Zeep, een schuimend stukje

Zeep is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Niet alleen wassen wij er ons zelf mee maar gebruiken we zeep ook om mee schoon te maken en om kleding mee te wassen. Zeep is in de loop der tijd een commercieel product geworden. Op de televisie worden we tijdens de reclameblokken overspoeld door reclames die over zeep gaan in allerlei vormen zoals shampoo, douche- en badschuim, wasmiddel, toiletreiniger en antibacteriële zeep om vuile kinderhanden mee te wassen. Sinds de mens het concept hygiëne heeft omarmd heeft de geschiedenis van zeep in een vrij kort tijdbestek een vlucht genomen.

Zeep in vroegere tijden

Babylon

Het eerste bewijs van het produceren van zeepachtige producten dateert van rond 2800 voor Christus in het oude Babylon. Babyloniërs ontdekte de basismethode van het maken van zeep door vetten te koken met as en water. Zeep werd toen vooral gebruikt in de textielindustrie.

Het oude Egypte

Eén van de belangrijkste papyrus rollen die medische informatie bevat uit de tijd rond 1550 voor Christus in Egypte, is de Ebers papyrus, In deze rollen wordt beschreven hoe destijds in Egypte dierlijke en plantaardige oliën werden gemengd met alkalische zouten tot een zeepachtige substantie die werd gebruikt voor zweren, huidziekten en ook om het lichaam mee te wassen.

De Grieken

De oude Grieken wasten zich niet met zeep. Zij gaven de voorkeur aan water gemengd met klei, puimsteen, zand en as te gebruiken om zich te reinigen. Voor een zachte huid na deze toch wel wat ruwe wasbeurt, gebruikten ze olie om de huid mee in te smeren. Echter, in de 2e eeuw na Christus, vond de Griekse arts Galen het raadzaam om zich met zeep te wassen als preventieve maatregel tegen huidziekten.

De Romeinen

De Romeinen scrubden hun huid met zand of puim en gebruikten dan een stokje om de vuiligheid van hun lichaam af te schrapen. Ook de Romeinen gingen geleidelijk over op het gebruiken van zeep. Een bewijs hiervan is een zeepfabriekje dat gevonden werd in Pompeii, de stad die bedolven werd onder lava en as na een uitbarsting van de vulkaan de Vesuvius in 79 voor Christus.

De Germanen

Van de Germanen en de Kelten is het bekend dat zij as met dierlijk vet mengden dat vervolgens als zeep werd gebruikt en om hun haar mee te stylen. Haargel avant la lettre!

De Arabieren

De Arabieren waren de eerste die zeep maakten van olijfolie of olie van tijm en loog. Vanaf de 7e eeuw werd in de steden Basra, Nablus en Kufa zeep geproduceerd. Ze maakten geparfumeerde zeep, sommige zeep was vloeibaar en weer andere zeep was hard. Ook maakten ze speciale zeep voor het scheren.

Europa

In de 8e eeuw liepen de landen Italië en Spanje voorop in het maken van zeep. De zeep werd toen gemaakt van geitenvet en de as van berkenbomen. In ongeveer dezelfde periode begon Frankrijk met het maken van zeep gemaakt van olijfolie. Langzamerhand werden geuren toegevoegd aan het productieproces en werd er niet alleen zeep gemaakt om het lichaam mee te wassen maar ook zeep om mee te baden, scheren, haren te wassen en om kleding mee te wassen. Rond 1200 na Christus waren vooral steden als Marseille, Frankrijk en Savona, Italië bekende plaatsen waar zeep geproduceerd werd. Vanaf de 16e eeuw werd de zeep in het algemeen steeds beter. In plaats van dierlijke vetten werden toen vooral plantaardige oliën gebruikt.

Hygiëne in opkomst

Omdat men steeds bewuster werd van het feit dat er een relatie bestond tussen schoon zijn en gezondheid, dus een betere lichamelijke hygiëne, werd het maken van zeep een industrieel proces. De Franse wetenschapper, Nicholas Leblanc, maakte in 1791 patent op een werkwijze voor het maken van natriumcarbonaat uit normaal gangbaar zout. Een andere fransman, Micheal Chevreul, ontdekte in 1811 de relatie tussen de chemische kenmerken van vetzuren, glycerine en vetten. Met deze ontdekkingen nam de zeepproductie enorm toe.

In 1789 begon Andrew Pears met de productie van transparante zeep genoemd naar zichzelf "Pears Soap". Rond 1880 begon William Lever met het maken van zeep met de naam Sunlight. Deze zeep was voor die tijd van een goede kwaliteit voor een lage prijs. Zeep werd daardoor steeds meer een gemeengoed.

Zeeppoeder voor het wassen van kleding werd geproduceerd vanaf 1837 door Robert Spear Hudson. In 1916 werden synthetische wasmiddelen ontwikkeld in Duitsland. en kon zeep op grote schaal gemaakt worden, waarmee de zeepproductie zoals we die nu kennen op gang kwam.

Etymologie van zeep

Veel woorden vinden hun oorsprong in het Latijn. Het Latijnse woord voor zeep is "sapo" maar de oorsprong van "sapo" gaat nog een stukje verder terug, namelijk naar het Germaans waar het woord voor zeep "saippo" was. De Germanen hadden het woord voor zeep weer geleend vanuit het Fins: Saippua. Het is duidelijk te zien dat in veel talen het woord zeep een verbastering is van "saippua". Hieruit ontstond het Engelse soap, het Duitse Seife en het Nederlandse zeep. Italië, Frankrijk en Spanje ontleende hun woord voor zeep uit het Latijnse sapo, respectievelijk sapone, savon en jabon.

Soap serie

Het woord zeep leent zelfs zijn naam aan een niet meer weg te denken fenomeen op televisie, namelijk de soap serie. Een "soap" is een televisieprogramma dat vanaf de jaren 40 in de vorige eeuw op de Amerikaanse televisie werd uitgezonden en verhaalt van het dagelijkse, vaak gecompliceerde, leven van diverse personages. Oorspronkelijk werd een soap in de middag uitgezonden en de kijkers bestonden met name uit huisvrouwen. De soap werd onderbroken door reclames van wasmiddelenfabrikanten, vandaar de naam "soap" voor dit soort series.

Spreekwoord

Een bekend spreekwoord met het woord zeep is: "Iemand om zeep brengen" , Het betekent iemand om het leven brengen, iemand vermoorden. Oorspronkelijk was het een ietwat andere versie: "Om zeep gaan". Hier werd mee bedoeld dat men er even op uit ging om een stukje zeep te kopen. Later werd het gebruikt als een smoesje om er tussen uit te knijpen en dan niet per se met de bedoeling om zeep te kopen. Deze betekenis evolueerde langzamerhand in verdwijnen, weggaan of zelfs sterven.