Margarete Steiff (1847-1909, "moeder" van de teddybeer)

De teddybeer kan met recht de beroemdste knuffel aller tijden worden genoemd. Wie is er niet groot mee geworden? Wat de meeste mensen echter niet weten, is dat de beer als knuffel nog maar goed honderd jaar bestaat. Aan de wieg stond Margarete Steiff, een vrouw die ondanks een ernstige lichamelijke beperking met optimisme en doorzettingsvermogen een berenimperium wist op te bouwen.

Hoe het begon

We gaan terug in de tijd en wel naar het plaatsje Giengen aan de Brenz in Zuid-Duitsland, waar Appolonia Margarete Steiff op 24 juli 1847 het levenslicht ziet. Haar vader is ondernemer in de bouw. Het gezin telt drie meisjes en een jongen. Wanneer Margarete anderhalf jaar oud is, wordt zij ernstig ziek. Ze heeft polio. De ziekte en de gevolgen daarvan zullen haar verdere leven bepalen. Ze raakt blijvend verlamd aan haar beide benen. Haar rechterhand kan ze maar beperkt gebruiken. Margarete is de rest van haar leven aangewezen op een rolstoel.

Margarete als opgroeiend meisje

De levenslustige Margarete laat zich niet kennen. Met hulp van haar zusters en buren kan ze een gewone school bezoeken. Haar schoolresultaten mogen er zijn. Ze zijn bovengemiddeld. Al in haar jonge jaren wordt duidelijk, dat Margarete erg creatief is. Ze wil graag deelnemen aan de spelletjes van andere kinderen. Daarom bedenkt ze zelf oplossingen om dat voor elkaar te krijgen. Soms bedenkt ze nieuwe spelletjes. De kunst om anderen dingen te laten doen, zoals zij het voor ogen heeft, beheerst ze als geen ander.
Dit komt haar goed van pas, wanneer ze als oppas, kleine kinderen van werkende moeders, onder haar hoede krijgt.

Naai-en coupeuselessen, eigen atelier

Na haar schoolopleiding volgt ze naai- en coupeuselessen. Door haar handicap duurt het werk langer dan normaal. Vaak moet ze de hulp inroepen van haar zusters, Marie en Pauline. Margarete zet door. De drie zusters beginnen na hun opleiding een naai-atelier vanuit huis. Met het geld dat ze verdienen kunnen ze een naaimachine kopen. Het is de allereerste naaimachine in hun woonplaats. Margarete kan vanwege haar verlamde rechterhand, de machine niet op de normale manier bedienen. Daarom wordt de machine omgedraaid. Ze draait het wiel met haar linkerhand en voert de stof er met haar rechterhand onder door. De zaken gaan goed. Het aantal klanten groeit. Hoewel Margarete ook modejurken naait, gaat haar voorkeur uit naar kinderkleding. In 1870 en 1873 trouwen de zussen van Margarete. Zelf maakt ze in die tijd verschillende reizen. Ze logeert dan bij vrienden en familie.

Een eigen zaak

Op advies en met steun van Wilhelm Adolf Glatz, viltproducent en gedistingeerd zakenman, begint Margarete een eigen atelier, dat langzamerhand verwordt tot een klein fabriekje. Ze maakt jassen, jurken en andere kledingstukken, waarbij ze gebruik maakt van viltstoffen.

Speelgoed van vilt

In 1879 ziet Margarete in het blad “Mode Welt” een patroon van een speelgoedolifant. Ze maakt het dier na van vilt. In haar omgeving wordt hierop enthousiast gereageerd. Iedereen wil een dergelijk olifantje hebben. In 1880 maakt ze 8 olifantjes. Ze zijn bedoeld als speldenkussen om met kerst cadeau te doen. Kinderen zien het olifantje als speelgoed. Ze gebruiken het als trek- of pakdier. De vraag naar olifantjes groeit. Vijf jaar later levert Margarete er al 596. De vraag is echter zo groot, dat Margarete het werk alleen niet meer aan kan. In 1886 worden er –met hulp van andere dames- 5066 olifantjes geproduceerd. Margarete begint daarna met een vilt verzendhuis, waar ook andere dieren van vilt kunnen worden besteld (waaronder apen, paarden, kamelen, ezels, varkens, honden, katten, muizen en giraffes). 1892 is het jaar waarin officieel de eerste “zachte gevulde beer voor kleine kinderen” op de prijslijst wordt vermeld.

