Romeinse overblijfselen in Duitsland: Limes of oude grens

Wat veel mensen niet weten, is dat de Romeinen tot in Duitsland hebben gezeten. De meest noordelijke grens van hun immense imperium liep van Katwijk-aan-Zee in Nederland tot aan Constanta aan de Zwarte Zee in Roemenië. In Duitsland werd de grens gevormd door de Rijn, vertrekkende in Bad Hönningen, tot de Donau in Regensburg. De Limes, zo wordt deze oude Romeinse grens genoemd. In 2005 werd het Duitse deel van de Limes UNESCO werelderfgoed. Op het 550 kilometer lange stuk van de Limes kan je in Duitsland heel goed fietsen of wandelen.

De Limes: noordelijke grens van het Romeinse imperium

Wat is de Limes?

Vergis je niet. Limes heeft niets te maken met limoenen. "Limes" (spreek uit lie-mès) is het Latijnse woord voor pad, weg en grens. De Limes is dan ook een fantastische verdedigingslinie die in verschillende stukken werd opgebouwd rond 47 N.C. op de meest noordelijke grens van het immense Romeins imperium. Bedoeling was om de bloeddorstige Teutonen, een Germaanse stam uit Scandinavië, op afstand te houden. Aangezien de Limes voor een groot deel langs de Rijn liep, was het ook een handelsroute. Getuige hiervan zijn de vele Romeinse scheepswrakken die in de Rijn zijn teruggevonden, sommige zelfs met de lading er nog in.

Waar loopt de Limes?

De Limes liep van Katwijk-aan-Zee aan de Noordzee in Nederland tot Constanta aan de Zwarte Zee in Roemenië. In Katwijk-aan-Zee stond het meest westelijke castellum of fort. In Nederland loopt de Limes verder langs Utrecht, Leiden en Nijmegen. Deze laatste stad was in de Romeinse tijd strategisch erg belangrijk. Daarna gaat de Limes naar Duitsland, over Xanten, Keulen, Remagen, Koblenz, Saalburg, Rothenburg, Pfunz, Kinding, Dietfurt, Essing, Kelheim en Regensburg. In Oostenrijk komt de Limes voorbij Linz en Wenen. Daarna gaat het via Bratislava in Slowakije naar Hongarije. Vanaf Gyula doorkruist de Limes het laatste land: Roemenië. Via Cluj-Napoca, Piatri Neamt en Galati eindigt de Limes in Constanta aan de Zwarte Zee.

Wachttorens

Langs de hele verdedigingslinie staan wachttorens, uitkijkposten en castella of forten, die onderling verbonden waren door wegen. De afstand tussen de wachttorens was zodanig dat men van de ene naar de andere lichtsignalen kon geven. De afstand tussen de castella bedroeg standaard 6,5 kilometer. Sommige Romeinse overblijfselen op de Limes zijn nog origineel, anderen werden heropgebouwd. Op het traject van de Limes werden ook heel wat overblijfselen van Romeinse schepen teruggevonden. Je kan de wrakken gaan bezichtigen in diverse musea van steden op de Limes.

De Limes in Duitsland

550 kilometer fiets- en wandelplezier

In Duitsland is de Limesweg zo'n 550 kilometer lang. De grens wordt er grotendeels gevormd door de Rijn tot Koblenz, daarna door de Main en de Donau. De Limes begint in Bad Hönningen en eindigt bij Regensburg. Het is de meest succesvolle toeristische route in Duitsland, prachtig om te voet of met de fiets af te leggen. Onderweg zijn er heel wat wachttorens en castella. In tegenstelling tot Nederland, waar veel verdwenen is, hebben de Romeinse overblijfselen in Duitsland de tand des tijds wel goed doorstaan. De stenen van de vestingswerken werden dan misschien gebruikt om andere gebouwen mee op te trekken, de fundamenten bleven grotendeels intact. Een stukje van de Limes kom je ook tegen op de Traumpfaden naast de Rijn. In Duitsland werden er ook in een aantal steden musea opgericht over de Romeinen in de streek en hier en daar ook een archeologisch of thematisch park. De Limesweg is dus ideaal voor een themavakantie, al dan niet te voet of met de fiets.

UNESCO Werelderfgoed

In 2003 werd de German Limes Commission opgericht in Esslingen. De leden van deze commissie doen onderzoek naar de oorspronkelijke grens en promoten de Limes voor het toerisme. Het Duitse gedeelte van de Limes werd op 15 juli 2005 Unesco Werelderfgoed, net als het Britse deel van de grens, de Muur van Hadrianus.

De Limes: de Romeinen achterna!

