Carnaval in Noord-Brabant en Brabantse Carnavals Federatie

Carnaval is voor velen een feest waar maandenlang naar wordt uitgekeken. Een groot deel van het spaargeld gaat er soms aan op maar dat levert zoveel energie dat daar weer een jaar op geteerd kan worden. Voor anderen is het echter een dwaze gebeurtenis waar ze helemaal niets van moeten hebben. Een grove scheidslijn van liefhebbers en mensen die zich er niet mee willen bezighouden is in Nederland gelijk aan de grote rivieren. Alles onder de rivieren houdt in de regel wel van carnaval. Zeker is dat ook het geval in Noord-Brabant met uitschieters in een aantal steden en dorpen.

Voorafgaand aan Aswoensdag

Carnaval is een volksfeest dat voorafgaand aan Aswoensdag wordt gevierd. Oorspronkelijk is het een katholiek feest waarbij nog eens flink gegeten kon worden voordat op Aswoensdag de vastentijd van veertig dagen begon. De vastentijd is een tijd van bezinning op de christelijke kernwaarden en een voorbereiding op het Paasfeest. Maar het carnavalsfeest start eigenlijk al veel eerder. Op de elfde van de elfde (11 november) wordt het motto van het komende carnaval al bekendgemaakt en wordt de prins benoemd.

Rijnlandse en Bourgondische carnaval

Carnaval wordt in Nederland van oudsher vooral gevierd in het als katholiek bekend staande zuiden waar men ook spreekt van Vastenavond. Er bestaan in grote lijnen twee varianten van: Het Rijnlandse carnaval en het Bourgondische carnaval.

Streek

Het Rijnlandse carnaval wordt vooral in Limburg en het zuidoosten van Noord-Brabant gevierd en de Bourgondische variant in het noorden en westen van Noord-Brabant.

Afgeleid van

Het Rijnlandse carnaval is afgeleid van het Keulse carnaval en het Bourgondische carnaval is ontstaan uit de traditionele eetfeesten in de Nederlanden.

Kleding

Hoewel er steeds meer overeenkomsten bestaan tussen het Rijnlandse en Bourgondische carnaval is een kenmerkend verschil dat de kleding van het Rijnlandse carnaval niet gek genoeg kan zijn en dat de Bourgondische kleding veel eenvoudiger is. Maar ook de boerenkiel van het Bourgondische carnaval maakt steeds meer plaats voor uitbundiger uitdossing.

Cafés en zalen

Overigens vindt het Bourgondische carnaval vooral plaats in cafés en zalen van steden en dorpen die speciaal worden omgedoopt met een tijdelijke andere naam.

Overeenkomsten

Maar overeenkomsten tussen beiden zijn steeds meer dat het feesten zijn met muziek, optochten, uitbundigheid en allerlei kostuums.

Van middeleeuwen tot nu

Carnaval werd in Noord-Brabant in elk geval al in de middeleeuwen gevierd. Getuigenissen daarvan zijn te vinden in de middeleeuwse archieven waarin zich documenten bevinden met aantekeningen van betalingen voor festiviteiten en voor extra eten en drank en het dragen van kostuums. Jeroen Bosch en Pieter Breughel gebruikten de Vastenavond als thema voor hun schilderijen. In de zeventiende en achttiende eeuw en met het aan de macht komen van de protestante Frederik Hendrik verdween het volksfeest echter uit de openbaarheid maar bleef bijna twee eeuwen achter gesloten deuren bestaan. Maar in de negentiende eeuw bloeide het carnaval vieren weer op. Vooral na de Tweede Wereldoorlog ontstonden er veel carnavalsverenigingen en werd het feest steeds grootser gevierd.

Oprichting Brabantse Carnavals Federatie

Veel carnavalsverenigingen doen hun best om carnaval als belangrijke traditie te handhaven. In totaal telt Noord-Brabant meer dan tweehonderd organisaties die zich ermee bezighouden. Het is een cultuurhistorische uiting die als een van de meest populaire van Noord-Brabant gekoesterd wordt. Maar ondanks de eigen aanpak van de honderden verenigingen bestond er na de eerste jaren van de eenentwintigste eeuw toch behoefte aan meer provinciaal overleg in Noord-Brabant en werd op 11 januari 2009 de vereniging BCF (Brabantse Carnavals Federatie) opgericht. Het initiatief tot de oprichting werd genomen door de vijf overkoepelende carnavalsorganisaties van Bergen op Zoom, ’s-Hertogenbosch, Prinsenbeek, Tilburg en Valkenswaard.

Grondbeginsel en werkzaamheden BCF in Noord-Brabant

Om het gevaar voor verlies van eigenheid van de verschillende verenigingen te voorkomen koos de vereniging als grondbeginsel: “De vereniging heeft ten doel het in stand houden en bevorderen van waardige lokale carnavals/vastenavondvieringen, gebaseerd op de lokale tradities als uitingen van de levende volkscultuur en folklore in de Provincie Noord-Brabant en daardoor een bijdrage te leveren aan het cultureel en maatschappelijk leven in Noord-Brabant". Daarbij treedt de BCF voorwaardenscheppend op door te adviseren op cultuurhistorisch, juridisch, organisatorisch en financieel gebied en geeft adviezen met betrekking tot de kwaliteitsverbetering van het carnaval. Bij die advisering wordt er gestreefd naar samenwerking met andere organisaties. Het BCF treedt ook op als overkoepelend orgaan bij besprekingen met de overheid en andere instanties die van belang zijn in het kader van de doelstelling. Voor de financiering van de vereniging dragen de leden een jaarlijks bedrag bij en aanvaardt de BCF bijdragen van donateurs en schenkingen, erfenissen en legaten.

Lees verder

• Carnaval in de Zwitserse stad Basel
• Carnaval in de Zwitserse stad Luzern
• Duizenden tamboers bij het Baselse carnaval
• Grotesken, van Gouden Huis fresco’s tot carnavalsmaskers
• Guggenmusik tijdens carnaval in het Zwitserse Luzern