Eskimo of Inuit?

Mijn neefje wist het mooi te vertellen: “Je mag niet ‘Eskimo’ zeggen; het moet ‘Inuit’ zijn. De juf heeft dat verteld.” Mooi toch dat kinderen op school zulke dingen leren? Maar dan moet je een 9-jarig jongetje gaan uitleggen dat zijn juffrouw toch niet helemaal gelijk heeft. Het is jammer genoeg niet allemaal zo eenvoudig als het lijkt…

Toch geen rauwvleeseter

De mythe is bekend: ‘Eskimo’ zou een scheldwoord zijn, dat ‘rauwvleeseter’ betekent (afgeleid van het Cree-woord aškipow). De betreffende volkeren zouden daarom verkiezen om het woord ‘Inuit’ te gebruiken, wat zoiets betekent als ‘Echte Mensen’ (het enkelvoud is ‘Inuk’). Maar de werkelijkheid is anders. Eerst en vooral is het onwaarschijnlijk dat Eskimo’s zich beledigd zouden voelen als ze als ‘rauwvleeseter’ werden aangesproken – want dat is precies wat ze zijn (of althans waren). Moderne linguisten zijn er trouwens al lang achter dat het woord ‘Eskimo’ iets helemaal anders betekent, hoewel men het er nog niet over eens is wat juist. Volgens de invloedrijke linguist Ives Goddard is het grondwoord afkomstig uit de Montagnais-taal, en betekent het ‘sneeuwschoenmaker’. Anderen denken dan weer dat het grondwoord aškimeew is, wat betekent: ‘hij/zij die een andere taal spreekt.’ Wat het ook moge zijn: de ‘rauwvleeseter’- theorie is al lang achterhaald en in geen van de twee andere gevallen is er sprake van een negatieve bijklank. Neen, de reden dat de Inuit liever hun eigen naam gebruikt zien, is veel eenvoudiger: ‘Eskimo’ is een naam die door anderen is gegeven, en niet door henzelf (dit geldt trouwens ook voor het overgrote deel van de Noord-Amerikaanse indianenstammen). Ze eisen gewoon het recht op om hun eigen naam te gebruiken. Kan je hen dat kwalijk nemen? Geen probleem, zou je dan denken, dan noemen we de Eskimo’s vanaf nu toch gewoon ‘Inuit’? Was het maar zo simpel…

Zeg nooit Inuit tegen een Yupik

Spreek een inheemse inwoner van Alaska aan met ‘Eskimo’ en vraag hem of hij zich beledigd voelt. Veel kans dat dat absoluut niet het geval is. Meer nog: de meeste Eskimo’s uit Alaska blijken nogal gesteld te zijn op deze benaming. ‘Inuit’ zou trouwens ongepast zijn, want de meeste volkeren uit Alaska (en Oost-Siberië) zijn helemaal geen Inuit, maar Yupik, een heel andere
bevolkingsgroep. Een Yupik ‘Inuit’ noemen is vergelijkbaar met het bestempelen van een Duitser als Fransman. Het Inupiat-volk uit Noord-Alaska, dat wél Inuit is, wordt dan weer graag gewoon ‘Inupiat’ genoemd, en niet ‘Inuit’. De vele volkeren, die ook verschillende talen spreken, hebben dan ook allemaal een eigen naam, en voor de meeste is dat niet Inuit. In 1977 werd in Barrow (Alaska) de ‘Inuit Circumpolar Conference’ gehouden, waarop beslist werd om vanaf dan algemeen de naam ‘Eskimo’ te vervangen door ‘Inuit’, ongeacht de plaatselijke benamingen, én ook voor de minderheid die strikt genomen niet Inuit zijn. Moet het gezegd dat vooral deze laatsten niet bepaald blij zijn met deze beslissing? En hebben ook zij niet het
recht om zichzelf te benoemen?

Het recht van volkeren om een eigen naam te kiezen, brengt verder nog heel wat andere problemen met zich mee. Zowat alle ingeburgerde namen van inheemse indiaanse volkeren, zouden op deze manier overboord moeten worden gegooid: de Irokezen worden de Haudenosaunee en de Navajo moeten Dineh worden genoemd. Daar komt nog bij dat de namen die vele
stammen voor zichzelf gebruiken voor de meeste anderstaligen absoluut onuitspreekbaar zijn (wat dacht je bijvoorbeeld van de ‘Mishikhwutmetunne’?). En een vertaling van hun eigen naam gebruiken, heeft ook geen zin, want voor de meeste volkeren komt die altijd op hetzelfde neer: ‘het volk’ of ‘de mensen’.

Besluit

De tendens om minder beledigende namen voor bevolkingsgroepen te gebruiken is niet nieuw. ‘Negers’ werden eerst ‘zwarten’, en in de Verenigde Staten is het nu enkel politiek correct als je van ‘Afro-Amerikanen’ spreekt. Hetzelfde principe geldt voor ‘Eskimo’. Maar je moet er dan wel rekening mee houden dat er geen echt alternatief is voor dit woord. Behalve ‘Eskimo’ bestaat er namelijk geen enkel overkoepelend begrip dat alle betrokken volkeren omvat. Door ‘Inuit’ als algemeen begrip te gaan gebruiken, beledig je dan weer anderen. Laat de juffrouw dat maar eens aan de kindjes uitleggen…

Nabeschouwing: Schrijven we nu Eskimo of eskimo?

Net als je denkt dat je min of meer een oplossing hebt gevonden voor de ‘Eskimo of Inuit’- kwestie, komt het Groene Boekje met een ander probleemgeval op de proppen. Want moet je nu ‘Eskimo’ (met hoofdletter) of ‘eskimo’ (zonder) schrijven? De regel lijkt nochtans duidelijk. De nieuwe regel luidt: "De naam voor een bevolkingsgroep of een lid daarvan schrijven we met een hoofdletter als hij is afgeleid van een aardrijkskundige naam of als het om een specifiek volk gaat." En: "Een overkoepelende term voor etnische groepen schrijven we met een kleine letter." We schrijven daarom ‘Cherokee’ (een specifiek volk), maar ‘indiaan’ (een overkoepelende term). Aangezien we net hebben vastgesteld dat ‘Eskimo’ een overkoepelende term is voor verschillende volkeren, moeten we besluiten dat we geen hoofdletter gebruiken. Fout, zegt het Groene Boekje: Eskimo moet wel met een hoofdletter. Wie kan daar nog aan uit? De regel is nodeloos moeilijk, en je moet al antropoloog zijn om correct te kunnen spellen. Het feit dat ze zelf hun regel niet kunnen toepassen, maakt dat al duidelijk. Het ‘Genootschap Onze Taal’, dat met hun Witte Spelling een alternatief wil bieden voor het Groene Boekje, is het trouwens eens met de kritiek op de keuze voor de hoofdletter in dit geval en stelt ‘eskimo’ voor.