen ze dan terecht in Fort Liefkenshoek in Kallo. Het gebouw waarin het Red Star Line Museum zich bevindt, is sober, in rode bakstenen met in zwarte letters "Red Star Line" op de gevel. De trap aan de buitenkant doet denken aan een schouw op een schip en biedt een schitterend uitzicht op Antwerpen eens je boven bent aangekomen.

De loods

In de loods waar je binnenkomt, vind je de balie. Hier krijg je een bandje dat je rond je pols moet doen en dat te allen tijde zichtbaar moet zijn. Het is je toegangsbewijs tot het museum. Er staat "Passenger" op. Vanaf nu ben je dus een passagier van de Red Star Line. Achter de balie is een taverne waar je iets kan drinken of een kleinigheidje kan eten. Naast de ingang is er een kleine shop waar je postkaarten kan kopen, boeken, bolders, kalenders, horloges en prullaria met het teken van de Red Star Line op. In de loods vind je ook de tijdelijke tentoonstellingen. Je vertrekt in de loods en je komt er ook terug na je bezoek aan het museum.

Het museum

De reis naar Antwerpen

Je vertrekt voor het eigenlijke museum links naast de balie. De tentoonstelling is chronologisch opgebouwd en beslaat twee verdiepingen. Je gaat van het vertrek in Antwerpen naar de aankomst in Amerika. Eerst loop je dus door een gang met foto's van vertrekkende mensen. Je hoort ook stemmen. De mensen vertellen je wie ze zijn en van waar ze komen. Daarna krijg je maquettes te zien van een aantal boten van de rederij. Vervolgens doorloop je een aantal kamers met koffers en getuigenissen van mensen, waaronder ook Albert Einstein. Bij elke getuigenis liggen ook een aantal documenten, postkaarten, brieven, etc. Je maakt ook een reis met de trein. Sommige mensen kwamen zelfs uit Rusland en Polen om in Antwerpen de boot te kunnen nemen. Die reis verliep niet altijd van een leien dakje en er waren dan ook mensen die soms zes maanden en meer onderweg waren. Ze moesten hier en daar werken om aan geld te raken om daarna verder te kunnen trekken. In de trein kan je ook weer luisteren naar getuigenissen van een aantal mensen.

Controle

Eens de mensen in Antwerpen aankwamen, werden ze grondig gecontroleerd en gedesinfecteerd. Je kan de geur van de landverhuizers ruiken na hun behandeling: azijn en benzeen.

Inschepen

Eindelijk mochten mensen inschepen, als ze goedgekeurd waren tenminste. Het inschepen is echt heel mooi gebracht. Het lijkt wel of je echt over de loopbrug van het schip gaat. Dan kom je op het dek van het schip uit. Je krijgt hier meer uitleg over de verschillende schepen van de rederij. In de volgende zaal hangen een aantal schitterende schilderijen van Louis van Engelen en van Eugeen van Mieghem over het inschepen.

Aan boord

Eens aan boord mag je een kijkje nemen in eerste klasse, in tweede klasse en in derde klasse. Op een interactieve boot kan je kijken hoe het er in elke klasse aan toe ging. In de eerste klasse was er luxe en mocht je op de dekken. De mensen in derde klasse waren op elkaar gepakt en konden slechts van tijd tot tijd naar het dek om een luchtje te scheppen. Eten gebeurde aan lange tafels en het eten werd gewoon uitgeschept. In eerste klasse zat je aan kleine, aparte, ronde tafeltjes. Netjes gedekt en je kreeg ook lekker eten. Er zijn ook voorwerpen uit de schepen te zien: borden, kopjes, messen, menukaarten, boeken, sigarenbandjes, schotels, concertprogramma's, etc. Een lid van de bemanning verteld over zijn job aan boord.

Aankomst in Amerika

Na een lange, onaangename en vermoeiende reis voor sommigen, een ontspannende en luxueuze reis voor anderen komen de landverhuizers eindelijk aan in Amerika. Volgt weer een grondige controle op Ellis Island in New York. Ook hier weer de mogelijkheid om teruggestuurd te worden. Dus weer een hoop spanning en stress. In een van de getuigenissen van de familie Moel hoor je hoe de dochter van acht of negen jaar werd teruggestuurd omdat ze trachoom had. De familie bleef in Amerika. Een tijdje later probeerde het kind nog eens Amerika binnen te raken, maar ook deze keer werd ze terug naar België gestuurd, zonder haar familie. De derde keer lukte het haar wel. Op het einde van het bezoek zie je ook nog de piano van Irving Berlin staan.