Op het Duitse traject van de Limes zijn niet minder dan 900 uitkijktorens en 120 forten! Verder zie je ook nog overblijfselen van muurtjes en badhuizen. In sommige steden zijn interessante musea in verband met de Romeinen en hier en daar heb je ook een archeologisch of themapark.

Rheinbrohl: Römerwelt am caput limitis

Niet ver van Bad Hönningen ligt Rheinbrohl. Op de Arienheller 1 vind je de Römerwelt am caput limitis. Een themapark met een tentoonstelling over het leven op de Limes van de Romeinen en de hulptroepen. Verder ook informatie over de Limes vroeger en nu en tal van binnen-en buitenactiviteiten. Het museum is interactief: meedoen is de boodschap! Je kan er ook workshops volgen. In mei zijn er de Romeinse dagen met een echt gladiatorengevecht. Het park is geopend van half maart tot half november, alle dagen behalve maandag. Van dinsdag tot vrijdag kan je er terecht van 10 tot 17 uur en op zaterdag, zondag en feestdagen van 10 tot 18 uur. Prijzen zijn heel democratisch, volwassenen betalen slechts 5 euro. Kinderen, 60-plussers en gehandicapten betalen minder.

Xanten

In deze echt Romeinse stad vinden we het archeologisch park.

Neuwied

Archeologisch Museum

Keulen (Köln)

Romeins / Germaans museum

Remagen

Hier verliet de Limes de Rijn om in een grote boog het Taunusgebergte te doorkruisen. In het Taunusgebergte bestond de Limes uit palissadewallen. In Zugmantel zijn wallen en wachttorens gereconstrueerd. Bij Sandplacken is het wallensysteem nog duidelijk herkenbaar in het bos en in Saalburg werd het castellum weer opgebouwd.

Koblenz / Pohl

Ten oosten van Koblenz, in Pohl, werd recentelijk het Limespark opgericht. Hier werd een castellum en een wachttoren gereconstrueerd. In de drie gebouwen loopt een tentoonstelling over de Romeinen. Openingsuren van het Limespark: in maart op zaterdag en zondag van 10 tot 16 uur, in april alle dagen behalve maandag (maar wel Paasmaandag) van 10 tot 16 uur en van mei tot september alle dagen behalve maandag van 10 tot 18 uur. Voor de prijs moet je het niet laten: gratis tot 6 jaar, 2 euro van 7 t.e.m. 14 jaar en 4 euro vanaf 15 jaar. Familiekaarten kosten 10 euro. Je kan er ook deelnemen aan een aantal workshops en films bekijken.

Aalen

In Aalen vind je het Limes informationszentrum Baden-Württemberg, in de St.-Johann-Strasse 5. Hier kan je gaan luisteren naar allerlei voordrachten over de Limes. Je kan er ook terecht voor heel wat interessante publicaties, wel allemaal in het Duits. Van hieruit vertrekken er ook een aantal wandelingen op de Limes.

Weissenburg

In Weissenburg, op de Martin-Luther-Platz 3 vind je het Bayerische Limes-Informationszentrum en in hetzelfde gebouw het Weissenburger Römermuseum. Goed voor Romeinse cultuur en geschiedenis.

Pfunz

Ook hier een gereconstrueerd castellum.

Anlautersdal

Hier wordt het tracé van de Limes "Teufelsmauer" genoemd. Enkele wachttorens werden gereconstrueerd.

Regensburg

De vroegere legioenstad Castra Regina, die de belangrijke Donau-overgang moest beveiligen. Het is tevens ook de oudste stad van Duitsland.

Met de fiets op de Limes

Het hele traject van de Limes werd beschreven in drie gidsen. In elke gids beschrijvingen, kaartjes, praktische en toeristische info. Smeer de beentjes maar in, want het hele traject loopt over zo'n 3500 à 4000 kilometer. Gelukkig kan je het ook in stukken doen. Het eerste deel en de eerste gids beschrijven de Nederlands - Duitse weg tussen Katwijk-aan-Zee en Regensburg. Goed voor 1000 kilometer. Het tweede deel en de tweede gids gaat van Regensburg tot Gyula. Duitsland, Oostenrijk en Hongarije dus. Goed voor 1100 kilometer. Ga je even plonzen in het Balatonmeer, dan komen er nog zo'n 400 kilometer bij. Deel 3 en gids 3 beschrijven de weg tussen Gyula en het eindpunt Constanta. Goed voor nog eens 1300 kilometer doorheen Roemenië. Deze drie gidsen zijn te koop in de Belgische GR-winkels, ter plaatse in de Van Stralenstraat 40 te Antwerpen of via internet.

Ook op www.limesstrasse.de vind je heel wat kaarten en brochures te koop aan democratische prijzen. Ook gidsen om de Limesweg af te leggen worden er aangeboden, in het Duits weliswaar.