Sint Clemenskerk in Nes op Ameland - Cuyperskerk
Nes op Ameland is het dorp van de karakteristieke Rooms-Katholieke kerk die door architect Pierre Cuypers, tevens bouwmeester van het Rijksmuseum in Amsterdam, is ontworpen. De kerk dateert uit 1878. Op 5 februari 2013 brandt de kerk vroeg in de ochtend tot de grond toe af. De parochie bouwt de kerk weer op. In 2015, 2016 en 2017 is er gewerkt aan herstel van de kerk. De eerste dienst die in de herbouwde kerk werd gevierd was in december 2016. Op 25 november 2017 wordt de kerk plechtig gewijd door bisschop Ron van Hout.
De kerk voor de brand /
Bron: Jan van OsDe katholieke kerk in Nes
Kerk van Pierre Cuypers in Nes
De Sint Clemenskerk is de Rooms-Katholieke kerk in Nes op Ameland. De kerk is onder architectuur gebouwd en dateert van 1878. Architect is de Nederlandse beroemde
Pierre Cuypers. Het gebouw is een rijksmonument. Op 5 februari 2013 brandt het middenschip van de kerk af en wordt de rest van de kerk zwaar beschadigd.
Neogotische Cuyperskerk
De kerk is in neogotische stijl gebouwd en in1878 in gebruik genomen. Architect Pierre Cuypers maakte meer kerken als die in Nes. De Clemenskerk is de zesde van zeven neogotische katholieke kerken die de bouwmeester in Friesland bouwde. Een van de zeven is gesloopt: de Cuyperskerk van Wytgaard. Die op Ameland is afgebrand. Dan blijven er nog vijf over:
- Sint Martinuskerk in Sneek;
- Sint Jozefkerk in Heeg;
- Sint Vithuskerk in Blauwhuis;
- Sint Bonifatiuskerk in Dokkum;
- Sint Bonifatiuskerk in Leeuwarden.
Kruisiging /
Bron: Richard Kiewiet
- De bouwmeester liet zich ondermeer inspireren door Noorse kerken. In 1877 had hij een kerk in het Noorse Halden gebouwd. De toren van Nes lijkt op die uit Halden. De kerk in Nes lijkt ook veel op die in Ruurlo uit 1868, ook een Cuypers-kerk.
- De karakteristieken van het kerkgebouw zijn:
- Oorspronkelijk eenbeukig;
- dakruiter;
- hoog dak;
- overhangend dakram;
- houten constructie;
Bijzonderheden in de kerk zijn:
- Kopie van schilderij van Hendrick ter Brugghen;
- gebrandschilderd raam ter nagedachtenis aan Kardinaal de Jong;
- bijzondere kruiswegstaties;
- koorschilderingen door Jacob Ydema;
- orgel Fonteyn & Gaal.
Constructie van de kerk
De constructie van hout werd in het atelier van Cuypers in Amsterdam gemaakt, vervoerd naar Ameland en in Nes geassembleerd. Het hoogaltaar en de mooie gebrandschilderde ramen werden later toegevoegd: het hoogaltaar in 1885 en de gebrandschilderde ramen in 1897. In 1958 werd de kerk uitgebreid met een dwarsschip bestaande uit twee lage transepten. De architect van deze uitbreiding was Herman van Wissen, die ook een dag- en doopkapel toevoegde.
De kerk staat aan de Kardinaal De Jongweg, de weg die vernoemd is naar Kardinaal Johannes de Jong (1885-1955). De Jong werd in Nes geboren.
Bouwmeester Pierre Cuypers
Pierre Cuypers (1827-1921), geboren in Roermond, was één van de belangrijkste architecten van Nederland. Hij ontwierp ondermeer het
Centraal Station en het
Rijksmuseum in Amsterdam. Met die twee belangrijke en gezichtsbepalende gebouwen voor Nederland vestigde hij zijn naam als bouwmeester.
Cuypers was zoon van een kerkenschilder en voelde zich aangetrokken tot het ontwerpen van kerken, kapellen en kloosters. Hij ontwierp meer dan honderd kerkgebouwen. Zeventig daarvan werden daadwerkelijk gerealiseerd.
Sint Clemens
De Sint Clemenskerk in Nes verving een bescheiden kerkje dat stamde uit circa 1640.
Dat kerkje was destijds door Rooms-Katholieken gebouwd en gewijd aan
Sint Clemens, de
beschermheilige van de zeevaarders.
