Elf fonteinen – 11 Fountains van de Friese steden en LF2018

Leeuwarden en Fryslân zijn samen de culturele hoofdstad van Europa van het jaar 2018. In dat jaar komt veel tot stand en een van die projecten bestaat uit elf fonteinen, in elke stad van de Friese Elfsteden een. Nationale en internationale kunstenaars bogen zich over de ontwerpen. Op 18 mei 2018 werden alle fonteinen aangezet. De feestelijke openingen werden gezamenlijk Kletterdei genoemd, Klaterdag. Alle fonteinen klateren sinds Kletterdei. Alle fonteinen op één na. Die in Dokkum was op de openingsdag nog niet klaar. De IJsfontein werd in februari 2019 geopend.

Elf fonteinen in de elf Friese steden

• Elfstedentocht en de elf steden
• 11 Fountains
• Artistiek leider
• Elf kunstenaars en elf fonteinen
• 1 - Leeuwarden
• 2 - Sneek
• 3 - IJlst
• 4 - Sloten
• 5 - Stavoren
• 6 - Hindeloopen
• 7 - Workum
• 8 - Bolsward
• 9 - Harlingen
• 10 - Franeker
• 11 - Dokkum
• Winterstop

Elfstedentocht en de elf steden

Friesland is beroemd om zijn Elfstedentocht en de elf steden die tijdens deze heroïeke schaatstocht worden aangedaan. Het bijzondere van de Elfstedentocht is dat hij alleen gereden kan worden in een winter met voldoende kou en ijs. Dat houdt de tocht bijzonder. De elf steden zijn ook zonder de Elfstedentocht prachtig om te zien en er worden ook nog eens diverse sportieve evenementen georganiseerd die de Friese steden verbindt. De fietselfstedentocht, wandelelfstedentocht, de route langs de elf met de auto, met de trekker, hardlopend en de zwemelfstedentocht.

11 Fountains

In het jaar dat Leeuwarden en Fryslân culturele hoofdstad van Europa is worden de elf steden met elkaar verbonden door de plaatsing van een fontein in elke stad. Het is een combinatie van prachtige steden en stadjes met een fantastisch waterkunstwerk. Nergens in de wereld is een dergelijke fonteinroute te vinden, alleen in Friesland. De steden zijn op zich al de moeite waard om een bezoekje te brengen, de fonteinen maken een tocht door de provincie nog eens extra aantrekkelijk. Het stimuleert cultuurtoerisme in de provincie die bekend staat om zijn watersport, Elfstedentocht en Waddeneilanden.

Artistiek leider

Anna Tilroe (1946) is kunsthistorica. Zij is aangesteld als artistiek leider van het project 11Fountains. Ze schreef onder meer voor de Volkskrant en NRC Handelsblad en heeft diverse publicaties in catalogi en kunsttijdschriften op haar naam staan. Ook schreef ze essays over moderne kunst. Tilroe is sinds 2010 bijzonder hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze kreeg de opdracht van LF2018 om een internationaal kunstproject te bedenken voor de Friese elf steden. Ze bedacht de fonteinen, die zijn ontworpen door elf internationale topkunstenaars.

Elf kunstenaars en elf fonteinen

Het is een project dat verwijst naar de geschiedenis van de provincie met het water. Het project bedenken was een, maar het ten uitvoer brengen was een ander. De bewoners moesten het zien zitten, de gemeenten moesten meewerken en de provincie moest medewerking verlenen. Die hobbels werden allemaal genomen en op 18 mei 2018 was het Kletterdei. De fonteinen zijn ontsproten uit de geest van elf ontwerpers uit elf verschillende landen en met een verschillende afkomst. Veel ambachtswerk voor het vervaardigen van de fonteinen werd in de regio gedaan.

De elf steden

De elf steden zijn Leeuwarden, Sneek, IJlst, Sloten, Stavoren, Hindeloopen, Workum, Bolsward, Harlingen, Franeker en Dokkum.

1 - Leeuwarden

Love

In Leeuwarden staat op het Stationsplein de fontein Love van de Spaanse kunstenaar Jaume Plensa. Love bestaat uit twee hoofden van een jongen en een meisje van zeven meter hoog. Het watergedeelte wordt gevormd door mist dat aan de basis van de hoofden uit de grond komt. Plensa werd geïnspireerd om Love met mist te maken door de ochtendnevel die hij zag op het Friese platteland.

2 - Sneek

De Fontein van Fortuna

De LF2018-fontein van Sneek is ontworpen door Stephan Balkenhol uit Duitsland. Het waterkunstwerk bestaat uit een man op een gouden bol. Hij draagt de Hoorn des Overvloeds op een schouder en daar komt het water uit. De bal draait, zodat het beeld van alle kanten is te zien zonder dat je er omheen hoeft te lopen. Het symboliseert dat het lot dat ons alles kan ontnemen. Zo is Sneek een keer verwoest door een stadsbrand.

