Joegoslavië: Etnische lappendeken

Joegoslavie is niet meer, maar de geschiedenis, de wonden die de verschrikkelijke gebeurtenissen hebben achter gelaten zijn nog vers. In dit artikel komt het ontstaan van de etnische lappendeken aldaar kort naar voren.

Korte blik op de geschiedenis van Joegoslavië

De oudst bekende bewoners van Joegoslavië leefden al ver voor het bestaan van het Romeinse Rijk. Dit volk werd de Illyriërs genoemd, maar vanaf de 1e eeuw voor Christus begonnen de Romeinen steeds meer gebieden van hen af te nemen. Dit gebied tot aan de Donau werd in korte tijd geheel geromaniseerd.

De eerste Slavische stammen staken rond 500 de Donau over om het gebied ten zuiden hiervan te gaan bewonen. In dit gebied, dat geheel geromaniseerd was, raakten zij onder invloed van de Romeins-Byzantijnse cultuur en zij maakten hier ook kennis met het christendom, dat door sommige werd aanvaard.

De volken die zich hier aan de zuidkant van de Donau gingen vestigen werden de Zuidelijke Slaven genoemd (zuiden=joego). Deze volken waren geen eenheid, ze verschilden in geloof, cultuur, taal en bestuursvormen. Bovendien leefden ze redelijk verspreid van elkaar. De grenslijn in het gebied van het Romeinse Rijk liep dwars door het land waardoor het westelijk deel (Slovenië, Kroatië) overwegend katholiek werd en het latijnse alfabet aannam en het oostelijk deel (Servië, Montenegro, Macedonië) overwegend orthodox werd en het cyrillische alfabet aannam.

Turkse overheersing

In 1354 kwamen de eerste Turken (Osmanen) aan wal op de Balkan. In deze tijd had het toenmalige Servische Keizerrijk de leidende rol op de balkan. De Turken waren oppermachtig en versloegen het Servische leger in Kosovo Polje. (Zie ook het plaatje, de Slag op het Merelveld 28 juni 1389)

De turkse overheersing op de balkan bracht niet veel goeds voor de Slavische volkeren. Ze moesten hoge belastingen betalen, werden onderdukt en behandeld als vee. Het volk kwam hiertegen vaak in verzet, maar deze opstanden werden bloedig de kop ingedrukt.

De Turken ontwikkelden hun overheersde gebieden niet, zoals bijvoorbeeld de Romeinen dat deden, maar ze buitten het alleen maar uit. Veel jonge jongens werden meegenomen naar o.a. Istanbul om daar als lijfwacht te werken, of ze werden ingezet in het leger.

Wat betreft de godsdienst waren de Turken vrij tolerant. De bevolking werd niet gedwongen om de Islam aan te nemen al zou dit wel veel voordelen voor hen meebrengen. Om bijvoorbeeld betere banen te kunnen krijgen namen alleen al duizenden mensen de Islam aan. Ten tijde van de Islamisering werden echter wel veel kerken vernietigd of omgevormd tot moskeeën.

Tijdens verschillende oorlogen waaronder de Grote Turkse Oorlog van 1683-1699 werden grote delen van de Balkan veroverd, heroverd of verloren aan de Turken. Zo stond de bevolking steeds onder een andere leiding. Bij de terugkeer van de Tuken werd de bevolking vaak enorm gestraft.

Het einde van de Turkse overheersing

Door de Turkse revolutie van 1907-1908 , een albaneze opstand en door de Turks-Italiaanse oorlog van 1912 raakte het Osmaanse/Turkse rijk erg verzwakt. De verschillende Balkanlanden zagen hierin de kans om zelfstandig te worden wat resulteerde in twee opeenvolgende conflicten:

De Balkanoorlogen van 1912-1913

De balkanoorlogen waren twee opeenvolgende conflicten op de Balkan met een zeer wreed karakter, vluchtelingen en krijgsgevangen werden bijvoorbeeld levend verbrand. Het feit dat het Osmaanse Rijk zo ernstig verzwakt was, gaf de gelegenheid voor Servië, Griekenland, Montenegro en Bulgarije om de gehele Balkan te ontdoen van de resten van de Turkse overheersing. De Russen hadden al gezorgd voor een alliantie tussen de balkanstaten die moest dienen als tegengewicht tegen Oostenrijk-Hongarije. Wat zij niet wisten was dat de Balkanlanden andere plannen hadden. Concrete planen bestonden eigenlijk niet. De Russen zouden een sturende rol moeten hebben, maar hier gold slechts de regel ‘wie het eerst komt, die het eerst maalt’. Montenegro verklaarde als eerste de oorlog aan Turkije op 8 oktober 1912. De partners op de Balkan volgden enige dagen later.

