Spanje: tradities tijdens de eindejaarperiode

Ieder land heeft zo zijn speciale tradities tijdens de eindejaarperiode en ook Spanje ontsnapt hier niet aan. Traditioneel is Spanje een heel katholiek land en dat weerspiegelt zich in de vele kerststallen, kerstliederen en kerstmissen. De eindejaarperiode wordt ingeluid door de trekking van El Gordo. Met Nieuwjaar wordt er rood ondergoed gedragen. Voor de kinderen is het vol spanning wachten tot 5 januari. Dan komen de Reyes Magos (de drie wijzen) langs om cadeautjes te brengen. Op 6 januari is het tijd voor de roscón, een gebak met een koning en een boon erin.

Voorbereidingen voor de eindejaarperiode in Spanje

Kerstmis is in Spanje een traditioneel feest dat vooral gevierd wordt met familie en soms ook met goede vrienden. In aanloop naar de feestelijkheden wordt het huis versierd, worden er cadeautjes gekocht en wordt er nagedacht over lekker eten. Op 22 december wordt El Gordo getrokken, de kerstloterij. Nochevieja, oudejaarsnacht, wordt traditioneel met vrienden doorgebracht. Er wordt stevig gefeest en om iets voor middernacht worden er twaalf druiven gegeten. De eindejaarsperiode wordt afgesloten door de komst van de Reyes Magos, de drie koningen. Zij verwennen de brave kinderen met pakjes en snoepgoed.

Het huis versieren

De kerststal

Om Kerst te vieren, versieren de Spanjaarden hun huis met typische objecten die kleur brengen en refereren naar de geboorte van het kindje Jezus. Zo is er de traditionele kribbe (el Pesebre) met de Portal de Belén (de kerststal) die reeds begin december wordt opgezet. In vele gezinnen wordt deze kerststal zelf gemaakt door alle familieleden samen. De ondergrond van mos en hout wordt op een kast, een tafel, in de schouw of op de grond gezet, waarna er huisjes op worden geplaatst. Sommigen gaan heel ver en voegen riviertjes en watervallen toe om het tafereel compleet te maken. Daarna volgen de personages en de dieren. Herders, herderinnen, schaapjes, honden en katten. Personages en dieren die zeker niet mogen ontbreken in de kerststal: Maria, Jozef, de drie wijzen, de os, de ezel, kamelen en dienaars. De kerststal kan verder worden afgewerkt met sneeuw en lichtjes. In de kribbe wordt het kindje Jezus gelegd maar wie het traditioneler wil, wacht hiermee tot de nacht van 24 december.

De kerstboom

Een ander typisch versierelement is de kerstboom. Net als bij ons kan er gekozen worden voor een echte kerstboom of voor een artificiële. Eerst worden de lichtjes er in gehangen. In de top wordt een ster (la estrella de Belén) gehangen, al dan niet met een lichtje in. Daarna volgen de slingers en de versieringen. Dit kunnen traditionele ballen zijn of originele, eventueel handgemaakte versieringen.

El Gordo

Op 22 december wordt elk jaar sinds 1812 door de Spaanse Nationale Loterij El Gordo (ook Sorteo de Navidad genoemd) getrokken. Sinds 1897 staat op de loten ook effectief Sorteo de Navidad gedrukt. Deze loten worden al verkocht vanaf eind juli. Aangezien de loten ook verkocht worden op de website van de Spaanse Nationale Loterij spelen steeds meer buitenlanders mee. De loten zijn behoorlijk duur en daarom kopen mensen vaak een tiende van een lotje, un décimo. El Gordo betekent zoveel als "De Dikke" of "De Vette" omdat de prijzenpot zo hoog ligt. De cijfertjes worden getrokken door weeskinderen van het Colegio de San Ildefonso uit Madrid. Zij lezen de getrokken cijfers al zingend voor. De hele dag worden de trekkingen uitgezonden op de Spaanse zender TVE. Winnaars worden opgezocht en geïnterviewd.

Kerstavond

Nochebuena

De 24ste december wordt Nochebuena genoemd. Familie komt bij elkaar om te eten, meestal ten huize van een van de familieleden. Het traditionele kerstmaal is gevulde kalkoen, maar steeds meer gaat men op zoek naar creatievere gerechten. Na het avondmaal wordt er met champagne of cava geklonken (brindar con champán) en worden er typische zoetigheden gegeten. Een van deze typische zoetigheden is de turrón, een soort amandelpasta die bestaat in een harde en een zachte variant. Dikwijls worden in de turrón ook nootjes verwerkt, of chocolade of gepofte rijstkorrels. Verder zijn er natuurlijk ook de traditionele kerstkoekjes in kerstboom- of stervorm en (huisgemaakt) gebak. In menig huiskamer worden er villancicos navideños (kerstliedjes) gezongen. De zangers begeleiden zichzelf op typische instrumenten als de zambomba (soort rommelpot), de pandereta (tamboerijn) en de cuatrico (soort gitaar). Deze muziekinstrumenten worden vaak vernoemd in de villancicos. Om middernacht is het tijd voor de middernachtmis of de 'Misa del gallo' (de mis van de haan).