3 - IJlst

Onsterfelijke bloemen-Rikka

De ontwerper van dit waterkunstwerk is de Japanner Shinji Ohmaki. De bloemen op de fontein staan voor de stinzenplanten, verwilderde planten die steeds maar weer opkomen en gaan bloeien. Het kunstwerk verbindt die Friese stinzenplanten met Japanse bloemschikkunst.

4 - Sloten

Kievit

Fontein Kievit lijkt op de Bremer stadsmuzikanten; een stapeling van figuren, met de kievit bovenin. Het is ontworpen door Lucy & Jorge Orta uit Groot Brittannië en Argentinië. De basis wordt gevormd door watercontainers. Daarop staat een man die een meisje op zijn schouders draagt. Zij draagt op haar beurt de kievit. Het symboliseert de bron van het leven, het water en koestert het kwetsbare Friese landschap waar de weidevogel uit lijkt te verdwijnen.

5 - Stavoren

De Visfontein voor Stavoren

Stavoren kan heel goed meepraten over de zee die geeft en de zee die neemt. Het was ooit een welvarende Hanzestad en de stad verviel verschillende malen in armoede. Ontwerper van deze grote vis, met een enorme muil waarbij het water uit de lippen komt, is Mark Dion uit Amerika.

6 - Hindeloopen

Flora & Fauna

In Hindeloopen staat een fontein uit de koker van Shen Yuan uit China. Het bestaat uit een boom en twee grote geweien, geïnspireerd op het wapen van Hindeloopen dat een levensboom en een hert in zich heeft. Op de takken van de boom zitten verschillende vogels, die het water spuwen als spraakwater. De vogels refereren aan de exotische vogels die in de Hindelooper schilderkunst terugkomen.

7 - Workum

De woeste Leeuwen van Workum

Kunstenares Cornelia Parker uit Groot Brittannië ontwierp de leeuwen van Workum. Het zijn de brullende leeuwen uit het stadswapen. De twee omarmen de stad en voeren samen een watergevecht; het water spuit uit hun poten.

8 - Bolsward

De Vleermuis

De Vleermuis staat in Bolsward en is ontworpen door Johan Creten uit België. Het nachtdier waar sommigen bang van zijn, staat in veel culturen symbool voor beschermende kracht, een positieve kracht. Ze houden bijvoorbeeld als waterspuwers op kathedralen de demonen op afstand. De vleermuis staat bij de in 1980 afgebrande Broerekerk. De kerk is weer open en heeft een bijzondere glazen overkapping.

9 - Harlingen

De Walvis

In Harlingen ligt een grote potvis, te spuiten als een fontein. Ontwerpers zijn Allora & Calzadillo uit Amerika en Cuba. Harlingen was een paar eeuwen geleden een welvarende stad door de walvisvangst. De tijden zijn veranderd en nu ligt er af en toe een dode walvis in de haven, op weg om geprepareerd te worden. De fontein geeft een krachtig teken van leven.

10 - Franeker

De Oortwolk

Franeker is een oude universiteitsstad en de wereldberoemde astronoom Jan Hendrik Oort werd er in 1900 geboren. De fontein is een eerbetoon aan de astronoom en zijn theorie dat in het zonnestelsel een wolk ronddraait waar duizenden komeetachtige objecten meedraaien, de Oortwolk. De fontein, ontworpen door de Fransman Jean Michel Othoniel staat vlakbij het Planetarium.

11 - Dokkum

De IJsfontein

Dokkum is het beroemd en berucht keerpunt in de Elfstedentocht. Daar komt de ijsfontein. Het ijs wordt gevormd uit de energie van zonnepanelen. De fontein zal er daardoor elke dag anders uitzien, door meer of minder ijsvorming. De IJsfontein is ontworpen door de Nederlandse kunstenares Birthe Leemeijer. Het is de enige fontein die op Kletterdei nog niet klaar was voor een opening. Hij werd pas op 22 februari 2019 door de kunstenares in gebruik genomen.

Winterstop

Een groot deel van de elf fonteinen gaat op 3 december 2018 voor de eerste keer in de winterstop. Het water wordt afgesloten om vorstschade aan de leidingen te voorkomen. Alleen de Love-fontein van Leeuwarden blijft wat langer aan. De IJsfontein van Dokkum kan tegen vorst en kan in de winter gewoon 'aan' blijven. Ook al komt er uit de meeste fonteinen in de wintermaanden geen water, ze zijn nog alleszins het bezichtigen waard.

Lees verder

• Elfstedentocht van Reinier Paping - Hel van 1963