Schilderkunst in de Middeleeuwen en de Renaissance

Het is het begin van de 15e eeuw. In Italië ontstaat een nieuwe cultuurbeweging, de Renaissance. Door deze nieuwe cultuurbeweging vonden er in de samenleving veel ontwikkelingen plaats, zo ook in de kunst. Maar wat zijn nou precies de verschillen tussen middeleeuwse en renaissancistische kunst? Renaissance is het Franse woord voor wedergeboorte. Het was misschien geen letterlijke wedergeboorte, maar de Renaissance houdt de wedergeboorte van de kunst en cultuur van de Klassieke Oudheid in. Wetenschappers van die tijd beschouwden de Middeleeuwen als een duistere periode waar ze uit moesten komen.

De overgang van Middeleeuwen naar Renaissance

Zo was het levensdoel in de Middeleeuwen heel anders dan dat in de Renaissance. In de Middeleeuwen beschouwden de mensen hun leven op aarde als een voorbereiding op het hemelse leven. Het was van belang om goede werken te verrichten, zodat je in de hemel kwam. Het leven op aarde deed er verder niet toe, dat diende toch alleen als voorbereiding. Mensen leefden volgens de regels van de kerk en volgden de massa. In de Renaissance werden het aardse bestaan en de mens als individu belangrijk, daar zorgden het humanisme, de ontdekkingsreizen en wetenschappelijke ontdekkingen voor. “Men streefde niet alleen meer naar zaligheid in het hiernamaals maar ook naar een bevredigend aards bestaan.” De kerk kreeg veel minder macht, de mensen gingen zelf de bijbel bestuderen en namen niet langer klakkeloos aan wat de kerk vertelde, ze gingen zelf nadenken en onderzoeken. Dit heeft alles te maken met het feit dat ook de menselijke rede, het verstand, in de Renaissance erg belangrijk was, mensen gingen nadenken over wat nou wel en niet goed was. “Men kreeg nu oog voor de schoonheid en de harmonie van de wereld.”

Kunstenaars

Uit dit nieuwe mensbeeld kwam een nieuw type kunstenaar voort, deze kunstenaars zagen zichzelf als scheppende kracht.
Kunstenaars verschilden in de Middeleeuwen niet van andere handwerkslieden als timmerlieden en schoenmakers, wat zij deden met hout en leer deed een schilder met verf en zijn penselen. In de Renaissance veranderde dit. Kunstenaars stonden niet langer gelijk aan handwerklieden, maar zij werden gezien als geleerden. Dit alles leverde veel verschillen op tussen de renaissancistische en de middeleeuwse kunst.

Verschillen in de kunst

Een belangrijk verschil tussen de middeleeuwse en de renaissancistische kunst is het al dan niet signeren van het schilderij. In de Middeleeuwen werd kunst beschouwd als een algemeen goed, het was dus niet alleen van de kunstenaar, maar van de hele gemeenschap. De kunst werd gemaakt in opdracht van god. Een bakker signeerde toch ook zijn brood niet, waarom zou een kunstenaar zijn werk dan wel signeren?

In de Renaissance keek men daar anders tegen aan, kunstenaars waren trots op hun werk, ze wilden laten zien dat het van hen was en schreven hun naam bij hun schilderij.

Maar misschien wel het belangrijkste verschil tussen een renaissancistisch en een middeleeuws schilderij is de manier waarop het onderwerp is uitgebeeld. Realisme is een belangrijk kenmerk van de renaissancistische kunst, voordat de schilders iets uit gingen beelden bestudeerden zij hun onderwerp goed. De verhoudingen moesten kloppen en schilderijen werden waarheidsgetrouw geschilderd. In de Middeleeuwen was van Realisme weinig terug te vinden, het ging de schilder er vooral om om een godsdienstig onderwerp neer te zetten. Vaak werder dit soort schilderijen gebruikt als tekeningen in boeken.
In de Renaissance werd kunst vooral gemaakt voor het vermaak, terwijl in de middeleeuwse schilderijen de inhoud centraal stond.

Ook bestond er een verschil in kleur van de schilderijen. De kleuren van een renaissancistisch schilderij zijn warmer en dieper dan de kleuren van een middeleeuwse afbeelding. Dit komt doordat de olieverf in de Renaissance in gebruik werd genomen. De olieverf droogde een stuk langzamer dan de tempura verven uit de Middeleeuwen, hierdoor konden schilders langzamer schilderen en zo dus meerdere lagen op hun schilderij aanbrengen en meer aandacht aan hun schilderij besteden. Ook gaf olieverf een diepere, vollere kleur.

De opkomst van het Realisme uitte zich niet alleen in het feit dat de menselijke anatomie bestudeerd werd, kunstenaars gingen ook het perspectief beter bestuderen. Op middeleeuwse schilderijen ontbrak het vaak aan perspectief. Personen werden gewoon boven elkaar afgebeeld, waardoor zij over de pagina lijken te zweven. In de Renaissance gingen kunstenaars oefenwerken maken om te kijken hoe ze het perspectief het beste konden afbeelden.

Verschillen zijn dus te vinden in de manier van het uitbeelden van het onderwerp, het onderwerp zelf, het perspectief, het doel waarvoor het schilderij gemaakt is en ook de kleuren en het materiaal spelen een rol. Zoals je ziet zijn er veel verschillen tussen de renaissancistische en de middeleeuwse kunst. Vind je het een mooier dan het ander? Over smaak valt niet te twisten.