De voormalige synagoge aan de Westerwal in Lochem

Aan de Westerwal in het fraaie in de Achterhoek gelegen Lochem (Gelderland) is het al even fraaie gebouw van de voormalige synagoge van de Joodse gemeenschap te vinden. Het historische gebouw heeft, net als de Joodse gemeenschap alhier, een bewogen geschiedenis achter de rug. We duiken in de geschiedenis van deze voormalige synagoge.

Ontstaansgeschiedenis van de synagoge

De bouw van de Joodse synagoge werd begonnen in de zestiger jaren van de negentiende eeuw. Op 20 oktober 1865 werd het gebouw plechtig gewijd en in gebruik genomen. Het was niet het eerste gebouw, maar het werd gebouwd in plaats van een achttiende eeuws gebouw dat hiervoor op deze plaats moet hebben gestaan.

Verbouwingen en uitbreidingen

Het gebouw heeft de nodige verbouwingen ondergaan. De belangrijkste hiervan vond plaats aan het begin van de twintigste eeuw. Omdat de ruimte toch onvoldoende groot bleek is in 1910 het gebouw aan de oostzijde met één travee vergroot. De nieuwe vensters die hierbij nodig waren, zijn uitgevoerd in hout en niet zoals de rest van het gebouw van gietijzer. Met een travee wordt een deel van een gebouw bedoeld tussen twee elkaar opvolgende steunpunten in de lengterichting van dat gebouw. Vaak zie je dat in elk travee een raam of deur is aangebracht.

Bijzonder plafond

Door de vergroting van het gebouw bij de verbouwing van 1910 was een vernieuwd plafond noodzakelijk. Gekozen werd voor een bijzonder plafond, dat geheel is uitgevoerd in een dun plaatijzer. De versieringen zijn hierin uitgestanst. Plafonds die van plaatijzer zijn gemaakt zijn erg zeldzaam. Het plafond van de voormalige Lochemse Synagoge is uniek en prachtig gerestaureerd. Het is, voor zover bekend, een van die soortgelijke plafonds die nog bewaard zijn gebleven. Helaas is niet duidelijk geworden wie verantwoordelijk is geweest voor het ontwerp en de vervaardiging van dit bijzondere plafond.

Enkele details van dit bijzondere, plaatijzeren plafond

De totale afmeting van het plaatijzeren plafond van de voormalige Lochemse Synagoge is 776 x 1516 centimeter. Het geheel is voorzien van prachtige ornamenten en is beschilderd in oker, lichtoker en lichtblauw.

Tweede wereldoorlog

Aan het begin van de twintigste eeuw telde de Joodse gemeenschap in Lochem rond de 150 leden. In 1941 was dit aantal teruggelopen tot tegen de 120. Tijdens de holocaust zijn velen van hen weggevoerd en na de Tweede Wereldoorlog keerden slechts 18 van hen terug.

Buiten gebruik

De Joodse gemeenschap in Lochem was te klein geworden om het gebouw te kunnen onderhouden en werd in 1947 samengevoegd met de Joodse gemeenschap in het nabij gelegen Borculo. Het gebouw, waar al jaren geen onderhoud aan was verricht, werd verkocht aan de gemeente Lochem.

Restauratie

In 1983 werd in Lochem het 750-jarig bestaan van de stad gevierd. Deze gelegenheid werd aangegrepen om een nieuwe stichting in het leven te roepen, die de voormalige synagoge als monument en herinnering wilde behouden. Enerzijds betekende dat, dat gelden gezocht moesten worden om het gebouw te restaureren, anderzijds zou er aandacht moeten komen voor de nagedachtenis van de Joodse burgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog om het leven waren gebracht. Op 1 maart 1983 werd dan ook de Stichting ter Nagedachtenis van de Joodse Medeburgers in Lochem opgericht. Gelden werden ingezameld en in 1992 kon aan de restauratie van het gebouw begonnen worden. Op 2 mei 1993 was de restauratie voltooid en kon het gebouw officieel worden geopend. De genoemde stichting ging over in de huidige stichting met een wat kortere naam: Synagoge Lochem. Op de buitengevel van het gebouw is een gedenkplaat aangebracht.

Huidig gebruik

Tegenwoordig is het gebouw in gebruik voor exposities, concerten en lezingen, maar uiteraard vooral als herdenkingscentrum. In het gebouw zijn voorwerpen, tekeningen en schilderingen te bekijken en ligt hier een gedenkboek waarin de namen zijn opgenomen van de Joodse bewoners van Lochem.