Vulkaaneifel: Sankt Martin op 11 november

In sommige streken van Duitsland is het op 11 november Sankt Martin of Sint Maarten. Zo ook in de Vulkaaneifel. In alle dorpen en steden verschijnt een man met een rode mantel en een Romeinse helm op een wit paard. De kinderen lopen rond met zelfgemaakte fakkels of met lantarens. Na de fakkeloptocht en de houtverbranding worden er Kartoffelwaffeln gegeten, wafeltjes gemaakt van aardappeldeeg. Natuurlijk vloeit ook het bier en de Gluhwein rijkelijk. In de Vulkaaneifel kan je ook Martinswecken eten. Bij de brave kinderen komt Sint Martin in sommige streken 's nachts cadeautjes brengen. Klinkt een beetje als onze Sinterklaas, niet?

Wat heeft Sankt Martin met Sint Martin de Tours te maken?

Sankt Martin

De levensgeschiedenis van Sankt Martin is eerder turbulent. Hij was soldaat, priester en later zelfs bisschop. Sankt Martin werd in 316 in Pannonien in Hongarije geboren. Toen hij 15 jaar oud was, trad hij toe tot het Romeinse leger.

Legende

In Amiens, in het toenmalige Gallië, zou Martin in het jaar 334 tijdens een strenge winter een arme, schaars geklede bedelaar hebben ontmoet. Met zijn zwaard deelde de soldaat zijn mantel in twee en gaf een deel aan de bedelaar. Na deze gebeurtenis liet Martin zich dopen. Voor het delen van de mantel kreeg Martin trouwens drie dagen arrest. Hij had immers militair eigendom vernield!

Martin wordt bisschop

Op 4 juli 372 werd Martin tot bisschop gewijd. Dit gebeurde in het Franse Tours. Hij vervulde zijn taak met heel veel toewijding gedurende dertig jaar en was zeer geliefd bij het volk. Toen hij op tachtigjarige leeftijd stierf, kwam er heel wat volk op zijn begrafenis af.

Heiligverklaring

Kort na zijn dood werd Martin heilig verklaard.

Omgangen op 11 november

De Martinsomgangen (Martinsumzug) zijn een herinnering aan zijn begrafenis. Hij werd met een stoet aan lichtjes naar zijn laatste rustplaats geleid. Tegenwoordig is Sankt Martin een van de bekendste heiligen van de katholieke kerk en hij is ook beschermheilige van vele beroepen. Vaak begeleiden de blaaskapellen de omgang en spelen ze Sint-Martinsliederen.

Martinsmarkt

In vele Duitse steden is er rond 11 november een Martinsmarkt. Hier worden vele producten verkocht. Mensen komen hier al eens kijken op zoek naar kerstcadeautjes. Vaak staat er ook een kleine kermis. 's Avonds branden er overal lichtjes. In Mülheim-Karlich vind je bijvoorbeeld zo'n markt.

Elf november: niet zo'n leuke dag voor de ganzen

Voor de ganzen is Sankt Martin niet zo'n leuke dag! Zij belanden op 11 november namelijk in de oven. Maar hoe is het ooit zo ver gekomen?

Gans eten: nog een gevolg van een legende

Volgens de legende zou Sint Martin geen bisschop hebben willen worden, ondanks de vraag van de inwoners van Tours. Hij verstopte zich daarom in een stal vol ganzen om aan de plicht te ontsnappen. Maar de ganzen verraadden Martin door hun gesnater. Hij moest te voorschijn komen. De ganzen moesten hun daad bekopen want ze werden vers gebraden als maaltijd voorgeschoteld. Een andere versie van het verhaal zegt dat de inwoners van Tours een boer stuurden met de vraag of Sint Martin zijn zieke vrouw wou komen verzorgen. De immer behulpvaardige Sint Martin kwam uit zijn schuilplaats en werd alsnog bisschop. Sindsdien wordt er in menig huishouden op 11 november gans gegeten op Sankt Martin. Traditioneel wordt hierbij rode kool geserveerd.