Zo kwam het dat de verschillende legers zo snel mogelijk zoveel mogelijk land wilden veroveren op de Turken. Bijvoorbeeld Macedonie alleen al werd bezet door Serven, Bulgaren en Grieken. De Bulgaren kwamen tot 32 kilometer voor Istanbul.
Op 3 december 1912 werd een vredesverdrag getekend door Servië, Montenegro en Bulgarije, maar Griekenland bleef de oorlog voortzetten. Begin 1913 kwam het tot een staatsgreep in Turkije waardoor de gevechten weer oplaaiden. Op 19 april werd een nieuwe wapenstilstand ondertekend.

De opvolgende Balkanoorlog (de Tweede Balkanoorlog) ontstond uit onvrede over de verdeling van de op de Turken heroverde gebieden. Bulgarije was bijvoorbeeld een heel groot land geworden. Onder andere Griekenland en Servië vonden het kwalijk dat Bulgarije zoveel grond in bezit had genomen en wilden niet dat Bulgarije de Balkan zou gaan domineren. Op 29 juli werd de aanval van Bulgarije op Servië geopend wat de aanleiding was voor de Tweede Balkanoorlog. Niet veel later zouden andere landen, waaronder Turkije, zich mengen in de strijd. Uiteindelijk zou Bulgarije capituleren en op 10 augustus werd te Boekarest een vredesverdrag ondertekend.

Deze twee opvolgende oorlogen hadden grote gevolgen voor de indeling van het land op de Balkan. Verschillende volken leefden nu onder het bewind van een ander volk en woonden opgesplitst in verschillende landen. De Balkanoorlogen zorgden ervoor dat Servië enorm in kracht toenam. De Balkanoorlogen waren de voorlopers van de Eerste Wereldoorlog die een jaar later uitbrak. Al in 1908 had Oostenrijk-Hongarije delen van Bosnië en Herzegovina geannexeerd. Op 28 juli 1914 werd de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand vermoord bij een aanslag in Sarajevo.

De huidige tegenstellingen

Het volgende stuk tekst/opsomming geeft de huidige tegenstellingen aan:

• Tien miljoen Hongaren leven in Hongarije, ongeveer twee miljoen in Roemenië, zeshonderdduizend in Servië (provincie Vojvodina), en zeshonderdduizend in Slowakije.

• Veertigduizend Roemenen leven in Hongarije en in Roemenië zelf leven er ongeveer negentien miljoen. Roemenië wordt verder ook bewoond door ongeveer vijfhonderdduizend Duitsers (Saksen), die gedurende de vele eeuwen hun identiteit hebben bewaard, vierhonderdduizend bewoners behoren tot de kleine minderheden van Tsjechen, Oekraïners, Grieken, Polen, Joden, Armeniërs en Zigeuners.

• In Bulgarije wonen acht miljoen Bulgaren, zeshonderdduizend Turken en de rest bestaat uit kleine groepen Roemenen, Armeniërs, Zigeuners en Joden. De meeste Joden uit deze gebieden zijn na de Tweede Wereldoorlog naar Israël verhuisd. De Macedoniers in Bulgarije willen niet als etnische minderheid maar als Bulgaren beschouwd worden.

• In Bosnië-Hercegovina leven een miljoen zevenhonderdduizend Slavische moslims (zij zijn zichzelf gaan onderscheiden van de andere bewoners vanwege hun religie). De bevolking van Bosnië-Hercegovina bestaat in zijn totaliteit uit vierenhalf miljoen inwoners.

• Ook de Serven zijn zeer verdeeld over de verschillende landen: Achtenhalf miljoen Serviërs wonen in Servië, één miljoen vierhonderdduizend in Bosnië. Totdat de Kroaten hen uit Krajina verdreven woonden daar zeshonderdduizend Serviërs in Kroatië. Ook wonen er kleine minderheden van Serviërs in Roemenië en Hongarije.

• Vijf miljoen Kroaten leven in Kroatië, zevenhonderdduizend in Bosnië, in Slovenië enkele tienduizenden en dertigduizend in Oostenrijk. Ook wonen er kleine groepen Kroaten in Italië en Macedonië.

• Slovenië kent ruim twee miljoen inwoners, bijna allemaal zijn het Slovenen op enkele minderheden na.

• Van de vijfenhalf miljoen Albanezen leven er drieënhalf miljoen in Albanië, anderhalf miljoen in de Servische provincie Kosovo en een half miljoen in Macedonië.

• Ongeveer honderdduizend Grieken leven in Albanië, dicht tegen de Grieks-Albaneze grens aan. In Griekenland zelf leeft een minderheid van Islamitische Turken.

• Macedoniërs leven in drie verschillende staten: In Bulgarije ongeveer driehonderdduizend, in Griekenland ongeveer twee miljoen en in Macedonië zelf ook ongeveer twee miljoen.