Van verzendhuis tot Steiffabriek

Het bedrijf groeit. In 1893 heeft Margarete vier vaste medewerkers en tien oproepkrachten voor zich aan het werk. Margarete’s tact, haar affectie voor mensen en het enorme optimisme dat ze uitstraalt, maken haar tot een geliefd persoon. Dat neemt niet weg, dat ze kritisch is en strenge eisen stelt aan haar producten. Het verzendhuis van Margarete wordt de voorloper van de latere Steiffabriek.

Margarete en Richard

Margarete is ongetrouwd en heeft geen kinderen. Haar lievelingsneef Richard, een van de zoons van haar broer Fritz, die zijn tante helpt met ontwerpen, zal haar later (in 1909) opvolgen. Als ontwerper zoekt Richard naar inspiratie. Die vindt hij onder meer in de dierentuin van Stuttgart. Ook is hij een vaste bezoeker van het circus Hagenbeck. Het zijn vooral de beren die hem bekoren.

Poppen voor jongens

Richard komt op het idee om poppen voor jongens te jaar ontwerpen. In 1902 komt hij met een ontwerp voor een beweegbare beer en aap. Omdat ze voor jongens zijn bedoeld, mogen ze niet zacht en knuffelig zijn. Daarom zijn deze dieren lang en slank en hebben ze een spitse snuit. Ze zijn gevuld met houtwol. Veel succes oogst hij hiermee niet.

Speelgoedbeurs Leipzig leidt tot berenrage in Amerika

In 1903 brengt hij een bezoek aan de speelgoedbeurs in Leipzig. Hij neemt een zojuist verschenen beren paartje mee. Er is weinig belangstelling voor het paartje. Aan het eind van de beurs beklaagt een koper van de speelgoedimporteur George Borgfeldt en Co uit New York zich over het saaie aanbod op de beurs. Richard haalt zijn 55 PB (Plusch Beweglich) te voorschijn. De importeur is onder de indruk en bestelt er meteen 3000. Na een bezoek aan de Wereldtentoonstelling in St. Louis in 1904 komt Richard met dikke orders weer thuis. De beer wordt een rage in Amerika.

Hoe de teddybeer aan zijn naam komt

De beer, die in Duitsland de naam Petz draagt, wordt in Amerika al gauw teddybeer genoemd. Hij wordt vernoemd naar de Amerikaanse president Theodore Roosevelt, die door vrienden Teddy wordt genoemd. Zelf heeft hij een hekel aan deze bijnaam.
Hierover gaat het volgende verhaal:
Toen Alice, de dochter van de president ging trouwen, ontdekte een medewerkster van het Witte Huis in een New Yorkse etalage de Steiff beer. Ze kocht een groot aantal van deze beren om de feesttafel te decoreren. De bruiloftsgasten waren enthousiast. Toen de vader van de bruid naar de herkomst informeerde, liet iemand zich de naam Teddy bear ontvallen.
Een paar jaar later waren de beren over de hele wereld verspreid. President Roosevelt adopteerde de beer als mascotte voor zijn herverkiezing.

De beer wordt vriendelijker

Steiff verandert het ontwerp. De beer krijgt een vriendelijker, een meer aansprekend gezicht. Wanneer het Duitsland economisch beter gaat, moet de beer zachter, knuffeliger en ook dikker worden. In de na-oorlogse jaren moeten baby’s er weldoorvoed en mollig uitzien met bolle wangen. Hetzelfde geldt voor de beer.

Een berenimperium

In 1907 maakt Steiff een miljoen teddyberen. Nog nooit in de geschiedenis heeft een simpel stukje speelgoed zo’n enorme invloed op de wereld gehad. Sinds 1897 dragen de Steiff beren een schildje op de borst. En vanaf 1904 zijn de dieren te herkennen aan een metalen knopje in het oor, voorzien van het Steiff logo. (Knopff im Ohr).

Margarete Steiff blijf tot het laatst betrokken bij het bedrijf. Op 9 april 1909 overlijdt ze op 61 jarige leeftijd.