Herman Isings, illustrator van de vaderlandse geschiedenis

Voor verschillende generaties staat de geschiedenisles op school gelijk aan de karakteristieke historische schoolwandplaten van Herman Isings, die de Nederlandse klaslokalen zeker 75 jaar gesierd hebben. Isings behaalde echter ook faam als illustrator van (school-) boeken. Hij deed dat voor vele gerenommeerde uitgeverijen. Een levenslange arbeidsrelatie onderhield hij met de Groningse uitgeverij J.B. Wolters. Johan Herman Isings werd op 31 juli 1884 geboren aan de Amsterdamse Vijzelgracht als elfde van uiteindelijk dertien kinderen. Vader Isings was bakker van beroep en om rond te komen moesten zijn kinderen al vroeg aan de slag om voor schooltijd met brood te venten. Niet zelden betekende dit dat Herman Isings te laat op school kwam. Ondanks dat zijn jonge leven in het teken stond van school en werk, begon Isings al op jonge leeftijd vol overgave te tekenen. Hij deed dit met zoveel talent, dat zijn klasgenootjes onder de indruk waren van zijn tekenkunsten.

Eerste opdrachten

Na de lagere school moest Isings aan het werk; In het grote bakkersgezin was geen geld om de jonge Herman een vervolgopleiding te laten volgen. Isings ging op zijn dertiende aan de slag bij een decoratieschilder, maar voelde zich op deze werkplek niet thuis. Toen hem de mogelijkheid werd geboden om op de tekenkamer van de firma Landré en Glinderman aan de slag te gaan, nam Isings deze met beide handen aan. Overdag werkte Isings technische tekeningen uit, in de avonduren volgde hij tekenlessen aan de Tekenschool voor Kunstambachten. Al kort na de eeuwwisseling verschenen de eerste illustraties van zijn hand. Aanvankelijk alleen in een Amsterdams wijkblaadje, maar de ambitieuze Isings wilde meer. Hij trok de stoute schoenen aan en bood zijn diensten aan bij het blad Timotheüs, een geïllustreerd weekblad, uitgegeven door J.N. Voorhoeve in Den Haag. Voor zijn eerste werk verwachtte Isings geen betaling, zolang zijn tekeningen maar werden gepubliceerd.

Nog niet volleerd

Het werk dat Isings voor J.N. Voorhoeve maakte viel in de smaak, want al gauw kreeg Isings meer opdrachten. Desondanks was er ook kritiek op zijn vroege werk. Dit bracht Isings ertoe contact te zoeken met professor Nicolaas van der Waay, docent aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Van der Waay hielp de jonge illustrator zijn technieken te perfectioneren, Isings leerde veel en snel. Ondanks - of juist vanwege - het feit dat de tekenaar alleen maar de lagere school had afgemaakt, ontwikkelde Isings zich op verschillende vlakken zeer snel.

Cornelis Jetses

Het talent van Isings werd ontdekt. Al spoedig kreeg hij opdrachten van prominente uitgeverijen als G.F. Callenbach te Nijkerk, P. Kluitman in Alkmaar, D.A. Daamen uit Rotterdam en het Amsterdamse Van Holkema en Warendorf. Zodoende was Isings reeds als jonge illustrator in staat om met tekenen zijn brood te verdienen. Verzekerd van inkomsten trouwde Isings op 18 februari 1909 met Clasina van den Dungen, die hij in zijn ouderlijk huis (ze was een vriendin van zijn zus) had leren kennen. Het paar vestigde zich aan de tegenwoordige Kolonieweg in Soest, waar Isings als jonge twintiger een huis had laten bouwen. Isings, al lange tijd onder de indruk van het werk van zijn collega Cornelis Jetses, nam in deze periode het initiatief om de tekenaar van o.m. Ot en Sien in het nabijgelegen Zeist op te zoeken; dit zou het begin blijken van een levenslange vriendschap.

Succes en zware tegenslag

Cornelis Jetses, de geboren Groninger, introduceerde Isings bij zijn werkgever, de stad-Groninger uitgeverij J.B. Wolters, de voorloper van het huidige Noordhoff Uitgevers. Dankzij de aanbeveling van Jetses zit Isings niet om werk verlegen. Isings zou de rest van zijn leven voor J.B. Wolters - later Wolters-Noordhoff - blijven werken. Deze fase van het leven van Isings kende echter niet alleen voorspoed. In 1916 nam het leven van Isings een onverwachte en dramatische wending. Op 30 mei 1916 beviel Clasina Isings, ziek van tbc, van een tweeling die kort na bevalling stierf. Op 4 juli datzelfde jaar - één dag na zijn derde verjaardag - stierf Isings' zoontje Herman aan een hersenvliesontsteking. Op 23 oktober 1916 overleed tenslotte Clasina Isings-van den Dungen aan de gevolgen van tbc. In deze zwarte periode werd Isings opgevangen bij de familie Jetses in Zeist, waar hij tot het voorjaar van 1918 verbleef.

Isings: illustrator van de vaderlandse geschiedenis

Op 30 april 1918 hertrouwde Isings met Elisabeth Niesten, met wie hij drie kinderen kreeg. Aan werk had hij geen gebrek. Isings illustreerde de boeken van de bekende schrijver W.G. van de Hulst en verzorgde de tekeningen bij Nienke van Hichtums's Afke's tiental. Isings illustreerde vele romans, bijbelverhalen en op den duur ook schoolboeken. Hij was al bezig met de indrukwekkende reeks schoolwandplaten die de illustrator tussen 1911 en 1970 voor J.B. Wolters zou maken. Voor deze opdracht moest Isings zich een nieuwe schildertechniek aanleren, maar had ook deze snel onder knie. Had de eerste versie van 'Op den Dam omstreeks 1665' nog niet de zeggingskracht van zijn latere werk, in de wandplaten die volgden was zijn ontwikkeling duidelijk waar te nemen. Toen Isings in 1970 zijn laatste wandplaat, 'Columbus neemt Guanahani in bezit....1492' afleverde, had hij in totaal 44 schoolwandplaten gemaakt, die dusdanig rijk en gedetailleerd geschilderd waren, dat alleen al met het bespreken van één plaat menig geschiedenisles voorbij kon gaan.

Johan Herman Isings stierf op 19 augustus 1977 in zijn huis in Soest. Hij werd begraven bij zijn vrouw, die zes jaar eerder was overleden, naast het graf van zijn eerste echtgenote en zijn drie jong gestorven kinderen.

Hoewel ze al jaren niet meer intensief gebruikt worden, zijn de wandplaten van Isings tot op de dag van vandaag in menig klaslokaal terug te vinden.