Nagelkruid, oude glorie te herontdekken

Dat bij zo’n algemeen bosplantje, groeiend in humeuze vochtige bosgrond, de wortels naar tropische kruidnagels ruiken is al een aangename verrassing op zich. Daar komt dan ook de naam Nagelkruid vandaan. Onze eerbiedwaardige Heer-Oom verwoordt het op zijn manier ‘omdat de gedroogde knoop van haar bloem, zowel wat geur en smaak betreft, lijkt op die van kruidnagel of giroffel’. Hij vermeldt ook dat de plant rond 1550 de naam Benediktuskruid kreeg, omdat die heilige monnik het kruid zegende en aan de zieken uit zijn omgeving gaf. Heer-Oom schrijft ‘dat het in hoog aanzien stond tot in de 18de eeuw, terwijl de ongelovigen schijngeleerden de geneeskracht ervan loochenden en onder superstities of bijgelovigheden rekenden’. In sommige streken kreeg de plant ook wel de naam ‘kapucijn’ omdat de plant zijn bloemetje als een monnikskap laat neerhangen. Dit slaat meer op het Knikkend nagelkruid of Geum rivale, die dan ook nog een patersbruin, onooglijk bloemetje heeft.

Geum en Garioffelcruyt.

De wonderlijke kruidnagelgeur heeft mogelijk ook de naam Geum doen ontstaan van het Griekse geuoo, dat ik geur betekent of weer een tweede mogelijkheid gγεύειν (geuein) van kostbaar omwille van de aromatische wortel, die wel iets vande kostbare tropische kruiden had. Ook andere oudere namen zoals Caryiophyllata en Garioffelcrut uit de Herbarius van 1484 verwijzen naar Kruidnagel. Het Nederlandse en het Duitse Nagel zou ook wel kunnen verwijzen naar zijn vroeger gebruik voor de ogen. Duitse namen zijn Flecka-, Nagel-, Augabüntelichrut, de betekenis van het Duitse ‘nagel’ is ‘flecken in den Augen’.

Benedicta, Benedictuskruid.

De naam Benedicta lijkt echter al lang mee te gaan, we vinden dit benedicta, de gezegende ook terug bij Hildegard van Bingen rond 1150. Zij adviseerde het bij de bereiding van kruidenwijn en als ingrediënt in het bier om het zuur worden tegen te gaan. Dat het in die tijd een belangrijk geneeskruid was zien we ook bij Tabernaemontanus (1588), die het ‘Heyl aller Welt’ noemt. Toch is het opvallend dat het in de Capitulare de villis van 795 niet opgenomen is. Dus toen toch ook al modes in het gebruik en populariteit van de kuiden. Lonicerus 1564 roemt de ‘Benedikterwurz’ tegen leververstopping, koude maag, water- en geelzucht en darmkrampen. Matthiolus 1626 voegt er nog Lähmungen infolge Schlaganfalls, Fisteln und Krebs aan toe, waarbij hij het poeder in de "löcherte Schäden" strooit.

Künzle en het radioactieve Nagelkruid.

Vooral de kruidenpastoor Kunzle (1857 – 1945) waardeert het in hoge mate. Hij vind het vooral een goed hartversterkend kruid. Leute, die Schlaganfälle erlitten haben oder selbe zu fürchten haben, tun gut, fleißig die Benedikte zu benutzen." Hij schrijft ook over de bijzondere werking op de ogen: "Ich habe selber gesehen, wie ein Hirt, dem eine Kuh erblindet war, diese in 8 Tagen geheilt hat mittels Auflegen eines Büschels der grünen Pflanze über die Augen." Het meest merkwaardige is wel de bewering dat de wortel radium bevat en positief radioactief zou zijn en als zodanig allerlei ziektes zou kunnen genezen, alleen al door het dragen van een bussel verse geumwortels. Zo zouden oogontstekingen bij het vee in de Zwitserse bergen in 2 dagen genezen zijn. Maar hij beval die bussel verse wortels toen ook aan tegen hersenvliesontsteking en dat is toch wel 2 stappen te ver. Nu was, rond 1900, de radioactiviteit net ontdekt en men dacht dat die stralingen een genezende werking zouden kunnen hebben. En dat is natuurlijk ook zo in de juiste dosering. De ontdekking van onzichtbare stralen was mogelijk ook een bewijs voor de energetische werking van planten.

Gebruik en de toekomst.

Al bij al toch wel sterke verhalen bij het Gewoon en Knikkend nagelkruid. De plant is in de moderne fytotherapie alleen nog een beetje bekend als zogenaamd amara-acria, met licht ontsmettende, stoppende en spijsverteringbevorderende werking en daardoor nogal geschikt tegen gerommel in de darmen door bvb verkeerd vakantievoedsel, goed tegen reizigersdiarree dus. Maar het zou wel goed zijn om met deze plant verder onderzoek te doen vooral in relatie met het hart en de ogen.