Irving Berlin

Irving Berlin is een bekend persoon die de overtocht maakte. Klinkt die naam je bekend in de oren? Ja hoor, Irving Berlin is de schrijver van onder andere het beroemde "I'm dreaming of a white Christmas".

Naar Canada

Een groot deel van de landverhuizers zette ook koers naar Canada. Omdat het land weinig mankracht had en over enorme stukken land beschikte, kregen de landverhuizers hier zelfs gratis een stuk grond. Dit trok natuurlijk heel wat landbouwers uit Europa en Rusland aan.

Na het museumbezoek

Trap op voor schitterend zicht over Antwerpen

Na het museumbezoek kan je nog even naar boven langs de trap aan de buitenkant. Of met de lift indien je minder mobiel bent. Boven heb je een schitterend zicht op Antwerpen. Je kijkt uit over de Schelde, je ziet het MAS, het Centraal Station, de Boerentoren, het Havenhuis en nog veel meer. En dan ga je terug naar de loods. Voor een souvenir uit de shop. Schitterende boeken of een prachtige postkaart gebaseerd uit affiches uit de glorieperiode van de Red Star Line, gadgets met de rode ster op en nog veel meer.

Hoek Kleine Pieter Potstraat en Grote Pieter Potstraat

Het is wel een eindje stappen van het Red star Line Museum, maar in het Sint-Andrieskwartier vind je ook nog een gebouw dat nauw verbonden is met de geschiedenis van de Red Star Line. Op de hoek van de Kleine Pieter Potstraat en de Grote Pieter Potstraat vind je de Kapel Pieter Potklooster. Dit gebouw uit het tweede kwart van de vijftiende eeuw diende als synagoge voor de Joden sinds 1846. Tijdens de periode van de red Star Line werd de synagoge gebruikt door Joden die vanuit de Oostbloklanden via Antwerpen naar Amerika vluchtten. Hier kwamen ze bij elkaar en spraken ze af alvorens op een van de schepen van de Red Star Line te stappen.

Negatieve punten van het Red Star Line Museum (2019)

Veel te lezen en te luisteren

In het museum is er heel wat informatie aanwezig. Veel te veel om allemaal in één keer te lezen, te bekijken en te beluisteren. Je wordt echt overdonderd met informatie. De informatieborden zijn bijna allemaal in het Nederlands, het Frans en het Engels. Sommige borden zijn ook alleen maar in het Nederlands, zodanig dat anderstaligen hele stukken niet meekrijgen. Dit is toch wel belangrijk, omdat er veel nakomelingen van mensen die ooit naar Amerika zijn vertrokken naar het museum komen. De getuigenissen zijn wel allemaal in het Nederlands, het Frans en het Engels te beluisteren.

Te veel personages

Door het museum heen zijn er heel veel getuigenissen. Te veel misschien. Misschien was het beter geweest om één verhaal als rode draad te nemen door het hele museum heen. Een persoon waarvan je de reis had gevolgd. Dan had je een band gekregen met die persoon en had je willen weten hoe het hem of haar was vergaan. Nu krijg je heel veel informatie over heel wat personen en wordt het soms wel verwarrend.

Wir war

Per bezoek mogen er maar negentig mensen binnen. Toch loop je mekaar geregeld voor de voeten. Voor de getuigenissen aan het begin van het bezoek zijn er een aantal kasten. Daar kunnen dus maar enkele mensen tegelijk naar luisteren en kijken. In de trein kan je met acht luisteren. Ook weinig als je met negentig rondloopt. Voor de informatieborden is het soms ook drummen. Soms ben je iets aan het lezen en komt er iemand voor je staan. Of moet je verder gaan omdat er al te veel mensen staan te lezen. En dan vergeet je daarna terug te gaan. Op het einde zijn er getuigenissen over de aankomst in Amerika. Ook hier maar een zestal headphones.

