Letse volksmuziek en zangtraditie

Over het leven in Letland is in Nederland niet erg veel bekend. Echter is er een rijke geschiedenis aan Letse cultuur. Het betreft onder andere de Letse volkszang en de grote songfestivals die in Letland worden gehouden, net als in de andere Baltische staten trouwens. De oorsprong van deze zangtraditie gaat terug naar de 16e eeuw.

De Letse zanggeschiedenis

Letland kent een lange geschiedenis van volkszang. Het begon in de 16e eeuw, toen Letland in handen was van Germaanse overheersers uit het huidige Duitsland (vanaf nu om het overzicht te houden Duitsers genoemd). Deze Duitsers waren overwegend Luthers qua kerkelijke achtergrond. Toen Duits-Lutherse gezangen werden vertaald in het Lets, werden deze niet helemaal correct vertaald, maar konden er mee door voor de Letten. Deze Lutherse gezangen, die veelal in koren werden gezongen waren anders dan de traditionele Letse volksmuziek (dainosana) die werd gezongen bij allerlei vieringen, feesten en activiteiten in de Letse samenleving. Door de eeuwen heen werd het zingen in koren in Letland een steeds bekendere en traditionele Letse culturele activiteit en werd het zingen van volksmuziek (dainosa) en het zingen in koren zoals men had geleerd van de Luthersen steeds vaker gecombineerd. Zingen was voor Letten een belangrijke bezigheid, zeker in moeilijke tijden.

Onophoudelijk zingen

Veel Letten onderschrijven wat Marija Gimbutas in 1963 heeft geschreven, namelijk dat Balten onophoudelijk zongen alsof dat net zo noodzakelijk en gemakkelijk was als ademen. In Letland zijn veel restaurants en volksbars waar veel live muziek wordt gemaakt. In bars kan het dan voorkomen dat volksartiesten Letse liedjes spelen op accordeon en viool, en dat het publiek liedjes mag noemen die de volksartiesten vervolgens spelen. Het samen zingen is heel levendig en iedereen weet wel een lied te noemen dat nog niet gespeeld is. Er zijn zo’n 60.000 verschillende volksliederen gevonden in Letse taal.
Een voorbeeld van Letse volksliederen die I.G. Carpenter (1996) heeft opgenomen in zijn artikel, getuigen ook van een dergelijk belang van zang in de Letse cultuur.

Labak dziedu, neka raudu (I'll sing rather than cry)
Grutu muzu dzivodama (As I live my hard life)
Vai es savu gruto muzu (For I'll not lighten my hard life)
Raudadama atraudasu (By crying)
(vertaald door Ancelane in 1979)

Groepszang

Dat Letten graag in groepen zongen, wordt duidelijk in een ander lied, namelijk deze:

Dziedam divi, dziedam divi (When two of us sing, when two of us sing)
Neiet surpu, neiet turpu (It doesn't sound very good)
Kad dziedaja liela pulka (But when we gather together)
Ka ligot noligqja (Then the singing flows)
(Vertaald door Ancelane in 1979)

Zoals uit het laatste voorbeeld blijkt, is het niet gek dat de Letten de koren-zang hebben overgenomen van de Germaans-Lutherse kerk. In 1873 werd voor het eerst een Lets songfestival gehouden, waaraan 1000 Letten meededen. Dit songfestival werd sindsdien gemiddeld elke vijf jaar gehouden. Bij deze festivals worden in twee tot vier dagen openingsceremonies gehouden, treedt er een megakoor op, zijn er koorrepetities en worden er veel culturele symbolen gebruikt.

Sovjet-tijd

Toen Letland werd ingelijfd bij de Sovjet-Unie in de jaren 40 van de twintigste eeuw, heeft de Sovjet-Unie gebruik gemaakt van het culturele aspect van deze zangtraditie. Men maakte van de songfestivals een Sovjet-festival en een promotie-feest voor het communisme voor de Letse natie. De songfestivals bleven bestaan, maar de Letse nationale muziek werd vervangen door Sovjet-liederen. Uit protest, die Letten op bijna geen andere wijze konden uiten in de samenleving, zongen zij vaak na een Sovjet-songfestival een patriottisch lied dat eigenlijk verboden was in de Sovjet-unie. Maar waar opstanden op straat kapotgeslagen kunnen worden en nationalisten en anti-socialisten werden opgepakt bij tegengeluid, kon door middel van zang wel een (geweldloos) tegengeluid klinken. En een massaal koor bij een culturele activiteit wordt niet zomaar stil.

1988

Deze wijze van verzet die in de culturele hoek vorm kreeg, werd krachtiger in de jaren ’80. In Estland was de tegenstand al aan de gang sinds de annexatie van de Baltische staten jaren ’40 door middel van patriottische zang na het officiële gedeelte van een songfestival. In Letland kwam dit later. In 1988 werd vervolgens voor het eerst op het Sovjet-podium ook een inzending nationalistisch van inhoud. Dit was het lied dat Muktupavels ten gehore bracht, namelijk Tautas Laiks. De tekst bevat veel symbolische verwijzingen naar de Letse taal (eigenheid, uniekheid) en de Letse strijd tegen overheersers, die geleverd is door de eeuwen heen.

1988 was ook het jaar dat de Letse vlag weer voor het eerst wapperde tijdens een ander songfestival. Waarschijnlijk had men door dat het einde van het Sovjet-tijdperk in zicht was en durfde men zich daardoor op meerdere wijzen te uiten.

Herinnering

Het lied van Muktupavels is in 2007 de titelsong geworden voor een herinnering-cd aan de Singing Revolution (1986-1991). Dit bewijst dat de zangtraditie nog steeds leeft, en dat Letten trots zijn op wat zij bereikt hebben met de afscheiding van de Sovjet Unie. Men ziet dit lied nog steeds als iets belangrijks voor de natie Letland.
© 2014 - 2024 Inekar, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Studeren in LetlandDe kwaliteit van het onderwijs in Letland is erg hoog en de levensonderhoudskosten zijn er erg laag. Maar wat houdt stud…
Roemeense volkskunst: houtsnijkunst, weefkunst en volksdansRoemeense volkskunst: houtsnijkunst, weefkunst en volksdansDe Roemeense volkskunst leeft nog altijd. Denk aan de houtsnijkunst, de weefkunst en de volksdans. Als mijn bron uit 200…
'Flamenco', expressie en temperament'Flamenco', expressie en temperamentIn Spanje is een land met een enorme rijkdom aan volksmuzieksoorten. Zo heb je de ‘copla’, de ‘jota’ (Castillië en Aragó…
Letland, land van uitgestrekte bossen en duizenden merenLetland is, naast Estland en Litouwen één van de drie Baltische Staten. Misschien minder bekend is het feit dat Letland…

Nazca-lijnen - Werelderfgoed geogliefen in PeruNazca-lijnen - Werelderfgoed geogliefen in PeruDe Nazca-lijnen in Peru zijn tekeningen in de aarde, geogliefen, in de kuststreek van Peru. De lijnen van stenen en aard…
Cultuurverschillen Litouwen en NederlandIn dit artikel wordt ingegaan op de cultuurverschillen tussen Litouwen en Nederland. Deze cultuurverschillen kunnen ook…
Bronnen en referenties
  • Carpenter, I. G. (1996) ‘Festival as Reconciliation: Latvian Exile Homecoming in 1990’ In: Journal of Folklore Research 33:2, pp. 93-124.
Inekar (7 artikelen)
Gepubliceerd: 15-12-2014
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Volkeren
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.