Het UNESCO-Werelderfgoed Kinderdijk

Het Zuid-Hollandse Kinderdijk staat met het molengebied al jaren op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Het gaat om een uniek stukje Nederland c.q. Nederlands waterbeheer. Kinderdijk kent dan ook, sinds het onderdeel uitmaakt van de Werelderfgoedlijst, een niet aflatende stroom toeristen uit de hele wereld. Wat behelst het nu dat een gebied op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat en wat maakt het zo interessant om dit gebied te bezoeken?

Kinderdijk

Kinderdijk is een kleine plaats in Zuid-Holland. Het dorp valt binnen de gemeente Molenlanden en maakt onderdeel uit van het gebied Alblasserwaard. Kinderdijk ligt op de punt waar de rivieren de Noord (voorheen Oude Merwede) en de Lek samenkomen. Deze kleine plaats heeft een uniek stukje Nederland binnen de gemeentegrenzen, namelijk het molengebied. Dit molengebied (feitelijk een ingenieus afwateringsgebied) staat sinds 1997 op de UNESCO-Werelderfgoedlijst.

Een ander markant aspect van het 10-straten-dorp Kinderdijk, is het gegeven dat het de eerste plaats in Nederland was die een eigen elektriciteitsvoorziening had. Willem Benjamin Smit bouwde deze eerste elektriciteitscentrale.

Wat behelst de UNESCO-Werelderfgoedlijst?

Werelderfgoed

In 1965 nam de Verenigde Staten het eerste initiatief tot wat later het UNESCO-Werelderfgoed zou worden. In 1972 werd in Stockholm (Zweden) de overeenkomst getekend zoals het Werelderfgoed er heden nog steeds uitziet. Er zijn 193 landen die de Werelderfgoedconventie geratificeerd hebben.

De naam Werelderfgoed wil zeggen dat het cultureel en natuurlijk onvervangbaar is. Een uniek aspect dat iedereen moeten kunnen zien. Het is iets dat als het ware een absolute must is om te behouden voor de wereld.

De Werelderfgoedlijst groeit nog steeds, maar in het verlengde van deze groei is het ook belangrijk kritisch te blijven over wie toegelaten wordt tot de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Het unieke karakter mag niet vervagen, want dit is essentieel om op deze lijst te komen staan.

De praktijk

Normaliter levert op de Werelderfgoedlijst staan geen geld op en is men zelf verantwoordelijk voor het behoud. Echter, uitzonderingen bevestigen de regel en dat geldt ook voor het werelderfgoed. Bij urgente bedreigingen is er een Werelderfgoedfonds waar men, uiteraard met gefundeerde argumenten, een beroep op kan doen.

Om te waarborgen dat de Werelderfgoednotering nog steeds relevant is, dient er iedere zes jaar aan het Werelderfgoedcomité van UNESCO doorgegeven te worden, wat er gedaan is om het Werelderfgoedverdrag invulling te geven. Daarnaast is het van belang om het comité te laten weten in welke staat het werelderfgoed op dat moment is én wat men eraan doet om die universele waarde te blijven waarborgen voor de komende jaren.

Wat is het specifieke aan het Kinderdijkse werelderfgoed?

Wat heeft het gebied van Kinderdijk dat maakt dat het terecht op deze Werelderfgoedlijst staat?

Waterbeheer

Het goed beheren van water bij gebieden die laag liggen, zoals Nederland dat onder de zeespiegel ligt, is essentieel om het leefbaar te houden. Kinderdijk heeft met het waterbeheer iets specifieks. We moeten voor het ontstaan enkele eeuwen terug de tijd in.

In de 13e eeuw had graaf Floris V van Holland al opdracht gegeven voor het oprichten van waterschappen. Dit om het water in het laaggelegen Nederland te bedwingen. Om te kunnen leven op de vruchtbare grond en ook droge voeten te houden, werden de huizen op zogenaamde zandduinen gebouwd. Om ook de rivieren buiten de vruchtbare grond te houden, werden dijken gebouwd. Alleen bleef het water terugvechten en hielden dijken het niet altijd. Daarnaast moest er ook nog een oplossing gezocht worden om al het grond- en regenwater goed naar de rivier te loodsen.

Om dit alles in goede banen te leiden, werden in de 17e eeuw molens ingezet. Er werden er maar liefst 19 gebouwd. Via een waterstelsel werd al het water uit het gebied Alblasserwaard, Overwaard en Nederwaard naar het laagste punt gebracht en dat was Kinderdijk. Via een gemaal werd het waterniveau op dat van de rivier de Lek gebracht om vervolgens met de stroming mee richting zee afgevoerd te worden. Voor die tijd een enorm ingenieus systeem en het werkt tot op de dag vandaag nog steeds zo.

Erfgoedbeheer

Om dit unieke stukje watermanagement aan de wereld te kunnen blijven tonen, is 1997 het verzoek tot toetreding als werelderfgoed ingediend en gehonoreerd. Als men aan de eisen blijft voldoen, zal het gebied blijven zoals het is. Sommige molens worden gesponsord door lokale bedrijven en een aantal molens wordt ook gewoon bewoond en het molenaarsvak wordt ook als zodanig uitgeoefend. Verder zijn er veel vrijwilligers actief om onder meer de groene wandel- en fietsgebieden mooi te houden.

Om een goed beeld aan de toeristen te geven wordt er in een van de molens ook daadwerkelijk brood gefabriceerd en worden er workshops gegeven over hoe de molens dienst doen met betrekking tot de afwatering. Er zijn specifieke broedplaatsen op eilandjes in het water aangelegd. Dit geeft de vogels, eenden en ganzen de mogelijkheid een normaal leefgebied te hebben midden in de Randstad.

Om alles te bekijken zijn er wandel- en fietspaden aangelegd en varen er verschillende boten rond om ook vanaf het water een goed beeld te geven van het gebied.

Regio

Het is een volledig omsloten gebied met aan één kant, voor de afwatering, rivier de Lek. De hoger gelegen delen zijn de plaatsen Nieuw-Lekkerland en Alblasserdam en uiteraard het dorpje Kinderdijk zelf. Het gebied is van alle kanten te betreden, maar de hoofdingang, met alle faciliteiten, is waar het water de rivier in wordt geloodst, bij Kinderdijk.

Sinds het op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staat is het toerisme in de Alblasserwaard enorm toegenomen. Men is dan ook continu bezig de infrastructuur aan te passen aan de niet aflatende toestroom van mensen uit de hele wereld. Enerzijds om de toeristen de ruimte te geven langere tijd te kunnen vertoeven in dit gebied en anderzijds om de omliggende dorpen niet te veel te belasten (met name het verkeer).

Tot slot

Dat Nederlanders goed zijn met watermanagement is niet nieuw. In Kinderdijk is te zien dat Nederlanders dit al vele eeuwen met succes doen en het nog steeds werkt. Gegeven de klimaatontwikkelingen in de wereld zou dit in de toekomst mogelijk nog belangrijker kunnen worden.