2e Amerikaanse President Adams: Holland is ons voorbeeld!

De Nederlanders droegen de zaak van hun protestantse geestverwanten aan de overkant van de Atlantische Oceaan een warm hart toe. De Amerikanen konden rekenen op onze -verborgen- steun bij hun Vrijheidsoorlog 1775 - 1783. Nederland leverde onderhands wapens en dreef illegale handel met hen. John Adams werd in 1780 de eerste Amerikaanse ambassadeur in Nederland. In 1797 zou hij de tweede president van de nog piepjonge Verenigde Staten worden. Maar tijdens zijn verblijf in Holland keek hij zijn ogen uit. “Het land waar ik nu vertoef, is het eigenaardigste ter wereld. Ik betwijfel zeer of er in Europa enig ander land te vinden is dat even achtenswaardig is als Holland. Hun ijver en zuinigheid zouden tot voorbeeld moeten dienen voor de wereld! Zij zijn minder eerzuchtig dan hun buren, maar ik bemerk niet dat zij meer hebzucht hebben, ik bedoel naar verovering en eer. En wetenschap en kunst worden er volgens mij meer bevorderd”, schreef de Amerikaanse gezant John Adams in 1780 aan zijn vrouw Abigail.

Europa

Adams was nauw betrokken geweest bij de Onafhankelijkheidsverklaring op 4 juli 1776. De dertien koloniën/staten van destijds namen daarin afstand van de Engelse koning die volgens hen te hoge belastingen hief. Deze boerenzoon en advocaat reisde in 1778 naar Europa om steun te zoeken voor de Amerikaanse zaak. Als eerste ging hij naar Frankrijk.

Oorlog

De Franse koning Lodewijk XVI wilde de jonge natie graag helpen in de strijd tegen het moederland Engeland. De Fransen hadden echter een dubbele agenda. Het was hen niet te doen om de Amerikaanse zaak maar om de Engelsen uit te putten. De oorlog moest zo lang als mogelijk duren, alleen om de Engelsen dwars te zitten. Dat was uiteindelijk helemaal niet in het belang van de Amerikanen. Na verschillende aanvaringen met de Franse diplomatie keerde Adams in 1779 gefrustreerd terug naar de Verenigde Staten.

Vredesonderhandelaar

In datzelfde jaar stuurde het Congres hem terug als gevolmachtigd vredesonderhandelaar met de Engelsen. Net als de Fransen waren zij, om andere redenen, helemaal niet geïnteresseerd in vrede. Adams besloot toen, in 1780 maar eens naar Holland te gaan. Amsterdam was het financiële centrum van Europa en zeer welvarend. Adams dacht hier politieke en financiële steun te kunnen verwerven.

Hollandse sympathie

Volgens Adams waren de Nederlanders, net als de Amerikanen individualisten voor wie vrijheid een zeer groot goed was. Ook zij hadden gerebelleerd tegen een buitenlandse koning vanuit een protestants en republikeins gedachtengoed. Adams was overtuigd van de Hollandse sympathie voor de Amerikaanse zaak.

Illegale wapenhandel

De inwoners van de Republiek waren al in een vroeg stadium betrokken bij de Onafhankelijkheidsoorlog. Officieel was de Republiek bondgenoot van Engeland maar ondertussen handelden de Nederlanders illegaal met de Amerikanen. Ondanks het handelsembargo van de Engelsen tegen de Amerikaanse opstandelingen smokkelden men via Sint-Eustatius wapens naar de VS. Dankzij deze Nederlandse handel konden de Amerikanen een eigen leger op poten zetten. De Engelsen riepen de Hollandse autoriteiten regelmatig op tot hardere maatregelen tegen de illegale handel maar die gaven daar geen enkel gehoor aan.

Strubbelingen

Er waren regelmatig diplomatieke strubbelingen met de Engelsen. Zo werd in 1779 de Amerikaanse zeeheld John Paul Jones als een held ontvangen door de Nederlanders. Jones had eerder dat jaar een zeeslag tegen de veel sterkere Engelsen gewonnen. Zijn eigen schip was verloren gegaan maar hij had een Engels schip buitgemaakt. Met dat Engelse schip en een aantal andere schepen voer hij in 1779 de haven van Texel binnen. De Engelsen protesteerden bij de Hollandse autoriteiten, eisten hun boot terug en de uitlevering van Jones. Ondertussen werd Jones in Amsterdam jubelend ontvangen door de bevolking. Uiteindelijk moest Jones de Republiek gedwongen verlaten, zodra de wind gunstig was. Door een slimme list wist Jones uit te varen zonder in handen van de Engelsen te vallen. De Engelsen waren woedend.

