Architectuur van kasteel de Haar door Pierre Cuypers

Kasteel de Haar is te vinden in de gemeente Haarzuilens, in de buurt van Utrecht, en is een bijna sprookjesachtig kasteel dat absoluut tot de verbeelding spreekt. Een kasteel met een interessante geschiedenis mede door de boeiende bewoners maar ook door de indrukwekkende architectuur die bedacht is door de befaamde architect Pierre Cuypers. Pierre Cuypers zorgde er samen met baron Etienne voor dat kasteel de Haar weer in een middeleeuwse stijl werd opgebouwd.

Geschiedenis kasteel de Haar

Het is belangrijk om eerst even kort in te gaan op de algemene geschiedenis van het kasteel om een goed beeld te geven van de situatie ten tijden van de bouw van het kasteel. De eerste vermeldingen van het kasteel komen uit de 12e eeuw. Naar alle waarschijnlijk ging het hier alleen nog maar om een verstevigde woontoren. Na vele jaren van bewoning raakte het uiteindelijk in verval en werden grote delen verwoest. De baron Etienne van Zuylen van Nyevelt van de Haar erfde de ruïne in 1890 van zijn vader. Deze baron was in 1887 al getrouwd met Hélène de Rothschild. Deze barones was erfgenaam van de rijke bankiersfamilie De Rothschild maar werd onterfd door haar familie omdat ze het niet eens waren met de trouwerij. De baron was tenslotte Katholiek terwijl de barones Joods was. Het kindsdeel dat ze kreeg was alsnog ruim voldoende om samen met de baron op de ruïne een nieuw, onwijs groot en mooi kasteel te bouwen dat tot 2011 nog bewoond is geweest.

Architectuur kasteel de Haar

In 1892 begonnen de baron en de barones met de heropbouw van het voorvaderlijke kasteel. Ze schakelde de beroemde architect Pierre Cuypers in die er samen met zijn zoon Joseph Cuypers 20 jaar aan gewerkt heeft. Het kasteel werd van alle gemakken voorzien en ze beschikte over meer luxe dan de Koninklijke familie op dat moment. In het kasteel zat elektrische verlichting met een eigen generator en er was ook centrale verwarming aanwezig. In de keuken zat het modernste keukenfornuis wat er beschikbaar was destijds.

Architect Pierre Cuypers

De architect die in de arm werd genomen, Pierre Cuypers, was niet zomaar een architect. Pierre Cuypers was bij aanvang van het project al een zeer bekende architect. Hij had al vele bekende gebouwen op zijn naam staan waaronder vele kerken maar ook bekende gebouwen als het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. Pierre Cuypers leefde van 1827 tot en met 1921.

Cuypers hield niet van half werk en ontwierp zelfs de uniformen van het personeel. De tuinen werden door een tuinarchitect ontworpen maar ook in nauwe samenwerking met Cuypers. Dit idee dat alles moet bedragen aan het creëren van één monument staat ook wel bekend als de 'gesamtkunst' die aan het einde van de 19e eeuw een belangrijke rol speelde. Vanuit alle hoeken van het park zijn er doorkijkjes naar het kasteel, zodat het kasteel steeds het middelpunt is. Het kasteel past dan ook perfect in het park met zijn prachtige stijltuinen.

Een middeleeuwse stijl

De baron en Cuypers wilde zoveel mogelijk van het middeleeuwse kasteel behouden in zoverre dit er nog stond. Het was voor Cuypers dan ook een waar droomproject; de baron had een bijna onbeperkt budget door zijn vrouw Hélène de Rothschild en de stijl van de middeleeuwen kende Cuypers als geen ander. Bij aanvang van het project kreeg Cuypers net de pensioengerechtigde leeftijd maar ondanks dat stortte hij zich volledig op het project wat wel aantoont hoe gelukkig hij was met deze schitterende opdracht. Er werd zoveel mogelijk geprobeerd de afmetingen van het oude kastelen te handhaven. Zo zijn bijvoorbeeld de huidige ridderzaal, bibliotheek en balzaal identiek aan die van het oude kasteel. Het kasteel is dan ook een perfect voorbeeld van de neogotiek die met Pierre Cuypers hoogtijdagen meemaakte. Van de vroegere binnenplaats maakte ze een hoge overdekte ontvangstzaal met in het dak een gietijzerconstructie.

De kamer van Hélène de Rothschild

Cuypers probeerde steeds compleet werk te leveren maar toch zijn niet alle kamers door hem ontworpen. De barones vond de stijl van Cuypers namelijk wel mooi maar vond het te donker voor haar eigen slaapkamer. Daarom werd de slaapkamer van de barones meer in Lodewijkstijlen ingericht. Een stuk lichter dan de kamers van Cuypers. Maar Cuypers vond dat maar niks. Het houtwerk op het plafond waren als het ware ‘stickers’ die je zo op het plafond kon plakken in tegenstelling tot het echte houtsnijwerk uit Cuypers werkplaats die alles zoveel mogelijk met de middeleeuwse ambachten wilde maken. Cuypers vond het zelfs zo erg dat hij er voor zorgde dat de kamer van Hélène de Rothschild niet vanuit de prachtig ontvangsthal te zien was wat eerst wel het geval was.

Exterieur

Het eerste wat opvalt aan de voorkant van het gebouwd zijn de twee torens en de imposante entree. De entree heeft eerst een brede trap naar boven en vanaf daar loop je over de brug over de slotgracht de entreetoren in. Vrijwel het hele kasteel is opgebouwd uit bakstenen wat een degelijke indruk maakt. Het kasteel is alles behalve blokvormig of symmetrisch, het bevat juist vele tierelantijntjes zoals kleine torentjes. (Zie bijvoorbeeld het torentje aan de muur tussen de linkertoren en de hoofdingang aan de voorzijde van het kasteel.) Het kasteel is van buiten en van binnen een samenhangend geheel, de façade en bouwvolumes vormen dan ook een geheel.

Al met al is het een schitterend kasteel ontworpen door een befaamd architect. Het kasteel is zeker de moeite waard om eens te bezoeken.