Hendrick ter Brugghen
In het koor van de kerk hing een schilderij van de kruisiging, identiek aan een schilderij van Hendrick ter Brugghen (1588- 1629), van wie een soortgelijk schilderij in het Metropolitan Museum of Art in New York hangt en een andere versie in Galleria Caretto in Turin. Het schilderij werd wel toegeschreven aan de Friese schilder Gerardus Wigmana, omdat het via zijn kleinzoon op Ameland terechtkwam. Met zekerheid is er niets over het werk te vertellen, er werd nooit historisch en technisch onderzoek gedaan.
Het schilderij ging in de brand verloren.
Brand op Ameland
In de vroege morgen van 5 februari 2013 breekt er brand uit in de kerk. De houten constructie brandt als een tierelier en de wind wakkert de vlammen nog eens aan. Blussen mag niet meer baten en het schip van de kerk brandt geheel uit, het karakteristieke torentje stort al na een half uur in en later op de dag blijken alleen de gevels en muren nog te staan. Instortingsgevaar dreigt en de gevels worden gestut.
De kerk speelt een belangrijke rol in het leven van de 1200 zielen die de parochie in 2013 telt. Ze worden er gedoopt, ze doen er hun eerste communie, trouwen er en de gestorvenen worden vanuit de kerk begraven. Elke zondag is er een dienst.
Bron: Persbureau Ameland Bron: Liesbeth Kiewied Bron: Persbureau Ameland
Oorzaak van de brand
Van de kerk staan de zijbeuken nog, de bijgebouwen staan nog overeind en het parochiehuis is er nog. De ramen zijn kapot en er is grote waterschade. De oorzaak van de brand is niet bekend. De eerste dagen na de brand wordt onderzoek gedaan en het blijkt dat er geen sprake was van blikseminslag, kortsluiting of strafbare feiten. Er zijn geen sporen aangetroffen die wijzen op braak of brandstichting.
Er hebben zich geen persoonlijke ongelukken voorgedaan. In de kerk of in het parochiehuis was niemand aanwezig. De huismeester was op vakantie. De kerkdiensten worden voorlopig georganiseerd vanuit een andere locatie, vanuit het nabijgelegen ontmoetingscentrum De Toel, het voormalige patronaatsgebouw.
Eucharistieviering
Op zondag 3 februari 2013, twee dagen voor de brand, was er een bijzondere eucharistieviering in de Clemenskerk. In een plechtige dienst werd de nieuwe pastoor Paul Verheijen en de pastoraal werkster Neeltsje Bouma benoemd en bevestigd door bisschop De Korte. Bijzonder aan de dienst was ook het gezang van het Sint Clemenskoor en de presentatie van vele werkgroepen en parochianen die zich op verschillende wijze inzetten voor de parochie. De vitaliteit van de parochie spreekt daar uit. Bij die laatste mis voor de brand werd het Amelander volkslied aan het einde van de dienst gezongen. Dat is niet gebruikelijk in de kerk, maar deze keer paste het bij de dienst:
Opgeweld uit wier en zand,
gansch omspoeld door zilte baren,
moge God ons steeds bewaren,
ons plekje rijk aan duin en strand.
Een katholieke Nessemer laat weten dat de dienst en de actieve parochianen getuigen van moed om na het drama van de brand opnieuw te beginnen en het kerkgebouw weer op te bouwen. Pastoor Scholten schreef het in1873 in dagblad De Tijd alsvolgt:
Gaat met uw aalmoes naar het Noorder-strand, om daar Gode een alleszins waardig kerkje te helpen bouwen. Met de woorden en het doorzettingsvermogen van pastoor Scholten in gedachten hoopt de parochie een waardige kerk te kunnen herbouwen.
Sint Clemenskerk
- Kardinaal de Jongweg 33
- Nes
- Gebouwd in 1878
- Gewijd aan Sint Clemens
- Monumentale status Rijksmonument
- Monumentnummer 7604
- Architect Pierre Cuypers
Herstelfonds
Voor de wederopbouw van de kerk werd een Herstelfonds in het leven geroepen.
Herstel Sint Clemenskerk, Rabobanknummer 1018 457 58.
IBAN NL 07 RABO 01018 457 58
Plechtige wijding
Op 25 november 2017 werd de herbouwde Sint Clemenskerk plechtig gewijd door bisschop Ron van den Hout. De bisschop roemde het gebouw als 'een plek vrijgemaakt van drukte midden in de gemeenschap.'
Lees verder