De renaissance: veranderingen in kunst en architectuur

De renaissance is na de klassieke oudheid de belangrijkse bloeiperiode in de Italiaanse kunst en architectuur. Welke veranderingen maken deze stroming zo belangrijk?

Achtergrond

Wanneer we spreken over de renaissance (letterlijk vertaald 'wedergeboorte') hebben we het over de kunststroming die begin van de 15de eeuw opkwam in Italië. De Middeleeuwen liepen ten einde, de economie bloeide op, door de opbloeiende handel ontstond een nieuwe generatie 'rijken'. Het mensbeeld veranderde; in plaats van het leven te zien in het perspectief van het hiernamaals, ging men zich richten op de filosofische ideeën uit de klassieke oudheid waarin de natuur en creativiteit van het individu centraal stonden. Genieten van het leven en ontwikkeling van het individu kwamen centraal te staan. De wetenschap bloeide op; de anatomie van mens en dier werd bestudeerd, de hemel werd bestudeerd, nieuwe continenten werden ontdekt.

Veranderingen in de kunst en architectuur

De eerste belangrijke verandering die hieruit voortkwam voor de kunst is het feit dat de kunstenaar gedurende de renaissance niet meer werd gezien als een ambachtsman maar als een individu. Kunstenwerken werden voor het eerst gesigneerd. Iets dat in de middeleeuwen niet gedaan werd vanwege de overtuiging dat de kunstenaar van ondergeschikt belang was, hij stond in dienst van God. De kunstenaar mocht nu echter gezien worden.

In de uitvoering van de bouw- en kunstwerken zien we gedurende de renaissance een groot verschil met de voorafgaande jaren.
De belangrijkste verandering in de schilderkunst was het gebruik van realisme en perspectief, waardoor de dieptewerking van de schilderingen grote sprongen vooruit maakte. Daarnaast werd het contraposto toegepast; figuren stonden niet meer recht op beide benen, maar kregen één standbeen waarop het fictieve gewicht ruste.

In de beeldhouwkunst vond een belangrijke ontwikkeling plaats. Werden Middeleeuwse beelden als het ware tegen een gevel van een gebouw aangeplakt, nu kwamen de beelden los te staan. Daarnaast werd ook hier de natuurgetrouwe weergave steeds belangrijker. Voor beide aspecten kwam de inspiratie uit de vrijstaande naturalistische beelden uit de klassieke oudheid.

In de bouwkunst draaide het om de perfecte verhoudingen, beter bekend als de Gulden Snede, geïnspireerd op de verhoudingen van de gebouwen uit de klassieke oudheid. Hierbij werd veelvuldig gebruik gemaakt van architectonische elementen uit de klassieke oudheid. We zien zuilen, de klassieke orde verdeling (de dorische orde, de ionische orde en de korinthische orde) en boogvormen. Materialen als baksteen en beton, die eeuwenlang niet meer werden gebruikt, maakten hun rentree vanuit de klassieke oudheid. Het gebruik van deze materialen vergemakkelijkte de constructie en bouw van grote bouwwerken. Ondanks deze belangrijke verschillen ten opzichte van de middeleeuwse kunst, is het belangrijkste thema van kunstwerken en architectuur nog steeds het geloof.

Overblijfselen

De belangrijkste overblijfselen uit de renaissance vinden we in de grote steden van Italië. Denk bijvoorbeeld aan de wereldberoemde schilderingen van de Sixtijnse Kapel in het Vaticaan, de David van Michelango in Florence en de Sint Pieter in Rome. De renaissance heeft zich echter ook buiten Italië verspreid. In eerste instantie naar Frankrijk en van daar uit verder richting het noorden (de Nederlanden) en het zuiden (Spanje en Portugal). De invloed bleef hier echter beperkt vergeleken met Italië.
Uiteindelijk gaat de renaissance over in het maniërisme en de barok.