Belgische legendes: Olen en de pot met de drie oren

In de Belgische Kempen, tussen Geel en Herentals, ligt het dorpje Olen. Veel valt er in Olen niet te beleven, maar Olen is wel een dorp met heel veel legendes. De bekendste legende van Olen is die van Keizer Karel en de pot met de drie oren. Op het dorpsplein van Olen vind je trouwens de pottenfontein. Maar deze legende is niet de enige legende die Olen rijk is. De boerekes van Olen hebben nog wel wat andere streken op hun kerfstok! Willy Vandersteen weidde een Suske en Wiske aan de vele legendes, dat de naam "De pottenproevers" kreeg.

Waar ligt Olen?

Olen ligt in de Belgische Kempen, tussen Herentals en Geel, naast de E313.

Olen en zijn vele legendes

Olen kent vele legendes. In de meeste legendes van Olen worden de boerekes van Olen als nogal dwaas afgeschilderd. Eén legende maakt hierop echter een uitzondering, namelijk de legende van "De Olenaars meten hun dorp".

De legende van Keizer Karel en de pot met de drie oren

Olen is onlosmakelijk verbonden met de legende van Keizer Karel en de pot met de drie oren. Er staat zelfs een pottenfontein op het dorpsplein ter ere van de legende.

De pottenfontein

De beroemdste legende, onlosmakelijk verbonden met Olen, is de legende van Keizer Karel en de pot met de drie oren. Om deze legende te illustreren staat er op het dorpsplein van Olen een pottenfontein met de drie potten zoals ze in de legende voorkomen. Deze pottenfontein wordt 's avonds mooi verlicht. De pottenfontein werd gemaakt door werknemers van Union Minière, nu Umicore. Even verderop, in een klein parkje naast de vele tavernes van het dorpsplein, staan in een halve cirkel kleine beeldjes die nogmaals de legende van de pot met de drie oren tonen. Zo zijn er de boer met zijn pot en Keizer Karel, eveneens met een pot (zie foto in de inleiding). Daarnaast zijn er nog beeldjes die de andere legendes illustreren (zie hieronder). Deze beeldengroep wordt "De Driekantige boeren van Olen" genoemd en werd in 2000 onthuld naar aanleiding van het Keizer Kareljaar. De beelden werden gemaakt door de Olense kunstenaar Jos Wouters.

De legende van Keizer Karel en de pot met de drie oren
Keizer Karel hield er van om in de Kempen te gaan jagen. Omdat het bier in Olen zo lekker was, stopte hij er regelmatig voor een fris pintje bier. Nu was het de gewoonte van de Olense boeren om hun bier te drinken uit aarden potten zonder handvat. De uitbaatster van de taverne vond dit toch wat te min voor Keizer Karel en besloot dat hij de volgende keer zijn bier in een pot met een oor zou krijgen. Zo gebeurde, maar de vrouw hield de pot bij het oor vast. Keizer Karel was weer verplicht de pot met beide handen aan te pakken.

De vrouw vond dat dit echt niet kon en voor de volgende keer voorzag ze een pot met twee oren. Verstrooid hield ze de pot echter met haar twee handen vast toen Keizer Karel er aan kwam. Weer moest hij de pot met beide handen aannemen.

"Derde keer, goede keer", dacht de vrouw en zij voorzag een pot met drie oren. Maar toen Keizer Karel om zijn pintje bier kwam, hield ze de pot met beide oren vast en het derde oor was naar haar buik toe gekeerd. De legende verteld dat Keizer Karel het oor toen maar vastgreep onder de pot door.

Keizer Karel en de rijstpap

Hoog bezoek: tijd voor rijstpap!

Toen Keizer Karel op bezoek kwam in het dorpje Olen, wilde de bevolking hem op iets speciaals trakteren. Een plaatselijke specialiteit was de rijstpap. Dus besloten ze voor Keizer Karel een paar potten smakelijke rijstpap te maken. Alle vrouwen in het dorp zetten zich aan het werk. De boeren waren toch wel een beetje zenuwachtig voor het hoog bezoek en vroegen aan de burgemeester hoe ze de rijstpap nu juist aan Keizer Karel moesten geven. "Geen nood", zei de burgervader. "Doe mij gewoon maar na".

De burgervader gaat onderuit

Daar ging de stoet dus richting Keizer Karel. De burgervader voorop en de boeren er achteraan. Toen de burgemeester bij Keizer Karel aankwam, schoof de burgervader echter uit. De pot rijstpap vloog door de lucht en de rijstpap spatte tegen de benen van Keizer Karel. Prompt deden alle boeren hem na. Al spoedig was heel de vloer bedekt met rijstpap en scherven.

Een toneeltje?