Saai voor kinderen

Hoe interessant het museum ook is voor volwassenen, voor kinderen is het best saai. De getuigenissen zijn leuk en de vele touch screens ook. Maar voor kinderen is het toch nog niet actief genoeg. De documenten en voorwerpen zeggen hen niet veel. De vele informatieborden met heel wat tekst worden door hen niet of nauwelijks bekeken en gelezen. Misschien was een verhaal van een kind voor hen interessanter geweest om te volgen. Wel leuk zijn de speelkoffers die hier en daar zijn neergezet. Hierin zit materiaal waarmee families actief kunnen deelnemen aan het gebeuren. Maar ook hier is hulp van een volwassene nodig om de opdrachten te kunnen uitvoeren.

Positieve punten van het Red Star Line Museum (2019)

Verwijzingen naar migratie nu

Naast het eigenlijke Red Star Line verhaal zijn er ook steeds verwijzingen naar migratie door de tijd heen. Een eerste maal aan het begin van de tentoonstelling. Je leert er meer over een aantal personen die door de jaren heen is geëmigreerd. Zo bijvoorbeeld de Mungo man, de eerste homo sapiens uit Australië. Helemaal op het einde van de tentoonstelling krijg je ook nog eens verhalen van verschillende migranten uit verschillende landen. Dat is wel interessant en op zijn plaats, omdat het er op wijst dat migratie van alle tijden is.

De postkaartenmuur

Er is ook een postkaartenmuur. Bezoekers kunnen op een Nederlandstalige, Franstalige of Engelstalige postkaart schrijven wat ze over de tentoonstelling en over migratie vinden. Deze postkaart kan je daarna tegen een muur zetten zodanig dat iedereen ze kan lezen. De meeste mensen vinden dat migratie iets van alle tijden is en dat velen hun geluk elders gaan zoeken.

Schat aan informatie

Het museum bevat een schat aan informatie. Je leert er van alles over van alles. Je leert de rederij beter kennen, je leert de vloot beter kennen, je ontdekt de schepen van binnen en van buiten. Je leert een heleboel mensen kennen, je weet hoe ze reisden, wat ze meemaakten. Niet alleen bekende mensen zoals Irving Berlin en Albert Einstein, maar ook gewone mensen. Je krijgt een goed beeld van hoe het er aan toeging. Je krijgt ook een beeld van de economische en politieke situatie in Europa en Rusland.

Authentieke documenten en voorwerpen

Je krijgt heel wat authentieke documenten te zien. De oprichtingsakte van de rederij, maar ook brieven, postkaarten en affiches uit de tijd. Menukaarten en concertprogramma's van aan boord. Voorwerpen van de landverhuizers, zoals koffers en hoedendozen, voorwerpen die ze meenamen, etc. Voorwerpen van op de schepen zoals borden, glazen, bestek, etc. Ook vind je er de piano van Irving Berlin, speciaal overgekomen uit Amerika voor het Red Star Line Museum.

Het chronologische

De chronologische volgorde maakt dat je het verhaal vlot begrijpt. Je ziet hoe het de landverhuizers verging. Bijna van bij hen thuis, soms in een ver land, tot in Amerika of Canada. Je voelt hun hoop en hun wanhoop. Je gaat mee onder de douche, neemt een kijkje aan boord van de schepen en komt met hen aan in Ellis Island.

Boeiend

Het geheel is zo boeiend dat je al snel de tijd vergeet. Wil je echt alles zien, lezen en beluisteren, dan ben je al snel een hele dag bezig. En zelfs daarna kan je nog eens terugkomen, want dan heb je nog alle details niet gezien. Ook al omdat er telkens nieuwe voorwerpen en getuigenissen worden toegevoegd en geïntegreerd.

Interactief

Door de vele beelden, geluiden en geuren waan je je echt in de plaats van de landverhuizers. Je voelt hun angst, hun hoop, hun wanhoop. Het is niet alleen lezen en luisteren, het is ook aanraken, ruiken en geluiden horen.

