Eben Ezer, markante toren van Robert Garcet nabij Maastricht

Wie in het Belgische dorpje Eben-Emael een tochtje door de natuur maakt, kan wel even vreemd opkijken. Op een heuvelrug in het Jekerdal prijkt een bijzonder bouwwerk. Een toren van vuursteen, ook bekend als silex, met bovenop elke hoek een stenen beeld dat uitkijkt over het landschap. Dit is de toren van Eben Ezer die volledig door één man werd gebouwd. Robert Garcet (1912-2001) voltooide deze creatie tussen 1951 en 1965. De toren van Eben Ezer is nu een museum, het Silexmuseum.

Aparte plek op een boogscheut van Maastricht

Een paar kilometer ten zuiden van Maastricht staat in Wallonië het levenswerk van één man. De toren van Eben Ezer werd door Robert Garcet volledig opgetrokken uit vuursteen die hij uit een nabijgelegen steengroeve won. De vierkante toren heeft bovenop vier hoektorens die zich elk naar een windrichting richten. Op iedere hoektoren staat een betonnen beeld. Aan de noordwestzijde staat een stier, de mens in sfinxgedaante staat aan de zuidwestzijde, de leeuw bevindt zich aan de zuidoostzijde en aan de noordoostzijde vinden we een adelaar. Ieder beeld vertegenwoordigt één van de cherubijnen die de Apocalyps aankondigen.

Verrassende kunst in Eben-Emael

Niet enkel de buitenkant van dit eenmansproject trekt de aandacht. Binnenin is er eveneens genoeg te zien. Schilderingen en reliëfs sieren de muren van de begane grond. Ook hier staat middenin de zaal een sculptuur die de cherubijnen voorstelt. Verder is er een twee meter hoog houten boek, dat het 'Evangelie volgens Matëus' belichaamt, op de begane grond terug te vinden. Op de andere etages vertellen tentoonstellingen over het bijzondere leven van Robert Garcet, zijn geologische vondsten en fossielen. In de tuin, een stuk hellingbos bij de toren, staan beeldhouwwerken van Garcet. Deze buitenlocatie wordt ook als expositieruimte voor andere kunstenaars gebruikt.

Robert Garcet, autodidactisch kunstenaar

Garcet groeide op nabij Bergen in de Belgische provincie Henegouwen. Op zijn achttiende vestigde hij zich in Eben-Emael en ging er aan de slag als leerling-steenhouwer. Hij werd voltijds steenkapper en werkte zich op tot uitbater van de steengroeve. Tevens groef hij verschillende fossielen op. Zijn fascinatie voor de oorsprong van de mens en de observaties van zijn opgravingen zetten hem aan tot het formuleren van nieuwe theorieën over het ontstaan van de mensheid. Zijn uiteenzettingen hierover werden door niet veel mensen echt serieus genomen. Sterker nog, in Eben-Emael werd hij door de plaatselijke bevolking als dorpsgek beschouwd. Zijn boeken en pamfletten zijn tentoongesteld in het museum.

Pacifisme en protest

De Waalse kunstenaar en verwoede bouwer zag zichzelf graag als pacifist en anarchist. Zijn opstand tegen onrechtvaardigheid kreeg hij mee van zijn socialistische grootvader. Eben Ezer is dan ook gebouwd als monument voor de vrede en als protest tegen oorlog. Garcet verwerkte in het bouwwerk symbolische tekens die verwijzen naar wereldvrede. Zo wappert bovenop de toren van begin lente tot begin winter een witte vlag. In de vorige eeuw werd Eben Ezer enkele keren aangedaan door vredestichters. De Vredesmars van Moskou naar San Francisco in 1961 hield halt bij de toren en in 1980 vond er een conferentie van Wereldburgers plaats.

Bouwen met vuursteen

De plannen om met de blote hand een toren te bouwen, werden concreet wanneer Garcet in 1950 van zijn werkgever een stuk oude vuursteengroeve kocht. Maanden werk ging naar het uitgraven van een 26 meter dieper gelegen waterput. Water was essentieel voor het bereiden van de cement om de stenen te fixeren. De vuurstenen zelf liet Garcet met vrachtwagens leveren uit een nabijgelegen groeve. Tegenwerking was er volop. Niet alleen had hij te maken met vandalenstreken en pesterijen. De torenbouwer dacht zelf dat hij door politie en belastingdienst in de gaten werd gehouden vanwege zijn dienstweigering tijdens de oorlog.

Ontwerp toren van Eben Ezer

Voor de bouw van zijn levenswerk hield Garcet rekening met de bijbel en zijn eigen op pacifisme gestoelde filosofie. Alle afmetingen en verhoudingen die de kunstenaar hanteerde, zijn afgeleid van zijn persoonlijke getallenleer die gebaseerd is op het bijbelboek 'De Openbaring van Johannes'. Zo telt Eben Ezer zeven verdiepingen en bestaan alle trappartijen uit zeven treden. Garcet werkte nauwgezet volgens de symboliek van de 'Openbaring' oftewel de 'Apocalyps'. Garcet koos de naam Eben Ezer omdat dit in de bijbel de plaats is waar Samuel in 1038 voor Christus een steen oprichtte als symbool voor de hervonden vrede. Eben betekent 'rots' in het Hebreeuws.

Bezoek van het Silexmuseum

Wie een bezoek wenst te brengen aan het Silexmuseum kan dit eventueel ook combineren met een wandeling. Er loopt een bewegwijzerde wandelroute van ongeveer vier kilometer langs de toren van Eben Ezer. Op die manier ziet de bezoeker de toren van Eben Ezer opduiken in het landschap. De route vertrekt bij restaurant 'Le Moulin Du Brouckay' en wordt gemarkeerd door een groene ruit.

Gegevens Silexmuseum

Adres: Haie de Wonck 9, 4690 Eben-Emael

Openingstijden (2020)[S]

• Zomer (01/04 t.e.m. 31/10)
• weekdagen: 13 uur 30 tot 18 uur
• weekend: 13 uur 30 tot 19 uur
• Winter (01/11 t.e.m. 31/03)
• weekdagen: 13 uur 30 tot 17 uur
• weekend: 13 uur 30 tot 18 uur

[S]Gegevens wandelroute

• Adres: Chemin du Broukay 8, 4690 Eben-Emael
• Lengte: 4,3 kilometer
• Markering: groene ruit