De kunst van de komedie

Bij het woord ‘komedie’ denken we al gauw aan de romantische filmkomedies met bekende Amerikaanse acteurs. Of de grappige tv-series. Maar komedie is meer! Komedie kan echte kunst zijn.

Wat is komedie?

Komedie heeft als doel om mensen te amuseren en aan het lachen te maken. Daarom wordt komedie ook wel ‘blijspel’ genoemd. Komedie heeft verschillende vormen: theater, film of literatuur. In tegenstelling tot een tragedie, loopt een komedie goed af. In komedies wordt vaak gebruik van overdrijving. Karaktereigenschappen, relaties en situaties worden vaak uitvergroot. Soms wil de maker een boodschap over brengen via de komedie. Via een lachwekkende manier kunnen mensen tot nadenken gezet worden. Ook zijn er komedies die humoristische versies van bestaande verhalen zijn.

Ontstaan van komedie

De eerste komedies waren theaterstukken en sketches die werden vertoond tijdens de Griekse Dionysusverering. Volgens de Griekse mythologie is Dionysus de godheid van de wijn en de groei van de natuur. Hij is de zoon van Zeus.
Tijdens deze vereringen werd feest gevierd, waren mensen vrolijk gekleed en werd er wijn gedronken. Voor theatermakers was dit de gelegenheid om hun nieuwste stukken te laten zien. De makers van de mooiste stukken konden een prijs winnen. Schrijvers schreven hiervoor 3 stukken met een dramatische afloop (tragedies) en een grappig stuk. Dit stuk werd het ‘saterstuk’ genoemd. Mestal was dit een nogal grof stuk en had qua verhaal weinig weg van de zware tragedies. Soms werd in het saterstuk een verhaal van een tragedie op een humoristische, spottende wijze weergegeven (parodie). Een belangrijke komedieschrijver uit die tijd was aristophanes (466-385 v. Chr.). In zijn stukken maakte hij personen die een belangrijke plaats in de samenleving hadden belachelijk. Zelfs over de goden had hij spottende verhalen. Later werden de komedies minder spottend (de nieuwe komedie) en gingen de stukken meer over dagelijkse taferelen. In 350 voor de jaartelling waren liefdesverhalen meestal het middelpunt van de komedie. De Romeinen schreven ook komedies. Omdat hier veel seks en geweld in voor kwamen, werd dit afgeschaft. In het geheim werden toch stukken gemaakt. In de Renaissance werden oude Griekse en Romeinse theaterstukken opgevoerd. Vaak werden ze herschreven voordat ze opgevoerd werden. Deze stukken waren vaak lang en serieus. Om het publiek bij de les te houden, werden in de pauze grappige sketches vertoond. Deze lachwekkende stukjes en flauwe moppen groeiden snel uit tot hele theaterstukken.
In de 17e en 18e eeuw komt in Frakrijk de ‘comedie lamoyante’ op. Dit is een beklagenswaardige komedie waarin de goedheid van de mens centraal staat. Deze stukken lopen altijd goed af.

Bekende komedieschrijvers

Bekende theaterschrijvers zijn William Shakespeare en Benjamin Jonson. Shakespeare (1564 - 1616) schreef tragedies en historische stukken, maar ook komedies. Voorbeelden daarvan zijn The Merchant of Venice (de koopman van Venetië) of The Taming of the Shrew (De getemde feeks). In het laatste stuk wordt veel ironie en overdrijving gebruikt. Een herschrijving van dit verhaal werd in 1999 verfilmd en kreeg de titel 10 Things I hate About You . Jonson (1572 - 1637) was tijdgenoot en vriend van Shakespeare. Jonson schreef bekende komedies als Volpone, Epicoene, or the Silent Woman en The Alchemist . De verhalen van beide schrijvers worden vandaag nog gebruikt als inpiratiebronnen.
Een andere komedieschrijver is Moliere (pseudoniem van Jean Baptiste Pocquelin), geboren in 1622. In zijn stukken gebruikte hij personages uit de commedia dell ‘ arte (een theaterstuk met vaste karakters), maar hij overdreef met een bepaalde karaktertrek. Hierdoor werden de verhalen het lachwekkend. Ook worden komedies gebruikt om op een humoristische manier kritisch naar de samenleving te kijken. Zo liet George Bernard Shaw op een humoristische wijze de normen en waarden in de maatschappij zien. In 1969 kreeg Samuel Beckett de nobelprijs van de literatuur. Hij schreef komedies (en ook tragedies) zoals wachten op Godot . In dit stuk is tragedie en komedie verweven. Het gaat over twee mannen die wachten op Godot (zoals de titel zegt), maar omdat Godot niet komt, doen ze niets. Ook Alan Ayckbourn is een bekende naam onder de komedieschrijvers. Hij schreef ieder jaar een nieuw stuk die hij met zijn eigen theatergezelschap opvoerde. Hij schreef onder andere Prettige Feestdagen (1980).

Filmkomedie

Vanaf de 20ste eeuw komen de eerste komedie-films. Voorbeelden daarvan zijn The Kid uit 1921 met in de hoofdrollen Charlie Chaplin en Jackie Coogan. In deze film vind een arme man een kind en besluit er voor te zorgen. ‘A night at the opera uit 1935 gaat over twee geliefden die beide van opera houden en wat hulp nodig hebben om bij elkaar te komen. Deze films hebben als doel te amuseren, te laten lachen en lopen goed af. De laatste jaren zijn de komedies niet meer weg te denken uit de filmwereld. Titels als Forest Gump (1994) American Pie (1999) en Scary Movie (2000) zijn veelal bekend. Daarnaast zijn er komedie-series op tv te zien. Ook worden Komedies in de vorm van teken- of animatiefilms uitgebracht. Voorbeelden hiervan zijn Shrek (2001), Ice age (2002) of Madagascar (2005). Nog steeds is de komedie een veel bekeken (film) genre.