Zonnehoed, geschiedenis van een Indianen medicijn

Rode zonnehoed, Echinacea purpurea moet ik hier niet echt meer voorstellen. De ene kent deze mooie, vaste plant als sieraad in de border, de andere kent hem als weerstandverhogend medicijn uit een flesje.

Een andere geschiedenis.

Een Amerikaanse plant zoals Rode zonnehoed vinden we natuurlijk niet terug in onze oude Europese kruidenboeken. Dus kun je hier ook geen klassieke verwijzingen naar Romeinse en Griekse coryfeeën als Dioscorides of Plinius vinden. Een van de eerste, mogelijk de allereerste afbeelding van een Echinacea-soort kunnen we zien in het derde deel van "Plantarum Historia Universalis Oxoniensis" (1699) van R. Morison, de eerste hoogleraar in de botanie in Oxford. Deze uit de tijd van voor Linnaeus stammende tekening toont een plant met de naam "Dracunculus Virginianus latifolius petalis florum longissimis purpurascentibus". Afgaande op het uiterlijk betreft het hier de in 1753 door Linnaeus in zijn "Species Plantarum" als Rudbeckia purpurea beschreven, en later door Moench tot Echinacea purpurea omgedoopte Echinacea-soort. Uit de oorspronkelijke naam blijkt al dat de betreffende Echinacea-soort in Virginia inheems is. Het geslacht komt vooral voor in de "Great Plains" van het midden-westen en in het middengebergte van Noord-Amerika. De Noordamerikaanse indianen kenden reeds de geneeskrachtige werking van Echinacea, ze gebruikten de plant bij insectensteken, slangenbeten, koorts en ter ondersteuning van de wondgenezing. Vooral de wortels werden toegepast, af en toe echter ook de bovengrondse delen.

Blanke kolonisten en Meyer's Blood Purifyer.

De blanke kolonisten namen het gebruik van Echinacea over. Omstreeks 1870 bracht de Duitser Meyer in het middenwesten van de Verenigde Staten voor het eerst een Echinacea-preparaat op de markt onder de naam "Meyer's Blood Purifyer". Hoewel hij aanvankelijk de naam van de gebruikte geneeskrachtige plant niet kende, was hij absoluut overtuigd van de werkzaamheid bij talrijke aandoeningen, zoals reuma, hoofdpijn, erysipelas en zelfs beten van de ratelslang. Toen hij uiteindelijk de door hem gebruikte plant bij de gebroeders Lloyd in Cincinnata liet identificeren, bleek dat het Echinacea angustifolia betrof, de Echinacea-soort die ook door de indianen veelvuldig werd toegepast. Tegen het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw ontstond in de Verenigde Staten een ware hausse in het gebruik van deze plant. Hij werd het meest verkochte product van de Lloyd-Brothers, destijds de grootste leverancier van plantaardige medicijnen in Noord-Amerika. Het voornaamste toepassingsgebied betrof septische aandoeningen waaronder kraamkoorts en bloedvergiftiging.

Echinacea-soorten.

Het tot de familie der Compositae behorende geslacht Echinacea Moench bestaat volgens de thans geldende taxonomische indeling van McGregor uit negen soorten en twee variëteiten, waarvan drie soorten van belang zijn omdat deze als stamplanten voor de bereiding van Echinacea-preparaten worden gebruikt.
Echinacea purpurea (L.) Moench werd ongeveer vijftig jaar geleden door G. Madaus als geneeskrachtige plant in Europa geïn troduceerd. E. purpurea wordt gekenmerkt door brede, eivormige bladeren alsmede door een egelvormige bloeiwijze en afstaande, purperkleurige, tongvormige bloemblaadjes.
Echinacea angustifolia DC. is een kleinere soort met gele pollen. Hij heeft ruwharige, lancetvormige bladeren, korte tongvormige bloemblaadjes.
Echinacea pallida (Nutt.) Nutl. is eveneens smalbladig. In tegen stelling tot de angustifolia is de pallida echter een hoger uitgroeiende plant met lange, hangende tongvormige bloemblaadjes en witte pollen.

Onder de naam Echinacea worden de meest uiteenlopende preparaten op de markt gebracht. De plantendelen die worden gebruikt zijn de wortels b.v. Sonnenhutwurzeln DAB 9, de bovengrondse delen b.v. Echinacea purpurea HAB 1 of de gehele plant b.v. Echinacea angustifolia HAB 1).

Verwarring over de soorten

De Echinacea-soort die oorspronkelijk, door de indianen bij voorkeur werd gebruikt is Ecinacea angustifolia. Dit is ook de soort die in de farmacopees werd voorgeschreven. Uit onderzoek is echter gebleken dat de in Europa onder de naam E. angustifolia gekweekte planten over het algemeen niet de angustifolia is , maar wel de pallida. Veel uit de Verenigde Staten geïmporteerde handelssimplicia zijn eveneens voor het merendeel afkomstig van E. pallida. E. angustifolia wordt daarentegen betrekkelijk weinig gevonden en wordt pas sinds kort in Europa en Noord-Amerika gekweekt.
De oorzaak van de verwisseling van Echinacea angustifolia met de Echinacea pallida komt waarschijnlijk omdat in de National Formulary van de Verenigde Staten van 1916 tot 1950 beide soorten als stamplant waren toegelaten, zodat een onderscheid niet noodzakelijk werd geacht en beide soortnamen zelfs dikwijls als synoniem werden opgevat. In recente studies is echter aangetoond dat de beide soorten, ook wat hun inhoudsstoffen betreft, duidelijk van elkaar verschillen. Al hebben alle drie de soorten wel ongeveer dezelfde werking.

Hedendaags gebruik van Rode zonnehoed

Begin deze eeuw kreeg Echinacea als geneeskrachtige plant ook bekendheid in Europa, aanvankelijk vooral in de homeopathie. Met de opkomst van antibiotica nam het gebruik rond het midden van de vorige eeuw echter af, om in de laatste jaren weer een enorme opbloei te beleven. De indicaties variëren van plaatselijke toepassing bij eczeem, verwondingen en brandwonden tot in- en uitwendige toediening bij infecties, poly-artritis en psoriasis. De belangrijkste indicatie is echter de versterking van het afweersysteem oftewel immuunstimulatie, dus te gebruiken bij verkoudheid, griep, infectieziekten en huidinfecties. Uit eigen ervaring weet ik dat knabbelen op de verse bloemen ook zeer goed werkt bij tandpijn door tandontsteking.