Schrijver Knausgård kraakt de autobiografie

Karl Ove Knausgård is een Noorse schrijver die in Nederland bekend is geworden met zijn zesdelige autobiografische serie 'mijn strijd'. Vanaf 2011 en tot in 2015 kwamen deze mateloos populaire boeken in vertaling in de Nederlandse schappen te liggen. In de serie vertelt Knausgard een hoop over zichzelf en zijn leven. Voor degenen die de zes niet gelezen hebben, meer over de man die de 'geluidsbarrière van de autobiografie' doorbrak.

Algemeen

Karl Ove Knausgård is een Noorse schrijver en vertaler en is geboren op 6 december 1968 in Oslo. Knausgård groeit op in de landelijke omgeving van Tromoya (Arendal), in het zuiden van Noorwegen. Op latere leeftijd verhuist hij voor zijn studie aan de schrijfacademie naar Bergen. Nadat hij zijn eerste vrouw Tonje Aurdal verlaat op zijn twee-en-dertigste, verhuist hij naar Stockholm waar hij zijn tweede vrouw ontmoet. Knausgård woont met zijn vrouw Linda Bostrom Knausgård in het dorpje Österlen, nabij Malmö (Zweden).

Publicaties

Zijn eerste gepubliceerde boek kwam uit in 1998 en heette 'Ute av verden' (uit de wereld). Hij ontving voor dit boek terstond de Noorse 'Kritikerprisen'. Zes jaar later kwam zijn tweede boek uit, dat ook in het Nederlands werd vertaald en wel onder de naam 'Engelen vallen langzaam'. Dit boek leverde hem de Noorse 'Sørlandets litteraturpris' op en twee nominaties voor literatuurprijzen. Tussen 2009 en 2011 werkte Knausgård aan de serie 'Min Kampf' (Mijn Strijd), een zesdelige autobiografische serie. De eerste vertaling van die serie kwam in 2011 in Nederland op de markt. Sindsdien is door Knausgård onder andere gewerkt aan een scenario op basis van 'Uit de wereld', geschreven voor een bevriende Noorse filmmaker.

Autobiografie 'Min kampf' (mijn strijd)

In de periode 2009-2011 werkte Knausgård fulltime aan de zesdelige autobiografische serie 'Min Kampf', ofwel 'mijn strijd'. Het is niet alleen de omvang van de serie die grensverleggend bleek. Controversieel is vooral ook het feit dat de schrijver zich vrij voelt allerlei privé-informatie over vrienden, kennissen, familie op te nemen in zijn verhaal. De boeken zijn persoonlijk tot het bot en voeren de lezer mee in de praktische en emotionele wereld van Knausgård, die hij weet in te bedden in meeslepende literaire beschrijvingen van leven en landschap. De serie bestaat uit de boeken:

• Vader
• Liefde
• Zoon
• Nacht
• Schrijver
• Vrouw

Aan de hand van de serie kunnen in het kort zowel het leven als de kracht van zijn boeken worden toegelicht. De nadruk ligt daarbij op de boeken 'Vader', 'Zoon' en 'Schrijver'.

'Vader' en het opgroeien

Karl Ove Knausgård, de schrijver die zo'n moeilijk persoon is, vooral voor zichzelf, geeft daar in zijn eerste boek al heel wat redenen voor weg. Als zoon van een moeder die er nooit is en een vader die nauwelijks naar hem omkijkt, heeft hij zacht gezegd een moeilijke start. In zijn eerste boek 'Vader', laveert Knausgård tussen zijn jeugd, waarin zijn vader hem nooit eens positieve input of feedback geeft en de dood van zijn vader. Al snel blijkt de lezer hoe belangrijk zijn vaders oordeel voor de schrijver is geworden. Door nooit eens een compliment van hem te hebben gekregen in zijn jeugd, is zijn focus op diens goedkeuring een overheersend element in zijn leven. Zo schrijft hij in het boek dat er tot op volwassen leeftijd geen nacht voorbij ging dat hij niet over hem droomde. Ook tijdens zijn eerste bruiloft en wanneer hij zijn vader opzoekt probeert hij hem voor zich te winnen. Onderwijl glijdt zijn vader steeds verder af, wanneer Karl Ove twee-en-dertig jaar oud is zal hij overlijden aan alcoholisme. Zijn broer Yngve en hijzelf zijn daar niet rouwig om, al brengt het gebeuren wel veel emoties teweeg. De schrijver toont hier zijn messcherpe vermogen om emoties en ervaringen over te brengen op de lezer.