Het Red Star Line Museum: praktisch

Om er zeker van te zijn dat je binnen mag, is het aan te raden op voorhand te reserveren. Hier vind je alle up to date info. Voorzie ook voldoende tijd, zeker als je alles in detail wil bekijken en alle getuigenissen wil beluisteren. Een halve dag is zeker geen overbodige luxe.

Zondag familiedag en gids zoekt groep

Elke eerste zondag van de maand en tijdens de schoolvakanties is het familiedag. Dan zijn families en vooral ook kinderen de baas en zijn er leuke activiteiten en extra activiteiten. De laatste zondag van elke maand is er een gids aanwezig in het museum. Deze geeft dan een rondleiding waarbij je vrij kan aansluiten zonder deel uit te maken van een groep.

Prijzen

Hier vind je alle info over prijzen, maar er mogen ook heel wat mensen gratis binnen. Kinderen jonger dan 12 jaar, schoolgroepen met begeleider en houders van de A-kaart bijvoorbeeld. Ook houders van een perskaart of van een lerarenkaart betalen niets. 65-plussers en jongeren tussen 12 en 25 jaar betalen 6 euro.

Praktisch

• dieren mogen niet binnen in het museum, met uitzondering van blindengeleidehonden
• je mag in het museum foto's maken maar zonder flits
• een selfiestick is verboden
• voor professionele opnames moet toestemming gevraagd worden
• in de loods kan je eten, in het museum mag je noch eten, noch drinken
• rugzakken, paraplu's en tassen moeten in de locker
• geluid van de GSM moet uit
• roken is verboden in het museum
• het museum is volledig toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Met de Red Star Line naar Amerika: een boeiend relaas

Voor wie nog meer wil lezen over de landverhuizers is er het boek Met de Red Star Line naar Amerika van regisseur, schrijver en acteur Van Haecke. Het verhaal van een aantal families die de overtocht wagen, op zoek naar nieuw geluk in Amerika. Werd eveneens gebracht als toneelstuk in het Antwerpse Fakkeltheater

De Red Star Line in een Suske en Wiske album

In het 328ste Suske en Wiske album dat in december 2014 uitkwam, speelt de rederij Red Star Line een rol. Het album draagt de titel "Sterrenrood". Het verhaal van de voorouders van tante Sidonia die met de Red Star Line naar Amerika trokken.

Wablieft-prijs

Het Red Star Line museum krijgt in december 2014 de Wablieft-prijs, onder andere voor de interessante teksten die goed geïntegreerd zijn in het geheel en uitnodigen om gelezen te worden. Ook het feit dat migratie op zo'n boeiende manier werd gebracht kon de jury wel bekoren.

Zwarte aalscholver

Sinds juni 2015 prijkt een enorme zwarte aalscholver aan de overkant van het Red Star Line museum. Het beeld is afkomstig uit het Antwerpse Middelheimmuseum. Het symboliseert de zee, boten, het vertrek.

Tijdelijke tentoonstellingen

In het museum zijn er geregeld tijdelijke tentoonstellingen. Deze worden regelmatig aangepast aan actuele thema's maar hebben steeds te maken met migratie of scheepvaart.

Eugeen Van Mieghem

Op de kaai bij het vertrek van de landverhuizers zag je overal een eenzame man met een tekenblok. Eugeen Van Mieghem heeft talloze landverhuizers en vertrekscènes vereeuwigd. Zijn moeder had een café recht tegenover de vertrekloods van de Red Star Line. Je kan zijn werken gaan bezichtigen in een ander Antwerps museum dat zeker de moeite waard is, het Eugeen van Mieghemmuseum. Ook in het Red Star Linemuseum hangen schilderijen en tekeningen van zijn hand.

Meer foto's en opdrachten voor school

Voor meer foto's en informatie over de Red Star Line kan je terecht op:

• www.facebook.com/redstarlinemuseum
• www.twitter.com/redstarline
• www.instagram.com/redstarlinemuseum

Ook op de site van het Red Star Linemuseum zelf staan heel wat leuke doe- en kijkopdrachten. Op Klascement vind je leuke opdrachten om uit te voeren met je leerlingen voor of tijdens een bezoek. Tik Red star Line als zoekopdracht in en je vind twee leuke boekjes die je kan downloaden.