Cultuurverschillen Litouwen en Nederland

In dit artikel wordt ingegaan op de cultuurverschillen tussen Litouwen en Nederland. Deze cultuurverschillen kunnen ook breder worden getrokken over de drie Baltische staten. Echter gelden deze cultuurverschillen specifiek voor Litouwen, omdat ook tussen de Baltische staten veel verschillen zitten. Dat is te vergelijken met het verschil tussen Nederland en Vlaanderen (België). De cultuuranalyse zal gedaan worden aan de hand van specifieke factoren die D. Pinto heeft genoemd in zijn boek 'Interculturele communicatie een stap verder.' (2007, Houten: Bon Stafleu van Loghum) Het gaat hier om economische, religieuze, sociale en individuele factoren. Ook zal worden ingegaan op taalverschillen. De (economische) band tussen Nederland en Litouwen is al eeuwen oud. Litouwen maakte deel uit van de Hanze route, die liep van de Oostzee naar de Nederlandse en Duitse gebieden.
Welke verschillen zijn er tussen Nederland en Litouwen? Om dit te kunnen onderzoeken wordt er gekeken naar de factoren beschreven door Pinto (2007). In welke factoren verschillen Nederland en Litouwen. Passen deze factoren ook binnen de historische context van beide landen?

Economische (en politieke) factoren

Litouwen zag zichzelf in het verleden graag als brug tussen het Oosten (voornamelijk Rusland) en het Westen, waarbij zij de kwaliteiten van deze beide civiele samenlevingen combineren (Housden & Smith, 2011, p. 302). Litouwen is sinds mei 2004 lid van de Europese unie en de WTO (World Trade Organization). Met deze lidmaatschappen heeft Litouwen ervoor gezorgd dat er een stuk economische stabiliteit gecreëerd werd. Nederland is sinds de oprichting van de voorloper van de Europese Unie al aangesloten bij deze unie en ook bij de WTO en de NAVO, waar Litouwen ook in 2004 lid van werd (NATO.org). Echter is het na de zware industrie die de Sovjet-Unie voerde in de Baltische staten nu slecht gesteld met verhouding tussen dorpen en steden. Hoewel de EU heeft bijgedragen aan het opheffen van zware industrie en het opbouwen van de markteconomie in Litouwen, is er niet zoveel verbetering in de economische situatie van de dorpen om de steden heen gekomen. Hierdoor lopen zij nog erg achter op de steden (Onwijn, 2007, p. 15).

Religieuze factoren

Litouwen is voor het grootste gedeelte katholiek (77.2%)(CIA.gov). Echter was er tijdens de Sovjetoverheersing een verbod op religie. Na de onafhankelijkheid in 1991 wilde Litouwen echter weer terug naar de ‘roots’ en werd dus ook weer het christendom als staatsreligie ingevoerd. Hoewel men op papier stelt dat men katholiek is, valt het vaak tegen in de uitoefening van deze religie door de inwoners van Litouwen. (Onwijn, p. 33, 105, 107). Dit is een tegenstelling met de Nederlandse cultuur, waar de protestantse achtergrond nog steeds overheerst, hoewel de samenleving steeds meer seculier wordt. Hoewel dit verschilt over het land van het Noorden naar het Zuiden, want deze laatste regio is overwegend katholiek.

Sociale factoren Litouwen

Litouwen heeft een kleine etnische groep Russische inwoners. Hoewel men niet zou denken, is het wel degelijk het geval dat sinds de toetreding tot de EU deze burgers meer rechten hebben gekregen (Onwijn, p. 8). Toch is er sprake van angst voor Rusland en de macht die dit land kan uitoefenen op het land. Hierdoor komt het dat in Litouwen, net als in andere staten van het Baltische gebied, er wetten zijn die de taal van het land veilig stellen.

Individuele factoren

In de tijd van overheersing door de Sovjet-Unie was de Litouwse bevolking sterk geneigd om meer een fijnmazige cultuur te leven. De hang naar elementaire behoeften was groot en het was een noodzaak om elkaar als groep (collectivistisch, F-cultuur) te steunen, in plaats van persoonlijk voor het individuele gewin te gaan. Sinds de val van de Muur in 1989 is daar verandering in gekomen, omdat Litouwen zich toen is gaan profileren als een marktgerichte economie. Omdat men bij Europa wilde horen, begon men zich ook op individueel gebied te ontwikkelen en is men van de fijnmazige structuur meer opgegaan in de grofmazige structuur van prestige, maatschappelijk aanzien en rechtszekerheid. Dit is ook terug te zien in de EU wetten die zij hebben geïmplementeerd in hun rechtssysteem, omdat zij moesten voldoen aan deze wetgeving van de EU bij het aanvaarden van het lidmaatschap.

