Enkhuizen: de kerken

Enkhuizen is ontstaan uit twee dorpen die niet ver van elkaar liggen: Gommerkerspel (het gedeelte van de huidige stad rond de Westerkerk) en Enchusen (aan het water, waar nu de Zuiderkerk staat). Het was een prestigezaak voor de vissers (uit het dorpje Enchusen) en de landbouwers (uit Gommerkerspel) om de grootste kerk met de hoogste toren te bouwen. De vissers wonnen de strijd; de visserij bracht meer geld op.

De Westerkerk (Sint Gomaruskerk)

Deze kerk is te vinden aan de Westerstraat ter hoogte van de Bagijnestraat, in de toenmalige Boerenhoek. Rond 1427 werd begonnen met de bouw van de kerk. Door financiële problemen en het vele werk dat met het bouwen gemoeid was, duurde het tot 1519 voordat de kerk eindelijk af was. Het is een laatgotische, driebeukige hallenkerk. Hij is gebouwd van baksteen met natuurstenen hoekblokken.

Het koorhek in de kerk, uit 1542, is bijzonder vanwege het mooie snijwerk; volgens deskundigen het mooiste snijwerk dat in de 16e eeuw is gemaakt. Ook de preekstoel is mooi versierd. Op de verdieping is de stadsboekkamer (Librye) uit 1615 te vinden. Deze bevat een zeldzame verzameling (voornamelijk 16e eeuwse theologische) boeken.
De houten Westertoren is 20 meter hoog, en dateert uit 1519

De Zuiderkerk (Sint Pancraskerk)

De Zuiderkerk, aan de Zuiderkerkstraat vlakbij de Oosterhaven en de Westerstraat, is gebouwd tussen 1423 en 1524. Het was de kerk van de vissers van Enchusen. De kerk is gewijd aan de heilige martelaar Pancratius. Het is een tweebeukige hallenkerk, in laat-gotische stijl. Op het plafond zijn schilderingen te zien van taferelen uit het Oude en Nieuwe Testament, geschilderd in 1484.

De Zuidertoren is 67 meter hoog, en werd gebouwd tussen 1450 en 1524. Het was een prestigezaak voor de vissers en de landbouwers om de hoogste toren bij de grootste kerk te bouwen. De vissers wonnen de strijd; de visserij bracht meer geld op. Tot op de dag van vandaag is niet duidelijk hoe hoog nu precies de Zuidertoren is; sommige bronnen spreken van 65 meter, andere van 67 en 75 meter.

De Zuidertorenbeiaard heeft nu 52 klokken. Van de oorspronkelijke Hemonyklokken zijn er 20 bewaard gebleven. Ieder kwartier klinkt het carillon.

Lutherse kerk

Dit is een zaalkerkje uit de 18e eeuw. Opvallend in deze kerk is de rijk versierde preekstoel, gemaakt door de Enkhuizer Pieter de Nicolo, in 1735. Hierop zijn Geboorte, Kruisiging, Uitstorting van de Heilige Geest, Verrijzenis en Hemelvaart uitgebeeld. Op de preekstoel en op het dak is een zwaan te zien: dit is een typisch Luthers symbool.
De orgelkast is in rococostijl.

Doopsgezinde kerk

Deze kerk is een representatief voorbeeld van een renaissancekerkje. De stadsarchitect van Enkhuizen ‘leende’ de bouwtekeningen van een collega uit Vlissingen, die daar een kerk had gebouwd. Hij paste de maten aan de mogelijkheden in Enkhuizen aan. De kerk in Vlissingen is in 1942 door een bombardement geheel verwoest; die van Enkhuizen staat er nog.

De Rooms-Katholieke Xaveriuskerk

Deze relatief nieuwe kerk uit 1905 is een neogotische kerk en is gevestigd aan de Westerstraat 107. De kerk werd gebouwd op de plek waar daarvoor een schuilkerk stond. De toren, 40 meter hoog, is er in 1930 voor gekomen. In 1997 is de kerk helemaal gerestaureerd, en is er een gewelfschildering toegevoegd. Deze stelt de Werken van Barmhartigheid voor. De Gedachtenisboom, in dezelfde tijd geplaatst, gedenkt de overledenen.
Voor in de kerk is een vloermozaïek te bewonderen.