Sjöwall en Wahlöö: Martin Beck

Per Wahlöö (1926-1975) en Maj Sjöwall (1935-) zijn misschien wel het meest bekende schrijversechtpaar van Zweden. Tussen 1965 en 1975 schreven zij 10 misdaadromans met hoofdpersoon Martin Beck. De boekjes waren ongekend populair en in diverse talen vertaald. Ook de televisie series en de films vinden gretig aftrek. Met de dood van Per Wahlöö was ook de serie gestopt. Maj Sjöwall bleef wel schrijven en vertalen. Voor dat ze met haar man boeken ging schrijven was ze vertaler van Engelse misdaadromans. In 1990 schreef ze samen met de Nederlandse misdaadauteur Tomas Ross, kvinnan som liknade Greta Garbo (De vrouw die op Greta Garbo leek). In de films (uitgebracht tussen 1993 en 1994) over Beck met Gösta Eckman in de hoofdrol vervult zij enkele cameo rollen.

Maatschappij

De boeken waren een aanklacht tegen de sociaaldemocratische regering. Sjöwall en wahlöö waren beide marxisten en hun politieke gedachtegoed kwam tot uiting in de boeken door de hoofdpersonen de overweging te laten maken zich aan te sluiten bij de communistische partij. De romans waren maatschappijkritisch en over het fungeren van de politie. De schrijvers wilden aantonen dat er veel onrecht en criminaliteit bestond in Zweden. Dit was baanbrekend en veel andere Zweedse misdaadromans volgen dit voorbeeld. Ook de boeken van Stieg Larsson over Mikael Blomkvist zijn maatschappijkritisch net als de romans over Kurt Wallander van Henning Mankell. Naast het oplossen van de moord komen in Zweedse misdaadromans de maatschappelijke problemen aan de orde. In Nederlandse misdaadromans is dit veel minder. Daar draait het vaak om het oplossen van de moord en vertonen de hoofdpersonen vaak typisch gedrag.

Over de serie

Per Wahlöö stierf in 1975 en dat betekende dus ook het einde van de serie. In het Zweeds heette de serie Roman om ett brott, wat vertaald kan worden met Roman over een misdaad. De onderstaande boekjes verschenen. De eigen vertaling kan afwijken van hoe de boekjes in het Nederlands heten.

• Roseanna (1965) De vrouw in het Götakanaal
• Mannen som gick upp i rök (1966) De man die in rook opging
• Mannen på balkongen (1967) De man op het balkon
• Den skrattande polisen (1968) De lachende politieman
• Brandbilen som försvann (1969) De brandweerwauto die verdween
• Polis, polis, potatismos! (1970) De man die even wilde afrekenen
• Den vedervärdige mannen från Säffle (1971) De verschrikkelijke man uit Säffle
• Det slutna rummet (1972) De gesloten kamer
• Polismördaren (1974) De politiemoordenaar
• Terroristerna (1975) De terroristen

Hoofdpersoon is Martin Beck. Beck is geboren in 1922 en hij is een nuchtere antiheld. Hij doet zijn werk zonder zich veel te bemoeien met zijn chef. Hij houdt niet van politiek, maar verzamelt wel graag boeken over zeeslagen. Beck slaapt vaak slecht en heeft vaak last van zijn maag. Hij staat bekend als een analytische en goed luisterende politieman. Een meester in verhoren. Beck is geen stoere held, daarvoor heeft hij zijn collega Gunvald Larsson. Larsson is een jonge politieman met een drang naar ambitie. Hij lost een zaak vaak zo snel en goed mogelijk op en laad zich vaak leiden door zijn emoties. Hij gaat vaak verder dan toegestaan is en dat levert hem vaak onenigheid op met zijn chef en collega Beck. Lennart Kollberg is de beste vriend van Beck. Hij is getrouwd en houdt van lekker eten. Hij is een doortastende rechercheur en is onbewapend. Deze drie heren zijn de belangrijkste personages uit de serie

De boekjes kunnen apart gelezen worden maar vormen samen toch een geheel. Beck zal scheiden van zijn vrouw en er zijn enkele terugkerende grapjes. De schrijvers verrichtten veel vooronderzoek. Ze gaven treffende en kenmerkende beschrijvingen van de sfeer en de karakters.

TV-serie

In een tv-serie (1997) van Martin Beck wordt gespeeld door Peter Haber. In de serie komen nieuwe verhalen en nieuwe personages voor. Ze zijn slechts gedeeltelijk gebaseerd op de boeken. Vergelijkbaar met het Nederlandse Baantjer of Grijpstra en de Gier.