Taalfactor

Een belangrijk aspect van de Litouwse cultuur is de taal. Litouwen heeft haar eigen taal, het Litouws, hetgeen men hoog in het vaandel heeft staan. Taal is een belangrijk deel van de Litouwse cultuur, door het spreken van het Litouws onderscheidt men zich als echte Litouwer van de voormalige overheersing door de Sovjet-Unie. Het Russisch is erg uit de gratie geraakt, omdat de Russen ten tijde van Russische overheersing tot 1903 en tijdens de Sovjet-Unie het Russisch als enige officiële taal erkenden (Baltic-info.com).

Deze houding ten opzichte van de taal is heel anders dan de houding tegenover taal in Nederland. In Nederland springt men vrij gemakkelijk met de Nederlandse taal om. In vrijwel elke plaats van het land wordt wel een dialect gesproken en men kan aan de manier van praten van de gesprekspartner waar hij of zij ongeveer vandaan moet komen. Ook oriënteert Nederland zich steeds meer op het Engels en hoort elk kind naast het Engels ook verplicht les in Franse, Duitse en soms ook Spaanse lessen op de middelbare school te krijgen. Spreekt een buitenlander een Nederlander aan op straat, dan zal de gemiddelde Nederlander direct in het Engels terug spreken, omdat men het kan horen wanneer de buitenlander moeite heeft met de Nederlandse taal. En soms wordt er ook zomaar Engels gepraat, omdat Nederlanders er vrij vlot vanuit gaan dat Engels spreken de gemakkelijkste wijze van verbaal communiceren is met niet-Nederlanders – tenzij de Nederlander in kwestie vloeiend de taal spreekt van de afkomst van de gesprekspartner, hoewel de poging zeer gewaardeerd wordt. Deze ervaring zal niet zo snel opvallen, maar na een gesprek met verschillende internationale studenten werd deze gang van zaken wel bevestigd. Hoe hard zij hun best doen om Nederlands te spreken met de Nederlanders die zij tegenkomen op hun uitwisselingsproject, men spreekt toch automatisch een andere taal terug.

In het Litouws is dit anders. Litouwers zijn trots op hun taal en waarderen het erg wanneer een buitenlander Litouws probeert te spreken, zoals Nederlanders het leuk vinden om buitenlanders Nederlands te horen hakkelen. Soms spreken Litouwers echter geen Engels, zoals de meeste Nederlanders wel doen. Dit betreft met name de oudere generatie van voor 1980, omdat zij over het algemeen met het Russisch als tweede (of eerste) taal zijn opgegroeid. Daarom is het goed om in ieder geval een poging te wagen om Litouws te leren wanneer men naar Litouwen wil gaan. Dat zal ook zeker beloond worden in waardering, het kweken van goodwill en het opbouwen van een goede relatie met Litouwers.

Net als in Nederland is men dus erg gesteld op de erkenning en de prestige van het spreken van de eigen taal. Echter ligt de achtergrond van deze prestige anders. Het Litouws is namelijk een ander voorbeeld van een groeiend nationalistisch gevoel dat speelt sinds de onafhankelijkheid van Rusland. Hoewel veel Litouwers geëmigreerd zijn en niet meer binnen de grenzen van hun eigen land wonen, zijn juist zij het die de zaak van onafhankelijkheid van Rusland hebben gepromoot in het Westen en daardoor ook hebben meegewerkt aan het beschermen van hun oorspronkelijke landstaal (Housden & Smith, 2011, p.311).

Hoe anders is dat in Nederland. Nederland heeft nooit hoeven vechten voor haar taal en zoals al gezegd is het weinig standvastig wanneer het gaat om communicatie in het buitenland. Hierdoor kon Nederland zich ontwikkelen als een staat met een eigen taal, maar een internationaal karakter. Dit is in Litouwen pas de laatste decennia in gang gezet, omdat het een geschiedenis heeft met Polen (het Pools-Litouwse Gemenebest van 1589-1795) en daarna altijd strijd heeft moeten leveren tegen Rusland om het eigen grondgebied te kunnen behouden. Dit is ook een reden om in het achterhoofd te houden dat geschiedenis in Litouwen erg gevoelig ligt en men nooit hardop de gedachte moet uiten dat Litouwen een deel van Rusland is, dan wel grapjes over geschiedenis en het interbellum met Rusland. Waar Nederlanders wel om zichzelf kunnen lachen, zullen Litouwers dat niet snel doen. Bovendien uit men liever kritiek op zichzelf dan dat men kritiek van een buitenstaander moet horen.