Molenaar als immaterieel erfgoed

Het ambacht van molenaar is uitgeroepen tot immaterieel erfgoed. Het is in 2013 opgenomen op de Nationale Inventaris van het Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Honderden molenaars oefenen het ambacht beroepsmatig of als vrijwilliger uit en zij houden daarmee de molen en het ambacht in stand. Jaarlijks wordt er een Molendag gehouden waarbij de molens open dag hebben en de bezoekers een kijkje in de keuken gunnen. In 2017 is het ambacht van molenaar uitgeroepen tot werelderfgoed en is het bijgeschreven op de UNESCO werelderfgoedlijst.

Het ambacht van molenaar

Nederland is ondermeer bekend vanwege haar molens. Eeuwenlang bepaalden ze een deel van de Hollandse horizon. We kennen molens in Nederland in ieder geval sinds ongeveer 1200. Vanaf die tijd zijn er beschrijvingen van molens gemaakt. Bij de molens horen molenaars om het mechaniek draaiende te houden en meel te malen. Het beroep molenaar is daarmee eeuwen oud. In de tweede helft van de 19e eeuw, op het hoogtepunt in molenbouw, stonden er 900 molens in Nederland. Op al deze bouwwerken werkten molenaars beroepsmatig. Ze gaven het beroep molenaar invulling met hun dagelijkse werkzaamheden.

Functie van de molen

De functie van de molen bepaalt daarbij de werkzaamheden en vaardigheden van de molenaar. De invoering van mechanische aandrijving was bijna de doodsteek voor het ambacht van molenaar. Het aantal daalt sinds de mechanisatie sterk en na de Tweede Wereldoorlog dreigt het beroep zelfs volledig te verdwijnen.

Bescherming van de molen

In die tijd na de oorlog groeit ook het besef van instandhouding van molens en levendig houden van het ambacht. De molenbescherming komt tot ontwikkeling en vele molens krijgen een beschermde status. Vanaf 1970 bloeit onder jonge enthousiaste molenliefhebbers het molenaarsvak weer op. Velen maken zich het ambacht eigen en daardoor kunnen honderden molens hun oorspronkelijke functie behouden of terugkrijgen.

Vrijwillige molenaars

Vanaf de jaren zeventig is Nederland zuiniger op wat er van de molens nog over is en de sloop komt tot stilstand. Er groeit sindsdien een leger van honderden vrijwillige molenaars die zich laten opleiden in het vak en die het ambacht en het bouwwerk veiligstellen. De molens draaien en worden onderhouden. Er zijn molenaarsgilden en molenaarsverenigingen en het ambacht klimt op tot een gewaardeerd en erkend levend erfgoed.

Immaterieel Cultureel Erfgoed

In 2012 ratificeerde Nederland de UNESCO conventie van het Immaterieel Erfgoed. De verbintenis houdt tevens in dat Nederland het eigen immaterieel erfgoed moet inventariseren. Vanuit diverse hoeken is immaterieel erfgoed voor te dragen voor de Nationale Inventaris van het Immaterieel Erfgoed in Nederland, dat wordt onderhouden en gecoördineerd door het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE). Directeur Ineke Strouken van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE) maakte op 7 mei 2013 bekend dat het ambacht van molenaar is erkend als immaterieel erfgoed.

Tradities en gewoonten

De UNESCO wil immaterieel erfgoed van tradities en gewoonten levendig houden. Dat doet de organisatie door de nadruk te leggen op het wegnemen van knelpunten en het scheppen van een gunstig klimaat waarin immaterieel erfgoed kan gedijen. De zorg voor het erfgoed ligt bij de erfgoedgemeenschap zelf. Het VIE ondersteunt daarbij.
De voordracht van het ambacht molenaar als werelderfgoed werd eendrachtig ingezet en voorbereid door:

• Het Gilde van Vrijwillige Molenaars;
• Vereniging De Hollandsche Molen;
• Het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde;
• Gild Fryske Mounders;
• Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed;
• Kenniscentrum voor Immaterieel Erfgoed Nederland.

UNESCO Werelderfgoed

In december 2017 krijgt het ambacht van molenaar de status van immaterieel werelderfgoed. Het Intergouvernementele Comité van de UNESCO besluit daartoe op 7 december 2017 in Zuid-Korea. In heel Nederland zetten de molenaars 'hun' molens in de 'vreugdestand' of 'in de vreugd', als feestelijk teken van de erkenning en de plaatsing op de Internationale UNESCO lijst Immaterieel Erfgoed.

Nationale Molendag

Jaarlijks wordt er een Nationale Molendag gehouden waar geïnteresseerden de molenaars zelf kunnen ontmoeten en de molens kunnen bezoeken. Meer dan 900 molenaars stellen tijdens de Molendag hun molen open dan voor het publiek.

Gilde van Vrijwillige Molenaars

De erkenning als immaterieel erfgoed gaat gepaard met het uitreiken van officiële plaquette met het logo van de Nationale Inventaris. Tijdens de Nationale Molendag in 2013 vormt de overhandiging van de plaquette de aftrap voor de dag. Eric Zwijnenberg, oprichter van Het Gilde van Vrijwillige Molenaars, valt de eer te beurt om de plaquette te mogen ontvangen. Die feestelijkheid gebeurt op molen Het Jonge Schaap op de Zaansche Schans.

Molendagen

De Nationale Molendagen vallen in het tweede weekend van mei. De BankGiroLoterij steunt de Nationale Molendagen en de provinciale en regionale molendagen die verspreid over het hele land op verschillende weekenden in het jaar plaatsvinden.
Het motto van de molendagen is: Feest op de molen.

Lees verder

• Immaterieel werelderfgoed - Friese taal en cultuur
• Waddenzee Werelderfgoed in Fotopedia en Heritage App
• Nationale Molendag
• Windmolenpark boven Ameland
• Windmolenpark Gemini ten noorden van de Waddeneilanden