Pisnijdig gaf de burgemeester de dichtst bijzijnde boer een lap rond zijn oren. Die dacht dat het zo hoorde en deed de burgemeester dapper na. Zie je het tafereel al voor je? Een hele zaal vol rijstpap en scherven en boeren die op elkaar sloegen dat het een lieve lust was. Keizer Karel kwam niet bij van het lachen. En omdat hij hun opvoering zo vermakelijk vond, trakteerde hij het hele dorp.

Een koe op het dak

De Olenaars hadden een groot probleem: er groeide flink wat gras in de dakgoot van de Sint-Martinuskerk. Hoe gingen ze dit probleem opgelost krijgen? Na rijp beraad hadden ze een oplossing gevonden. Ze zouden een koe omhoog hijsen. Zo kon het beestje het gras van de dakgoot afgrazen.

Zo gezegd, zo gedaan. Er werd een stelling getimmerd en de koe kreeg een touw om haar nek. Met behulp van een katrol werd het beestje toen omhoog gehesen. Maar al snel hing de koe met haar tong uit haar bek aan het touw.

"Kijk", zei een van de boeren. "Ze likkebaardt al!".

De Olenaars meten hun dorp

In deze legende komen de Olenaars in een beter daglicht te staan. Keizer Karel had hen bevolen de oppervlakte van hun dorp te meten. Aan de hand van deze gegevens zouden de te betalen belastingen worden berekend. Meestal gebeurde deze meting met een gewone roede.

De veldwachter, die met deze job werd belast, nam echter een roede gemaakt uit een den. Deze roede was tweemaal zo lang als een gewone roede. Liegen deed hij niet. In zijn verslag noteerde hij dat de meting was gebeurd met "hun" roede. Keizer Karel zag er geen graten in en de Olenaars betaalden dus maar de helft van de gebruikelijke belastingen!

De Olenaars verplaatsen hun kerk

De kerk van Olen stond niet perfect in het midden van het dorp en de Olenaars waren het beu dat ze hierdoor werden uitgelachen. Ze besloten dus de kerk met man en macht te verplaatsen.

Toen de boeren al een hele tijd tegen de kerk stonden te duwen, kreeg één van de boeren het warm. Hij speelde zijn jas uit en legde hem neer in het gras. Een bedelaar die voorbij kwam, dacht dat het een geschenk uit de hemel was en nam de jas mee.

Na het harde werk was het voor de boeren tijd om naar huis te gaan. De boer wou zijn jas terug aandoen, maar vond hem nergens. "Mannen", zei hij, "we moeten de kerk terug duwen, want mijn jas ligt er onder!".

De Olense legendes in de literatuur

Deze grappige legendes werden gretig gebruikt in de literatuur.

• In het Suske en Wiske album nummer 240, genaamd "De pottenproever" wordt de legende van de pot met de drie oren gebruikt, alsook die van de koe op de kerk. De legende van de rijstpap wordt een beetje aangepast tot een toneelstuk dat de domme boeren van Olen ook een flinke duit oplevert. Op de cover van de strip staat de koe en de kerk. Gelukkig heeft Lambik er iets op gevonden om het arme dier al het leed te besparen! Het album " De pottenproever" is te koop in de plaatselijke tavernes.
• De Vlaamse auteur Walter Van Den Broeck, zelf geboren in Olen, schreef in 2000 "De Driekantige Boeren van Olen".
• Harlinda Lox schreef "Van stropdragers en de pot van Olen". Het boek werd in 1999 uitgegeven bij het Davidsfonds.
• Ter gelegenheid van het duizendjarig bestaan van Olen in 1994 kwam "De Boeren van Olen" uit, geschreven door Jan Bruylants.

Weetjes in verband met de Olense legendes

• In de zeventiende eeuw werd het gebruik van een drie-oren-kan verplicht
• De herberg uit de legende zou de afspanning "De zwarte stier" zijn
• Keizer Karel had een zus, Maria van Hongarije, die veel op haar kasteel in Turnhout verbleef. Het is dus heel waarschijnlijk dat Keizer Karel na of tijdens het jagen in Olen verzeild geraakte.
• In en rond Olen zijn heel wat wandelroutes die speciaal werden uitgestippeld om het dorp, zijn inwoners en de plaatselijke legendes beter te leren kennen.
• Als fietsroute heb je de Keizer Karelroute.
• Veel plaatselijke specialiteiten hebben met de legendes te maken. Zo zijn er de Olense potjes (pralines), het Keizer Karelbier, de chocolade boerkes en de Straffe Charel, een jenever. En niet te vergeten: de potjes rijstpap met bruine suiker (maar wel zonder gouden lepeltjes!).
• In Olen staat ook een standbeeld van het Olens Boerke. Het beeld werd aangekocht met geld van "1000 jaar Olen", de vzw die de festiviteiten in 1994 coördineerde. "De Boerkes" is trouwens ook de bijnaam van de Olenaars.