Lampionnen, fakkels en Martinsfeuer

Ter ere van Sankt Martin lopen de Duitse kinderen met (zelfgemaakte) lampionnen of fakkels door de donkere straten. Deze worden vaak in de dagen voor Sankt Martin op school gemaakt. In de late namiddag gaan de kinderen ook al met hun lampionnen van huis tot huis. In ruil voor een Sint-Martinsliedje krijgen ze dan zoetigheden. In het Duits heet dit Martinsingen. Voor nog meer licht zorgen 's avonds de Martinsfeuers. 's Morgens komen de dorpsbewoners bij elkaar om een groot houtvuur klaar te zetten. 's Avonds wordt het vuur aangestoken en kunnen mensen zich komen opwarmen.

Lanterne, Lanterne

Liedje voor Sankt Martin
Tijdens de Sankt Martin optochten worden liedjes gezongen. Een er van is Lanterne, Lanterne. De tekst verwijst naar licht, naar de zon, naar de maan en naar de sterren. In Duitsland wilde de partij Die Linke dat het feest van Sankt Martin zou omgedoopt worden naar Feest van Zon, Maan en Sterren om de moslims niet voor het hoofd te stoten. Hun voorstel werd niet aanvaard.

Tekst Lanterne, Lanterne
Laterne, Laterne,
Sonne, Mond und Sterne.
Brenne auf, mein Licht,
brenne auf, mein Licht,
aber nur meine liebe Laterne nicht!

Laterne, Laterne
Sonne, Mond und Sterne.
Wenn es dunkel ist,
wenn es dunkel ist,
ja dann seht ihr erst wie schön das ist.

Laterne, Laterne,
Sonne, Mond und Sterne.
Geh nicht aus mein Licht,
geh nicht aus mein Licht
denn ich will es sehn, dein Angesicht.

Laterne, Laterne,
Sonne, Mond und Sterne
Und die Winde wehn,
und die Winde wehn,
lasst uns weiter, weiter, weiter gehn.

Laterne, Laterne,
Sonne, Mond und Sterne.
Bleibe hell, mein Licht,
bleibe hell, mein Licht,
denn sonst strahlt meine liebe Laterne nicht!

Sankt Martin

Uitzicht

Sankt Martin heeft wat weg van onze Sinterklaas, maar dan zonder Zwarte Pieten en mijter. Sankt Martin zit op een paard, maar dat hoeft geen schimmel te zijn. Hij draagt een rode of purperen fluwelen capemantel. Op zijn hoofd draagt hij een Romeinse helm. Hij rijdt rond op de Sint Martinsmarkt en tijdens de Umzugen. Ook in de kleine dorpen komt hij op bezoek.

Datum

Sankt Martin wordt op 11 november gevierd, op de naamdag van de heilige. De omgangen en de feestelijkheden vinden vaak plaats in het weekend voor of na 11 november. Op die manier kan iedereen meevieren. Vaak worden in naburige dorpen twee verschillende weekends gekozen. Zo kan dezelfde Sankt Martin verschillende malen figureren.

11 november: niet alleen Sankt Martin

Elf november luidt in het Rijnland ook het begin van de voorbereidingen voor carnaval in. Sinds de Middeleeuwen en in sommige kringen nog tot op vandaag is 11 november het begin van de vastenperiode voor Kerstmis. Deze vastenperiode duurt twee weken. Elf november was de dag waarop nog eens goed gegeten en gefeest werd.

Kartoffelwaffeln und Martinswecken

Voor Sankt Martin worden specialiteiten gebakken. Bij de bakkers kan je terecht voor de Martinswecken, een zoet, briocheachtig broodje met rozijnen in. Op de markten en in de dorpen worden deze Martinswecken vaak gratis uitgedeeld. Tijdens de omgang kan je aan kraampjes terecht voor Kartoffelwaffeln, kleine wafeltjes gemaakt van aardappeldeeg. Ook zoete bretzels met dikke suikerklontjes op behoren tot de mogelijkheden. Dit alles weg te spoelen met een lekker kopje Glühwein natuurlijk of een flinke pint bier.