Hennep, een bewogen geschiedenis

Het gebruik van cannabis kent al een lange traditie, niet alleen als genotmiddel maar vooral ook als genees- en vezelmiddel. Tot en met 1958 kwam cannabis officieel voor als geneesmiddel in de Nederlandse farmacopee, het 'kookboek' van de apotheker, onder de naam Extractum Cannabis indicae. De medicinale werking van de extracten van de hennepplant (Cannabis sativa L.) waren duizenden jaren geleden al bekend bij de Chinezen.

Het oudste ooit teruggevonden stukje textiel was gemaakt van hennepvezels. Het dateerde van 8000 jaar voor onze tijdrekening. In 3700 voor Christus werd Cannabis voor het eerst beschreven door een Chinese farmacoloog en keizer Shen-Nung (zie afbeelding). Hij adviseerde de plant als medicijn tegen o.a. beriberi, constipatie, menstruatieklachten en reuma.
In het Oude Egypte werden resten van henneptouw teruggevonden bij de pyramides. Maar ook in hun medicinale recepten wordt Cannabis vermeld bij oa oogaandoeningen.

In het Oude Testament vinden we een recept voor een huidolie die veel kanehbosm (cannabis) bevatte. Hoewel het gebruik van deze olie aanvankelijk uitsluitend voor priesters en koningen bestemd was, werd deze volgens het Nieuwe Testament later aan alle mensen verstrekt:’ ...en ingesmeerd met de olie werden velen die ziek waren genezen’ .

Ook Grieken en Romeinen waren enthousiast over de werking van cannabis. Plinius in zijn Historia Naturalis geeft uitvoerig informatie over het industrieel gebruik en het telen van hennep.
Sinds de middeleeuwen word cannabis in Europa in verschillende beschrijvingen over geneeskrachtige kruiden genoemd.

Dodonaeus over die tamme Kemp.

Dodoens in zijn Cruydt Boeck heeft het over ‘Die tammen Kemp wordt in Griecx Cannabis asterion en Schenostophon gheheeten. In Latijn ende in die Apoteke Cannabis. In Hoochduytsch Zamer hanff. In Neerdutysche Kemp. In Franchois Chanure. Dat wilt onbekent gheslacht wordt in Latijn Cannabis sylvestris en Terminalis gheheeten ende oock in Griecx Hydrastina.
Tsaet van Kempe verdrijft en iaecht af die winden uut den lichaem/ ende wat veelachtich inghenomen/ verdroocht die natuere ende dat mannelijc saet/ ende het soch in der vrouwen borsten.
Zou hennepzaad dan een anafrodisiacum zijn of een hormonale werking hebben?
Tselve saet ghestooten ende met witten wijn ghedroncken/ wordt heden daechs ghepresen teghen die geelsucht/ ende die verstoptheyt van der Lever.
Tsap van gruen Kempsaet ghestooten, verdrijft die pijne ende weedom in die ooren, ende iaecht dat ghewormte daer uut. Wel een merkwaardige toepassing, of eerder een merkwaardige ziekte, wormen in het oor!
Die wortel van Kemp in water ghesoden helpt ende gheneest die ghecrompen senuwen en leden, ende es goet op het fledercijn gheleyt.

Blankaart over Kennep.

In 1698 beschrijft Stephaan Blankaart in 'Den Nederlandsche Herbarius ofte Kruid-boek' de plant Cannabis, Hennip of Kennep als volgt: 'Daar is een soort die geen zaad voortbrengt, maar alleen Graskoleurige, Druifsgewijs aan eenhangende bloempjes, welke allenxkens verstuyven; en dit werd Wijfges Hennip genaamt; niet tegenstaande het van goed zaad is voortgekomen, soo geeft het egter geen zaad. Maar het Mannetjen geeft Duister-asch-grauw, byna rond, redelyk groot zaad, sonder dat men egter daar eenige bloem aan bespeurt. Het zaad van Kennep gestooten, in Water ofte melk gekookt, en dagelyks gedronken, geneest de geelsugt, zyde-wee, en gaande en komende stuipen: dit doet mede de versch geperste olie, daar daglyks een once van ingenomen. De olie dient mede om de geswellen te versagten, alleen gebruikt of in Pappen gedaan. De Koeken, daar de olie uit geperst is, geeft men de Koeijen, die de loop hebben ...'
Tot zover het citaat van Blankaart. In deze geëmancipeerde tijd zijn het overigens de vrouwelijke planten die de zaden produceren, maar het is correct dat de bloeiwijze van de zadenproducerende plant de meeste actieve bestanddelen bevat.

Vroeger en nu in de apotheek.

In de vorige eeuw namen de extracten en aftreksels van cannabis een belangrijke plaats in het beperkte arsenaal van de apotheker in. Ze werden toegepast bij de behandeling van krampen en toevallen, bij astma, bij slaapstoornissen en pijnlijke aandoeningen zoals migraine en menstruatiestoornissen. Rond de eeuwwisseling werd het zelfs voorgeschreven om van de morfineverslaving af te komen! Gaandeweg raakte in de 20ste eeuw cannabis als geneesmiddel uit de gratie, mogelijk omdat voor al de verschillende indicatiegebieden effectievere en betrouwbaarder middelen beschikbaar waren gekomen. De laatste jaren is er echter sprake van een voorzichtige come-back als geneesmiddel. Sinds enkele jaren staat tetrahydrocannabinol (THC), het meest werkzame bestanddeel uit cannabis, officieel als geneesmiddel geregistreerd. De voornaamste toepassing is als middel tegen misselijkheid bij patiënten die met cytostatica zijn behandeld. Vanwege de eetlustbevorderende werking wordt het middel ook wel toegepast bij anorexia nervosa.

We willen hier zeker niet alle therapeutische en andere toepassingen van hennep naar voren brengen, maar eerder een stukje geschiedenis van Cannabis sativa weergeven. Een opsomming van alle toepassingen zou meer dan een dik boek beslaan. En die dikke boeken zijn dan ook geschreven. Neem daarbij de vele discussies en controverses over deze plant, dan komen we al snel tot een hele bibliotheek van boeken en bladen. Hennep is dan ook zonder meer een van de belangrijkste planten uit onze geschiedenis.