Caga Tió of Tió de Nadal

In sommige streken, zoals onder andere in Catalonië en Aragón, wordt de Caga Tió (poepende boomstronk) of de Tió de Nadal georganiseerd. El Tió is een stuk hout waarin kleine cadeautjes en snoepjes worden verstopt vanaf 8 december. Ook wordt de boomstronk versierd met een gezichtje en krijgt hij een rode deken over zich tegen de koude. Tijdens de Nochebuena kloppen de kinderen op de Tió met een stok terwijl ze het liedje van de Tió zingen. De Tió 'poept' (cagar) dan de snoepjes en de pakjes uit.

Kerstdag

De 25ste december is het kerstdag of Navidad. Ook deze dag wordt in familieverband gevierd. De ingrediënten zijn dezelfde als de dag voordien: eten, drinken, villancicos en gezelligheid. In sommige gezinnen kwam 's nachts de kerstman langs en liggen er pakjes onder de kerstboom of naast de open haard.

Día de San Esteban

In sommige streken van Spanje wordt op 26 december San Esteban gevierd. Ook dit feest wordt in familieverband gevierd. Dikwijls wordt het overschot van het eten van de vorige dagen verwerkt tot nieuwe gerechten, zoals canelones en soepen.

Oudejaarsavond

Nochevieja

31 december, de laatste dag van het jaar. Oudejaarsavond wordt in het Spaans Nochevieja genoemd. Deze dag wordt gevierd met familie maar vooral met vrienden. Er wordt stevig gefeest. Eten gebeurt thuis of in een restaurant.

Rood ondergoed

Traditioneel wordt er op deze nacht rood ondergoed gedragen, niet alleen door vrouwen maar ook door mannen. Dit moet het geluk voor het nieuwe jaar aantrekken en wie weet ook de liefde. De oorsprong van deze traditie gaat terug naar de Middeleeuwen, toen rood de kleur van de heksen was en dus een verboden kleur was voor het gewone volk. Maar in de winter werd deze kleur de kleur van het bloed en van het geluk. Omdat het verboden was deze kleur te dragen, werd het onder de kleren gedragen. Daarom wordt er nu rood ondergoed gedragen. Het ondergoed mag niet zelf gekocht zijn, het moet cadeau gegeven zijn. In sommige streken staat rood ondergoed voor de liefde en geel ondergoed voor het geluk in het nieuwe jaar.

Druiven van geluk

Om één minuut voor middernacht weerklinken de klokslagen die het nieuwe jaar inluiden. Op de televisie worden de klokslagen van de Puerta del Sol van Madrid getoond. Voor elk van de twaalf klokslagen wordt er een druif in de mond gestoken. Deze druiven worden 'uvas de la suerte' genoemd (druiven van geluk). In de winkels vind je speciale potjes of mandjes met exact twaalf druiven erin. Na het verorberen van de twaalf druiven wordt er met champagne of cava geklonken. Men wenst elkaar gelukkig nieuwjaar en er wordt stevig gefeest tot in de vroege uurtjes.

Nieuwjaar

De 1ste januari is het Año Nuevo, het Nieuwe Jaar. Op deze dag is het overal een dooie boel. Mensen slapen lekker lang uit na het nachtje stevig feesten. Daarna wordt er gezellig binnen gezeten alleen of met de naaste familie. Er worden nieuwjaarsconcerten georganiseerd maar verder blijft alles dicht op deze eerste dag van het jaar.

6 januari

Los Reyes Magos

In de nacht van 5 op 6 januari gebeurt het dan voor alle kinderen in Spanje: de Reyes Magos (de drie wijzen) komen langs! Op 5 januari kan je ze in levende lijve door de straten van Spanje zien lopen met hun kamelen en in hun mooie pakken. Ze delen snoep uit en kleine pakjes. Maar 's nachts brengen ze de grote cadeau's. De geschenken die de kinderen gevraagd hebben door hen een brief te schrijven. Tenminste, als de kinderen braaf zijn geweest. Stoute kinderen krijgen steenkool. De Reyes Magos zijn zo'n beetje als onze Sinterklaas en de Duitse Sankt Martin.

Roscón de Reyes

Op 6 januari wordt ook de Roscón de Reyes gegeten, een zoete driekoningentaart in de vorm van een tulband, gevuld met room en marsepein en versierd met gekonfijt fruit, amandelschilfers, suikerkorrels of pijnboompitten. In de roscón zit een figuurtje van de driekoningen. Wie dit figuurtje vindt, wordt tot koning voor één dag gekroond. Wie de boon vindt, moet de roscón betalen.

El Niño

Elk jaar op 6 januari wordt El Niño getrokken. El Niño betekent 'het kleintje'. Deze loterij wordt zo genoemd omdat de prijzenpot futiel lijkt naast de prijzenpot van El Gordo op 22 december.

Afsluiter van de eindejaarperiode

Na 6 januari is het gedaan met de feestelijkheden. De kerstboom wordt afgebroken, de kerststal wordt opgeborgen en de kinderen moeten terug naar school. Volwassenen gaan weer aan het werk en het leven gaat weer zijn gewone gangetje.