Pro-Amerikaans?

Deze en andere incidenten deden Adams vermoeden dat de Nederlanders sterk pro-Amerika waren. Dat was deels ook zo. Maar in werkelijkheid was de situatie ingewikkelder. Er was enige verdeeldheid onder de Nederlanders. De Orangisten waren sterk voor de Engelsen, vooral omdat ‘hun’ stadhouder Willem V verwant was aan het Engelse koningshuis. De patriotten (zij waren tegen de stadhouder) waren juist voorstander van de Amerikaanse onafhankelijkheid.

Ondoorzichtig land

Voor Adams was het volstrekt onduidelijk wie de macht had in de Republiek. Hij zag dat de macht verspreid was en vond dat zeer ondoorzichtig. In elk geval lag die macht niet exclusief bij de hoogste autoriteiten in Den Haag. De regenten en adel uit de provincies (zij waren vaak patriotistisch) hadden ook veel macht, evenals het rijke Amsterdam. Deze stad ‘is opvallend machtig, want vertegenwoordigt een kwart van de Republiek, tenminste in belastinggeld’, aldus Adams in een rapport aan het Congres.

'Kleinheid'

Adams vestigde zich in Amsterdam. Op de Achterburgwal huurde hij kamers bij een weduwe. Later zou hij zich meer op stand vestigen aan de Keizersgracht 529. Hij verwachtte succes te hebben door in te spelen op de Hollandse handelsgeest; ‘er heerst hier een honger naar handel met Amerika, zo verslindend als die van een haai naar zijn prooi’. Dat viel echter niet mee. Zo kreeg hij bijvoorbeeld geen lening van Amsterdamse bankiers. Die durfden het niet aan zonder goedkeuring van de Staten-Generaal. Naast enige contacten met patriotten bleken de Nederlanders minder coöperatief dan verwacht. De Nederlanders daalden snel in zijn achting. Hij schreef over ‘kleinheid’ die kwam door ‘de preoccupatie met stuivers en centen die het hele volk doordesemt.’

Besluiteloosheid

De besluiteloosheid van de Hollanders kwam voort uit de angst voor oorlog met Engeland. ‘Oorlog is het ergste kwaad voor de Nederlander’, aldus Adams. De Engelse ambassadeur besefte dat ook en hield de dreiging in stand. Na het zoveelste diplomatieke incident tussen Engeland en de Republiek, verklaarden de Engelsen eenzijdig de oorlog aan de Nederlanders. Deze oorlog verliep rampzalig voor de Republiek en de handel met de VS kwam geheel tot stilstand.

Kansen gekeerd

Ondertussen zaten de Fransen ook niet stil. In hun strijd tegen de Engelsen hadden ze een sterke vloot naar de Amerikaanse kust gestuurd. Samen met de Amerikanen versloegen ze de Engelsen in oktober 1781. Voor Adams was dat het startschot om zijn lobbycampagne in de Lage Landen te starten. Nu bleef het resultaat niet uit. De kansen waren gekeerd.

Erkenning

De Friese Staten erkenden de Verenigde Staten als eerste provincie in de Republiek in februari 1782. Daarna volgde op 10 april van dat jaar de hele Republiek, die daarmee als tweede land, na Frankrijk de Verenigde Staten erkende. Adams was vanaf dat moment een gewichtig man in Nederland. Hij werd daags na de erkenning gedecoreerd aan het Binnenhof. Twee dagen later werd hij door Willem V ontvangen op Huis ten Bosch. Hij kreeg nu wel een miljoenenlening van de Amsterdamse bankiers. Een maand later betrok Adams zijn officiële ambassade aan de Fluwelen Burgwal 44 in Den Haag. Adams ondertekende in oktober 1782 met Nederland de Overeenkomst van Vriendschap en Handel.

Werk voltooid

Nu was zijn werk in de Lage Landen voltooid. Hij vertrok naar Parijs om de vredesonderhandelingen met de Engelsen te voeren. Tot 1788 bleef hij ambassadeur en hij keerde daarom nog regelmatig terug naar de Republiek. In 1797 werd hij de tweede president van de Verenigde Staten, na George Washington. Aan Nederland bleef hij goede herinneringen houden, ondanks zijn moeizame periode in de begintijd. Voordat hij stierf op 4 juli 1826 schreef hij: ‘Recht aan de Hollanders voor hun verdienste in het bevorderen van de letteren, wetenschap, zeevaart, handel, patriottisme, vrijgevigheid, tolerantie is nooit gedaan. Ik ben het eens met elke lofspraak op de Nederlandse natie. De Grieken zelf hebben hen nooit overtroffen, behalve in smaak.”