'Zoon' en het kind Karl Ove

Ontluisterend mooi is het derde deel dat Knausgård schreef over zijn kindertijd. Hij is zelf nog een baby wanneer zijn ouders naar een zelfgebouwd huis verhuizen, gebouwd op een eiland in het zuiden van Noorwegen. Uitgebreid komt er het kattenkwaad aan bod, van fikkies stoken tot het minder onschuldige 'stenen gooien naar voorbijrijdende auto's'. Ondanks dat hij lang niet alles werkelijk heeft beleefd, kan de lezer weer in Knausgård's huid kruipen wanneer hij zijn beleving van het landschap en de seizoenen beschrijft, zoals in dit stuk:

Het belangrijkste lenteteken van allemaal was de geur van brandend tuinafval, die zich in die weken door de nieuwbouwwijk verspreidde. De koele avonden, de blauwige duisternis, de kou die opsteeg uit de greppels waarin nog steeds sneeuwhopen lagen, hard als ijs en met gruis erin, het voortdurende stemmengeroezemoes van de kinderen die buiten waren, sommige op straat achter een bal aan hollend, andere greppels in en uit fietsend of stuntend op het trottoir, allemaal bruisend van leven en lichtheid, je kon gewoon hollen, je kon gewoon fietsen, je kon gewoon lachen, maar dat alles met die prikkende, maar toch vettige geur van brandend oud gras die plotseling overal vandaan kwam in je neus." (Bron: Zoon, Karl Ove Knausgard)

Studietijd en het schrijverschap

Voordat Knausgård op gaat voor de schrijversacademie in Bergen schrijft hij in deel vier (Nacht) over zijn tijd in het noorden van Noorwegen. Daar verhuist hij op zijn achttiende heen om er geld te verdienen voor het bekostigen van zijn schrijven. Hij komt depressief van het avontuur terug en wanneer hij negentien is gaat hij naar Bergen om aan de schrijversacademie te beginnen. Zijn teksten zijn uitverkoren, want hij behoort tot een select gezelschap dat onder begeleiding van een aantal gevierde schrijvers de fijne kneepjes van het vak krijgen bijgeleerd. Maar het wil niet, Knausgård schrijft te onvolwassen en de opdrachten komt hij telkens niet uit. In Bergen wil hij ook maar niet aarden, uit wanhoop haakt hij aan bij zijn oudere broer Yngve die er al woont en gaat veel met zijn vriendengroep op stap. De aankomend schrijver heeft er een paar jaar een vriendin waar hij niet werkelijk verliefd op is. Na het jaar schrijversacademie komt hij via de vervangende dienstplicht bij een radiostation terecht. Ook begint hij recensies te schrijven van boeken en uitgaven en na een aantal jaar gaat hij literatuurwetenschappen studeren. Hij reist overal naartoe, doet alles wat hij kan bedenken om tot schrijven te komen, want hij weet dat het ergens in hem zit. Alleen, waar en hoe komt het eruit? Ook doet hij alles wat god verboden heeft, gaat telkens weer te ver met drinken en gaat vreemd.

En toch, vanaf het moment dat hij literatuurwetenschappen gaat studeren begint er wat te stromen en uiteindelijk weet hij de barrière te doorbreken die hem afhield van het schrijven van een boek. Op zijn dertigste publiceert Knausgard zijn eerste boek. Hij krijgt een andere vriendin met wie hij uiteindelijk trouwt en van wie hij later weer scheidt.

Het boek beschrijft op prachtige wijze de tragedie van iemand die gevangen zit in zichzelf, zowel in zijn verleden als in het heden.
Het boek 'Schrijver' eindigt bij de begrafenis van zijn vader, op zijn twee-en-dertigste, een tijd waarin hij zowel zijn eerste vrouw Tonje Aursland als de stad Bergen verlaat.

Een nieuw leven en het schrijven

De reis gaat vervolgens naar Stockholm, waar hij al snel zijn huidige vrouw Linda Bostrom (2015) ontmoet. Ook krijgt het stel kinderen en in zijn laatste boek uit de serie (Liefde) beschrijft hij wat voor een impact dat heeft op zijn leven. In zijn boek 'Vader' is al een stukje te proeven van wat dat nieuwe leven hem gebracht heeft. En dat zijn kinderen ervoor hebben gezorgd dat zijn leven meer gericht is geraakt, dat hij geen tijd meer heeft om zich slecht te voelen over zichzelf. Het zou na de eerste publicatie in Bergen nog even duren voordat zijn volgende boek uitkwam, namelijk in 2004 (Tid for alt / Engelen vallen langzaam) en zes jaar na zijn debuut. Zijn autobiografie heeft hem plotsklaps bekroond tot een van de grote Noorse schrijvers van deze tijd. In interviews laat hij wel weten dat hij het daar ook niet altijd makkelijk mee heeft.