Snavelschoen: eeuwenlang een onpraktisch modeverschijnsel

De schoen was in het begin van de geschiedenis van de mens alleen een middel om de voeten te beschermen. Later werden schoenen een statussymbool en kwamen er verschillende soorten schoenen in omloop. Bepaalde modellen kwamen in de mode. Een model dat eeuwenlang in de mode is geweest en van tijd tot tijd weer terug komt, is de zogenaamde snavelschoen. Deze rage begon in de vroege middeleeuwen. Het model was waarschijnlijk gebaseerd op schoenen die gangbaar waren in Mesopotamië. In de middeleeuwen kon een bepaalde schoen wel honderden jaren in de mode zijn. De snavelschoen was bijzonder onpraktisch vanwege zijn steeds langer wordende neus. Het was dan ook geen schoen die door gewone mensen gedragen kon worden. Met dergelijke lange punten konden mensen nauwelijks lopen laat staan werken. De schoen met lange punten groeide uit tot een sekssymbool. Vandaag zien we dat nog terug aan het feit dat we grote voeten associëren met een groot geslachtsdeel.

• Snavelschoen
• Vroege middeleeuwen
• Ridders en rijke burgers
• Sekssymbool
• Functie schoen
• Gebruiksproduct
• Statussymbool
• Mode
• Modeverschijnsel
• Snavelschoen niet eerste modeschoen
• Verklaring modeverschijnsel

Snavelschoen

Iedereen heeft ze waarschijnlijk wel eens gehad, van die schoenen met lange punten. Deze schoenen met lange spitse neuzen werden snavelschoenen genoemd. Rond 1200 na Christus werden deze schoenen populair. Waar die mode vandaan kwam kan alleen naar gegist worden. Ondanks dat ze helemaal niet praktisch waren bleven ze toch vrij lang populair. De punt werd door de jaren heen steeds langer omdat er een verband gelegd werd tussen de mannelijkheid van de drager en de lengte van de punt. De kerk probeerde het dragen van deze verderfelijke schoenen te ontmoedigen. Uiteindelijk verdween de snavelschoen rond 1600 van het toneel om in de twintigste eeuw weer in de mode te komen, zij het met minder lange punten.

Vroege middeleeuwen

Over schoenen in de vroege middeleeuwen weten we niet zoveel omdat de schoenen uit deze periode vergaan zijn. Leer is namelijk een materiaal dat makkelijk vergaat. Boeren maakten schoenen uit een lap leer. Het waren lage schoenen die om de voet sloten met een leren riempje. Rond het jaar 1200 verschenen de snavelschoenen voor het eerst. Het model was waarschijnlijk gebaseerd op schoenen die gangbaar waren in Mesopotamië. Door de kruistochten waren ridders in het Midden-Oosten geweest en waren ze waarschijnlijk geïnspireerd door wat ze daar gezien hadden.

Ridders en rijke burgers

Een dergelijk lange punt aan een schoen is niet handig en er kon ook niet mee gewerkt worden. Deze schoen was dan ook een statussymbool voor ridders en rijke burgers. Mensen die moesten werken konden deze schoenen dan ook niet dragen.
De punt van de schoen was in sommige gevallen zo lang dat deze met een kettinkje vastgemaakt moest worden aan het been. De punten waren kwetsbaar omdat de schoen van zacht leer, fluweel en soms zelfs van zijde was. Om de punten goed te houden werden ze opgevuld met allerlei materialen zoals haar, mos en wol. Ook moest voorkomen worden dat de punten gingen oprollen als het regende.

Sekssymbool

De schoenen werden steeds langer omdat de lengte van de punten uitdrukking gaven aan de belangrijkheid van iemand. Tevens werd het gezien als een sekssymbool. Eerst konden alleen rijke mensen zich deze schoenen veroorloven maar door de eeuwen heen werd deze schoen voor steeds meer mensen toegankelijk. Op een gegeven moment was de kerk deze onbehoorlijke en onpraktische schoenen zat en werden er steeds meer beperkingen opgelegd met betrekking tot het dragen van deze schoenen. Tegenwoordig bestaat nog steeds het idee dat er een verband zou zijn tussen de grote voeten van een man en zijn voortplantingsorgaan.

