Het gebruik van facepaint

Facepaint bestaat al eeuwenlang en wordt gebruikt door veel culturen en volkeren. Het wordt toegepast als zowel een religieuze, rituele handeling en als een meer feestelijke vermaakhandeling. Facepaint heeft veel toepassingen maar om welke reden het ook wordt toegepast, telkens zien we een soort innerlijke transformatie plaatsvinden alsof de mens er magische eigenschappen aan geeft. Zowel facepaint als bodypaint kunnen tegenwoordig ook als kunstvormen vertoont worden. Tussen facepaint en make-up is er een verschil maar bij beiden schuilt er een magische energie in de manier waarop iemand zich voelt zodra hij of zij make-up draagt of dat zijn gezicht beschilderd is.

• Oorsprong van facepaint
• Make-up en magie
• Oorsprong van make-up
• Evolutie van facepaint in Europa

Oorsprong van facepaint

De reden waarom de mens zichzelf voor de eerste keer beschilderde is niet echt duidelijk, maar er zijn wel aanduidingen. In een grot in Zambia ontdekte de Britse archeoloog Lauwrence Barham, eind de 20ste eeuw, tientallen natuurlijke pigmenten die zo'n 25.000 jaar oud waren. In de grot werd er geen enkel gekleurd object gevonden en dus ging hij ervan uit dat het moest dienen voor het beschilderen van lichamen tijdens rituelen. Dit toont aan dat mensen sinds eeuwen hun lichamen beschilderen met allerlei gekleurde natuurlijke materialen. Joseph Jordannia heeft een evolutionair perspectief op de vraag waarom mensen toen zichzelf gingen beschilderen. Hij meent namelijk dat toen de mensachtigen lang geleden uit de bomen kwamen om op de grond te leven, ze uitermate kwetsbaar waren voor roofdieren en andere vijanden. Door de lichaamsbeschilderingen en rituelen van onze voorouders brachten ze zichzelf in trance waarbij ze zowel hun individualiteit als angsten verloren. Zo verkeerden ze op een ander bewustzijnsniveau die hun een veiliger gevoel gaf alsof facepaint een magische kracht bezat.

Innerlijke transformatie door uiterlijke ingrepen kan beschouwd worden als een universeel thema bij veel rituelen. We zien dat in bijna alle culturen waar mensen hun lichamen of gezicht beschilderen, bij gebeurtenissen waarbij ze buiten de alledaagse werkelijkheid willen treden. We denken hierbij aan bijvoorbeeld:

• rituelen
• feesten
• competities
• dansen
• jachtpartijen
• oorlogen

Transformatie is mogelijk wanneer aan kleuren en patronen magische krachten worden toegedicht. Spijtig genoeg werd met de vernietiging van veel inheemse volken en culturen ook een deel van de kennis hierover verloren.

Grotschilderingen bewijzen dat mensen zich sinds de prehistorie versierden met allerlei gekleurde gepigmenteerde materialen.
In het stenen tijdperk gebruikten mensen een vloeibare mengeling van gekleurde aarde zoals oker, zwart mangaanoxide of houtskool die ze dan aanbrachten met stokken verbonden met dierlijk haar of gewoon met hun vingers. Bij de Indianen had lichaamsbeschildering een grote rol bij het succes in de jacht.

Over de hele wereld werden lichamen dagelijks of bij speciale gelegenheden geschilderd. Dit kon verschillende doelstellingen hebben namelijk:

• voor rituele of religieuze praktijken
• om te differentiëren
• als zelfexpressie
• als afschrikking
• als individualisering
• als bescherming tegen demonen en magie
• als bescherming tegen insecten
• als camouflage
• om aansluiting te vinden bij een groep.

Om welke reden de mens zich ook beschilderd we kunnen stellen dat op dit moment de mens in een ander 'stemming' treedt.

Make-up en magie

Een absolute grens trekken tussen gezichtsbeschildering en make-up trekken is niet mogelijk. Gezichtsbeschildering heeft een magische betekenis terwijl make-up bedoeld is om iemand mooi te maken. Toch kan de esthetische beleving ook een rol spelen in het geloof in de magische kracht enerzijds en anderzijds voelen veel vrouwen en mannen zich ook zekerder wanneer ze make-up dragen die geen symbolische betekenis heeft.

Oorsprong van make-up

Make-up werd voor het eerst vermeld in de geschriften van het oude Egypte. Egyptische vrouwen hadden al dozen vol poeders, vloeistoffen, crèmes, parfums en pigmenten om zichzelf op te maken. De Egyptenaren gebruikten ook lood om hun gezichten witter te maken ondanks het feit dat lood giftig was. Ook kohl werd gebruikt om zwarte lijnen rondom hun ogen te trekken. Veel mensen in het Midden-Oosten geloven nog dat dit bescherming biedt tegen het boze oog.
Daarnaast gebruikten alle Afrikaanse volken gezichtsbeschilderingen in hun rituelen.

Evolutie van facepaint in Europa

In Europa zijn gezichtsbeschilderingen lang niet toegepast. Ze werden eeuwenlang beperkt tot clowns en deelnemers van carnavalsoptochten. In de westerse en christelijke tradities werden lichaamsbeschilderingen en tatoeages lang gezien als symbolen van onbeschaafden en heidenen.

Pas in de jaren zestig begonnen hippies hun lichamen te beschilderen met bloemen en niet-westerse symbolen. De hippies vertegenwoordigden onder andere vrede en de bloem is een symbool van vrede. Bloemenmotieven waren toen heel populair. Zo werden bloemen onder andere gedragen in het haar maar ook geschilderd op het gezicht. Daarna begonnen fanatieke voetbalsupporters hun gezichten op te sieren met de kleuren van hun team om zo aansluiting te tonen bij een groep.

Tegenwoordig kan men zich geen kinderfeestje of festival inbeelden zonder face painter. Grime en facepaint zijn op veel evenementen niet meer weg te denken. We denken maar aan straatacts, carnavalstoeten maar ook aan beurzen, modeshows.
Ook het aanbrengen van permanente tatoeages op de huid is enorm populair gewoon omwille van de esthetische kant.

Het beschilderen van het lichaam of het gezicht heeft zich later zelfs ontwikkeld tot een vorm van kunst. Deze vorm van kunst wordt bodypaint genoemd. Bij bodypaint wordt het naakte lichaam of een deel van het lichaam of gewoon het gezicht als levend canvas gebruikt. Bodypainting is heden een kunstvorm die vaak wordt geleverd als promotie instrument om te gebruiken.