Mauermuseum en Checkpoint Charlie, Berlijn, Duitsland

Het Mauermuseum bergt een permanente tentoonstelling en doorlopende filmprojecties over alle periodes. Checkpoint Charlie was ongeveer de enige plaats waar je van West- naar Oost-Berlijn kon gaan en ongetwijfeld de beroemdste grenspost tussen het Oosten en het Westen.

Een stukje geschiedenis: de Muur van Berlijn

Op de ochtend van 13 augustus 1961 worden de Berlijners wakker en ze wrijven zich flink in de ogen, want ze geloven niet wat ze zien: een netwerk van prikkeldraad en Friese ruiter scheidt de westerse sectoren van de Russische. Operatie ‘Chinese Muur’: waartoe Walter Ulbricht en Erich Honecker hebben besloten, wil een einde maken aan de exodus van de DDR naar de Bondsrepupliek.

Vanaf het ochtendgloren bewaken 25.000 soldaten de grens, de tanks van het Rode Leger controleren de strategische verkeersassen, het openbaar vervoer valt stil: de fuik wordt aangehaald. De spanning tussen de NAVO en het Warschaupact stijgt. De geallieerden mobiliseren hun troepen langs het No man’s land. Beide partijen zitten elkaar stilzwijgend uit te dagen, maar het Westen kijkt machteloos toe hoe het IJzeren Gordijn, dat door Churchill was voorspeld, wordt opgericht. De Muur is nog niet helemaal af en de Oost-Duitsers haasten zich om van de zwakke plekken gebruik te profiteren en naar het Westen te vluchten. Kennedy komt op 27 juni 1963 naar Berlijn en stelt de effectieve scheiding vast.

In de jaren die volgen, sleutelen de vopo’s van het Oost-Duitse regime constant aan de verbetering van de bewaking van de grens. De Muur snijdt de stad doormidden over een grens van 45 km en scheidt de westerse enclave van de DDR over een afstand van 120 km. Vanaf 1972 is het onmogelijk de andere kant van de Muur te bereiken: het belangrijkste deel ervan wordt verhoogd en met een afgeronde sokkel bedekt, er wordt een tweede muur gebouwd versterkt met valstrikken en constant patrouillerende vopo’s.

De enige overgangspunten tussen Oost en West zijn Checkpoint Charlie en de grensovergang in de buurt van het station Friedrichstraße. In die tijd was de westelijke kant van de Muur bedekt met tags, graffiti en andere revolutionaire boodschappen, maar aan de oostelijke kant troosteloos grijs om het werk van de vopo’s te vergemakkelijken in het geval van een vluchtpoging.
In 1989 eist de bevolking van de DDR meer vrijheid en hervormingen. De mensen nemen aanstoot aan het stilzwijgen van het in het nauw gedreven post-stalinistische regime. Op 9 november 1989 besluit de ministerraad van de DDR de Muur en de grenzen open te stellen. De euforie is enorm. Duizenden Berlijners uit Oost en West vinden elkaar aan de Muur om het einde van 28 jaar scheiding te vieren. Rostropovich klimt met zijn cello op de Muur en alle tv-stations uit de hele wereld zenden dit historische moment uit dat het einde van de naoorlogse periode betekent.

De Muur van Berlijn in cijfers

• Totale lengte van de gordel die rond West-Berlijn is aangelegd: 155 km.
• Hoogte: 3,60 meter.
• Aantal uitkijktorens: 302.
• Aantal bunkers: 20.
• Antitankgrachten: 105,5 km.
• Geslaagde ontsnappingen: 5075.
• Slachtoffers van de Muur: 18 doden.
• Slachtoffers van het IJzeren Gordijn (1948-1989) tussen de DDR en de Bondsrepubliek: 1008 doden.

Bezoek aan het Museum van de Muur

Benedenverdieping

De blokkade van Berlijn in beeld; deze duurde van 1 april 1948 tot 12 mei 1949. Elke minuut landden er twee vliegtuigen om West-Berlijn te bevoorraden. Tijdens de luchtbrug kwamen zeventig mensen om. Er is verdere uitleg over de grote opstand van de bouwvakkers in 1953, die bloedig werd neergeslagen. Maar ook getuigenissen over de Koude Oorlog. Er zijn veel bijzondere foto’s en documenten!

Bovenverdieping

Hier zie je alles over de Mauer, vanaf die griezelige nacht van 13 augustus 1961 tot 9 november 1989. De meest geschifte afdeling van dit boeiende museum is de voorstelling van alle middelen die zijn gebruikt om naar het Westen te vluchten: ULM, luchtballon, kajak, de riolering enzovoorts! Allemaal sterke staaltjes fantasie om toch maar te kunnen vluchten. Nu eens zie je een gepantserde auto met betonnen portieren om de kogels op te vangen, verderop staat een lasapparaat dat gebruikt is om mensen naar de overkant te helpen. 800 mensen vluchtten met een paspoort van de Verenigde Naties, een paspoort dat helemaal niet bestaan heeft. Eveneens zijn hier spectaculaire getuigenissen te zien over:

• De afgrendeling van de Muur (apparaten die automatisch kogels afvuren enz.).
• Het trieste verhaal van Peter Fechter die voor de Muur werd neergeschoten, leegbloedde en een urenlange doodsstrijd leverde zonder dat de vopo’s tussen beiden kwamen.
• In een andere zaal verneem je alles over het al even spectaculaire avontuur van ‘de tunnel van 57’. Het mooie verhaal van Reinhard Fürrer, de ‘smokkelaar’ die astronaut werd in 1964, via deze tunnel 57 mensen hielp ontsnappen.
• Een ongelooflijke video over het graven van een andere tunnel (‘die van de 28’).
• In de volgende zaal, kunstwerken die te maken hebben met de Muur, verder nog meer vindingrijke ontsnappingsmethodes (kajak, kinderwagen, de vleugel van een deltavlieger enz.).
• Een video over de val van de Muur op 9 november 1989, kindertekeningen en ook de beroemde Mini-Cooper die bij een vluchtpoging is gebruikt.

Het bezoek eindigt op de benedenverdieping bij een winkel die goed is voorzien van souvenirs en allerlei gadgets.

Checkpoint Charlie

Toen de Muur de stad in tweeën deelde, was dit ongeveer de enige plaats waar je van West- naar Oost-Berlijn kon gaan en ongetwijfeld de beroemdste grenspost tussen het Oosten en het Westen. Checkpoint Charlie is in zoveel romans en spionagefilms opgevoerd. De grenspost is na de val van de Muur op 22 juni 1990 ontmanteld, maar op algemeen verzoek is hij in het midden van de staat heropgebouwd. Ervoor is met zandzakken een controlepost opgericht (op de hoek van de Friedrichstraße en de Zimmerstraße). Op de plaats waar de grenspost vroeger stond, staan nu twee enorme portretten van de Berlijnse fotograaf Frank Thiel: dat van een Russische soldaat met het gezicht naar het Westen en dat van een Amerikaanse collega die zijn blik op het Oosten gericht houdt. Nepsoldaten met uniformen en vlaggen van de twee partijen laten zich hier door de toeristen fotograferen.