Functie schoen

Schoenen kunnen verschillende functies vervullen. Voor de een is een schoen een product dat ze nodig hebben om de voeten te beschermen. Voor de ander is het een statussymbool of een sekssymbool. Weer anderen dragen schoenen gewoon omdat ze leuk of in de mode zijn. Pas in de recente geschiedenis is de functie van de schoen verschoven van gebruiksproduct naar modeverschijnsel.

Gebruiksproduct

Door de eeuwen heen hebben heel wat schoenen de revue gepasseerd. Vanaf de prehistorie ontstond het gebruik om de voeten te beschermen tegen weersomstandigheden. Voor die doeleinden werden dierenhuiden schoongemaakt met vuurstenen en daarna ingesmeerd met vet of rode oker om de huid soepel te maken. Deze bewerkte huiden werden dan voor kleren en schoenen gebruikt. Een schoen was destijds niet meer dan een stukje dierenhuid dat met een riempje werd vastgemaakt. Dit stukje huid werd om de voet gewikkeld en het uiteinde van het leer werd bij de tenen dubbel geklapt en onder de zijkanten vastgebonden waardoor er een soort mocassin ontstond.

Statussymbool

In het oude Egypte was het eerst normaal om op blote voeten te lopen maar langzamerhand werd het als onfatsoenlijk beschouwd. Vanaf dat moment werden schoenen een statussymbool waarmee je dus ook je positie in de maatschappij kon uitdrukken. Als je rijk was droeg je schoenen van zacht leer, versierd met juwelen en goud of schoenen van papyrus. De punt van de schoen was opgekruld. Arme mensen droegen soortgelijke schoenen maar dan van andere materialen gemaakt. Geestelijken droegen schoenen van papyrus want schoenen van dierenhuiden beschouwden zij als onrein.

Mode

Een andere functie van een schoen is dat een schoen in de mode kan zijn. Rijke Romeinen gaven al meer geld uit aan schoenen dan aan hun kleding. Ze hadden schoenen met parels, diamanten en goud en de laarzen waren mooi geborduurd en met bont versierd. Sandalen van papyrus waren goedkoop en konden bijna door iedereen gedragen worden. Romeinse boeren droegen een soort klompen.

Modeverschijnsel

In de klassieke oudheid droeg iedereen sandalen behalve kinderen en slaven. Desalniettemin droegen boeren en arme mensen nog steeds die mocassinschoenen die ook in de prehistorie gangbaar waren. In die periode ontstond de eerste modeschoen toen vrouwen sandalen met een hoge kurkzool gingen dragen om langer en slanker te lijken. In die tijd zonder sociale media konden mode en trends wel honderden jaren aanhouden.

Snavelschoen niet eerste modeschoen

In tegenstelling tot hetgeen wel eens beweerd wordt was de snavelschoen dus niet de eerste modeschoen. Doordat de sandalen steeds meer riempjes kregen ontstond de bekende Griekse sandaal die door de Romeinen overgenomen werd. Doordat de Romeinen grote delen van Europa veroverden in de jaren 27 voor Christus tot 476 na Christus, werd deze Griekse sandaal de eerste Europese modeschoen.

Verklaring modeverschijnsel

Als mogelijke verklaring voor het modeverschijnsel, de onpraktische snavelschoen, wordt wel gewezen naar de zwarte dood die rond 1350 flink had huisgehouden in Europa en zeker een groot gedeelte van de Europese bevolking had gedood. Het ontstaan van de populariteit van de schoen zou dan een soort therapie geweest zijn om, om te kunnen gaan met het verlies van familieleden. Tevens had een kleinere groep ineens meer geld te besteden. Een dergelijke modeverschijnsel is wel eens vaker opgetreden rond traumatische gebeurtenissen in de geschiedenis.