De Praagse Lente van 1968

De Praagse Lente was een kort opbloeien van een democratisch socialisme in Tsjechoslowakije in 1968. Dit experiment werd al snel onderdrukt toen troepen van het Warschau-pact het land binnentrokken en de hervormingen terugdraaiden.

Achtergrond

Tsjechoslowakije was een van de weinige landen waar de communisten na de Tweede Wereldoorlog een grote aanhang vonden. Dit feit was gelegen in de Tsjechische geschiedenis van voor de Tweede Wereldoorlog. Het Westen had er in toegestemd dat nazi-Duitsland een deel van Tjsechoslowakije toegewezen zou krijgen, namelijk Sudetenland, waar veel Duitstaligen woonden. Dit was vastgelegd in de Overeenkomst van Munchen uit 1938. De nazi's hadden als doel alle Duitstaligen in één groot rijk te verenigen. Sudentenland werd vervolgens in 1938 door Duitsland bezet en later werd de rest van Tsjechoslowakije aan Duitsland toegevoegd, terwijl het Westen toekeek zonder in te grijpen. In de periode na de oorlog verkregen de communisten de macht door middel van vrije verkiezing en stap voor stap werd Tsjechoslowakije een satelietstaat van de Sovjet-Unie. In de jaren zestig echter vond er een economische recessie plaats die de communistische controle verzwakte.

Dubcek

De stem om verandering onder de Tsjechische bevolking werd steeds luider. Alexander Dubcek nam het roer over als Partij Secretaris op 5 januarie 1968 en begon hervormingen door te voeren richting een socialistische democratie. Censuur werd opgeheven, politieke gevangenen werden vrij gelaten. In april werd een 'Actie Programma' begonnen waarbij de pers grotere vrijheid kreeg, de nadruk kwam te liggen op het produceren van gebruiksgoederen in plaats van industriële productie. Ook werd de mogelijkheid ingebouwd voor een meer-partijen-stelsel, waarbij de Sovjet-Unie haar greep op Tsjechoslowakije zou verliezen. Daarnaast plande men federalisatie, waarbij zowel Tjechië als Slowakije twee gelijkwaardige naties zouden worden. In de pers verschenen anti-Sovjet artikelen, nieuwe politieke verenigingen werden opgericht. Dubceks 'nationale communisme' was populair onder de bevolking en dreigde zich naar de naburige landen te verspreiden.

Brezhnev

De Sovjet-partijleider Brezhnev maakte zich zorgen dat de hervormingen door andere oostbloklanden zouden worden overgenomen. Daarnaast was de Koude Oorlog op haar hoogtepunt en een verzwakt Communistisch blok was daarbij gevaarlijk in de ogen van de Sovjets. In juli hielden de Russen en de Tsjechen een bijeekomst, waarbij Dubcek zijn hervormingsprogramma verdedigde. Wel beloofde hij trouw aaan de Comecon en het Warschau-pact. Brezhnev stemde hiermee in. De Tsjechoslowaakse Partij beloofde anti-socialistische elementen in te dammen en de Sovjets beloofden hun troepen terug te trekken.

Verklaring van Bratislava

Op 3 augustus werd de Verklaring van Bratislava getekend door de Sovjet-Unie, Oost-Duitsland, Polen, Hongarije, Bulgarije en Tsjechoslowakije, hiermme legden deze landen hun trouw aan de ideologie van de Partij verklaarden en hun strijd tegen de bourgeois ideologie en anti-socialistische elementen vast. De Sovjet-Unie verklaarde dat ze zou interveniëren wanneer in een van de Warschau-pact landen een bourgeois systeem zou worden gevestigd. Na de conferentie trokken Sovjet-troepen samen bij de Tsjechoslowaakse grens.

Proces van Normalisatie

In de nacht van 20 op 21 augustus vond er een militaire invasie plaats door troepen van het Warschau-pact, geleid door de Sovjet-Unie. Dubcek werd gevangen genomen en naar Moskou gebracht. Op wonderlijke wijze ontliep hij een zware straf en kon hij zijn post hervatten. In april 1969 werd Dubcek vervangen door Gustav Husak. Een 'proces van normalisatie' werd op gang gebracht, waarbij de vernieuwingen en hervormingen werden teruggedraaid. De Tsjechische Communistische Partij werd gedwongen om alle veranderingen richting democratie te herzien. Er braken opstandjes uit, er werd geprotesteerd, maar alle protesten werden onderdrukt en het communistische Sovjet-systeem kreeg al snel de overhand. Vele Tsjechen en Slowaken vluchtten naar het Westen.