Nederlandse postgeschiedenis: Post in eenentwintigste eeuw

Na de privatisering van het Nederlandse postbedrijf in 1989 volgde vanaf 2000 de liberalisering van de postmarkt. Het eerdere staatsbedrijf kreeg daarmee naast zich een aantal concurrenten, zoals Sandd, Van Straaten Post en Selektmail. Bovendien vormde de opkomst van het internet een dreiging voor het oude postbedrijf. Mede daardoor daalde het aantal te bezorgen brieven vanaf 2005 op redelijk drastische wijze. Het grootste postbedrijf van Nederland maakte daardoor een roerige tijd van reorganisaties, bedrijfssplitsingen en protesten door. Driemaal veranderde zij hierbij haar naam.

Liberalisering van de postmarkt (2000-2009)

Vanaf het jaar 2000 werden de Europese afspraken over de liberalisering in de Nederlandse postmarkt gefaseerd doorgevoerd. Dit betekende dat het vroegere staatsbedrijf langzaamaan zijn alleenrecht in het postvervoer verloor. Het monopolie werd namelijk eerst opgeheven voor poststukken die zwaarder waren dan 100 gram. In 2006 ging dit naar beneden richting 50 gram. Op 1 april 2009 werd het monopolie geheel opgeheven. Vanaf toen mochten concurrenten van het grootste postbedrijf dus bij bedrijven alle typen post ophalen om die vervolgens zelf te bezorgen.

De universele postdienst (UPD)

Het recht om de post van particulieren te bezorgen bleef echter voorbehouden aan het vroegere staatsbedrijf. Zij bleef immers de universele postdienst of UPD. Derhalve was zij verplicht tot het vrijwel dagelijks bezorgen van post en het op peil houden van een gedegen net van voorzieningen om post van particuliere consumenten aan te nemen.

Concurrenten van het staatsbedrijf

Door de liberalisering van de postmarkt kregen concurrenten een kans om de post van bedrijven te gaan bezorgen. Naast lokale postorganisaties werd vooral Sandd hierbij een grote speler, die een steeds groter aandeel wist in te nemen.

De markt bleek echter moeilijk te veroveren. Alleen door zeer zuinig te zijn en door bezorgers per bezorgde brief een vergoeding te geven (het zogenaamde stukloon), kon dit bedrijf zijn financiën gezond houden. Voor het draaiende houden van een postbedrijf is namelijk een aanzienlijk aantal poststukken nodig, waaraan in de begintijd nog moeilijk te komen viel. Een fusie met Selektmail was dan ook noodzakelijk om het bedrijf Sandd stand te laten houden.

De opkomst van internet

Vanaf de jaren negentig nam het internetgebruik onder de Nederlandse bevolking steeds grotere vormen aan. Het berichtenverkeer vond daardoor meer en meer op een digitale wijze plaats, zodat de postdienst voor de schriftelijke communicatie minder belangrijk werd. De postvolumes namen dan ook af. Deze daling werd nog eens versterkt doordat ook grote instanties, zoals banken en de belastingdienst, via het internet gingen communiceren.

Groeiende pakketpost

Tegelijk werd door het internet het aanbod van pakketten vergroot. Webshops schoten immers als paddenstoelen uit de grond en voor de bezorging waren zij aangewezen op de pakketdiensten. Internet was voor de posterijen op die manier zowel een dreiging als een kans om te groeien.

Reorganisatie bij het oude Nederlandse postbedrijf

Het vroegere staatsbedrijf had nog vele personeelsleden met een vast contract in dienst, die ten opzichte van de personeelsleden bij concurrerende postorganisaties veel verdienden. Tegelijk liepen de postvolumes terug, zodat ingrijpen in de personeelskosten volgens de leiding van het postbedrijf meer dan noodzakelijk was. Reorganisaties dreigden daarop ten koste van duizenden banen plaats te vinden. Om daartegen te protesteren, vonden eind 2010 enkele meerdaagse poststakingen plaats.

Naamsveranderingen van het postbedrijf

In deze onrustige tijd voor het grootste postbedrijf van Nederland werd ook driemaal de naam van het bedrijf gewijzigd. Sinds 1928 droeg de postmaatschappij de naam PTT. In 2002 veranderde dit tot TNT Post Groep (TPG), wat in 2006 omgedoopt werd tot TNT Post. In 2011 werd PostNL wegens een bedrijfssplitsing als nieuwe naam genomen. In een periode van tien jaar tijd had het postbedrijf op die manier vier verschillende benamingen gehad. Het illustreert dat de eenentwintigste eeuw ten opzichte van de gehele postgeschiedenis een roerige fase vormt.