Vrijdag de dertiende: geschiedenis, oorsprong en tradities

Ieder jaar is het minstens een keer vrijdag de dertiende, maximaal komt de combinatie zelfs drie keer in een jaar voor. In 2010 valt de dag uitsluitend op vrijdag 13 augustus. Iedere maand die met een zondag begint, heeft een vrijdag de dertiende. Bijgelovigen verlaten hun huis liever niet, studenten leggen bij voorkeur geen examens af en zo verder. Waar komt de angst voor deze dag vandaan? Onder een ladder doorlopen brengt ongeluk. Hetzelfde geldt voor het zien van een zwarte kat. Niemand weet waar dit vandaan komt en of het daadwerkelijk ook zo is. Wetenschappelijke bewijzen zijn er althans nog nooit voor geleverd, statistische studies wijzen ook niets uit. Hetzelfde geldt voor vrijdag de dertiende. De datum staat te boek als een dag waarop je je geluk vooral niet moet beproeven. Al vanaf de Middeleeuwen bestaat er angst voor deze dag. Waarom? Zoals over veel bijgeloven is de oorsprong niet exact bekend. Er bestaan verschillende theorieën over wat men in het Grieks officieel paraskevidekatria foie noemt, waarbij paraskevi staat voor vrijdag en dekatria voor het getal dertien.

13

Veel hoge gebouwen hebben geen dertiende verdieping. In de liften zul je dan ook geen nummer dertien aantreffen. Hetzelfde geldt voor menig ziekenhuis: naar operatiekamer 13 kun je zoeken tot je een ons weegt. Het bijgeloof heeft verstrekkende gevolgen. Onderzoek in de Verenigde Staten van Amerika heeft uitgewezen dat zakelijke transacties uitgesteld worden tot na de ongeluksdatum. Dit heeft economisch gezien verstrekkende gevolgen. Ook melden zich ten opzichte van andere data opvallend veel mensen ziek voor hun werk. In de Italiaanse lotto komt het getal 13 ook niet voor. In Franse restaurants kun je een zogenaamde veertiende man/vrouw inhuren. Dat zorgt er voor dat je niet met zijn dertienen aan tafel zit.. In Nederland worden op vrijdag de dertiende bij de burgerlijke stand slechts de helft van het gemiddelde aantal huwelijken voltrokken. De Franse componist Jules Massenet schreef zijn naam nooit voluit omdat het uit dertien letters bestaat. De pathologische angst voor het getal dertien heet officieel triskaidekafobie.

Uiteenlopende theorieën

Vrijdag de dertiende wordt beschouwd als ongeluksdag vanwege de combinatie vrijdag en het getal dertien. Vanuit het christendom wordt de dag als volgt verklaard: vrijdag was de dag waarop Jezus gekruisigd werd. Dertien als ongeluksgetal verwijst volgens sommige historici terug naar het Laatste Avondmaal, de laatste maaltijd die Jezus met zijn discipelen had voordat hij werd gearresteerd. Aan tafel zaten Jezus met 12 discipelen, 13 dus in totaal. Het feit dat Jezus op een vrijdag werd gekruisigd moest haast wel ongeluk opleveren…Deze uitleg gaat niet helemaal op voor Grieken, Spanjaarden en inwoners van Latijns-Amerikaanse landen. Zij beschouwen dinsdag de dertiende als ongeluksdag. In Italië is de ongeluksdag vrijdag de zeventiende. Volgens de christelijke leer heeft er nog meer rampspoed plaats op vrijdag: zowel de zondvloed van Noach als de verleiding van Adam door Eva met de appel zouden op vrijdag hebben plaats gehad. Het getal dertien speelt hierbij echter geen rol.

Frankrijk

Een andere mogelijke verklaring komt uit de Franse geschiedenis: op vrijdag 13 oktober 1307 werden alle Tempeliers (een machtige, militair ingestelde katholieke monnikenorde) op bevel van Philips de Schone (koning van Frankrijk tussen 1285 en 1314 en ooit geweigerd als lid van de Orde van tempeliers) gearresteerd. Deze arrestaties waren het begin van de uiteindelijke vernietiging van de Orde van de Tempeliers.

Kwaadaardige god Loki

In de Noorse volkscultuur kennen ze de sage over de kwaadaardige god Loki. Loki was een vaak van gedaante veranderende, kwaadwillende onruststoker. In de sage verschijnt hij als niet uitgenodigde gast op een feest. Vervolgens dompelde de hele wereld in rouw. Een andere uit Scandinavië overgeleverde theorie schrijft het ongeluk toe aan dertien heksen die elke vrijdagnacht samenkwamen in het gezelschap van dertien zwarte katten. Zij vierden dan de heksensabbat. Dit alles onder leiding van de godin Freya, de naamgeefster van de dag vrijdag.