De (binnenhuis)architectuur bij een mediterraan klimaat

De (binnenhuis)architectuur neemt altijd een aantal regels in acht voor het creëren van een samenhangend en stijlvol interieur en/of exterieur. Een van de richtlijnen is het ontwerpen via een bepaalde hoofdstijl. Om de juiste keuzes en afstemmingen te maken, is het van belang om de stijlenfamilies te betrachten. Landelijk, klassiek en modern zijn de primaire stijlen waaruit de mediterrane binnenhuisarchitectuur is uit voortgevloeid. Dit type bouwkunst is dus ontstaan uit een verscheidenheid aan stijlen. Maar waar wordt de mediterrane (binnen)huisarchitectuur precies dan aan herkend?

Wat valt onder de 'mediterrane (binnenhuis)architectuur'?

Het Middellandse-Zeegebied

Het Middellandse-Zeegebied is een vrij grote streek met daarin de volgende landen: Albanië, Algerije, Bosnië, Cyprus, Egypte, Frankrijk, Gibraltar, Griekenland, Italië, Israël, Kroatië, Libanon, Libië, Malta, Marokko, Monaco, Montenegro, Palestina, San Marino, Slovenië, Spanje, Syrië, Tunesië, Turkije en Vaticaanstad. De bouwkunst van deze landen valt grotendeels onder de 'mediterrane (binnenhuis)architectuur'.

Het mediterraan klimaat

Nochtans bestrijkt het mediterraan klimaat een veel groter deel van de aarde. Zo hebben sommige gebieden van Australië, Chili, Portugal, Zuid-Afrika en de Verenigde Staten tevens gebouwen die geconstrueerd zijn via werkwijzen uit de mediterrane (binnenhuis)architectuur. Het begrip ‘mediterrane (binnenhuis)architectuur’ blijft hoe dan ook lastig te definiëren, omdat vrijwel elk land beschikt over een eigen (binnenhuis)architectuurcultuur met daarin bepalende kenmerken en stijlen. Maar hoe kan er dan toch gesproken worden over een algemeen geldende 'mediterrane (binnenhuis)architectuur'?

Karakteristieken van de mediterrane (binnenhuis)architectuur

Doorgaans verwijst de term 'mediterrane (binnenhuis)architectuur' naar de overkoepelende (interieur)bouwkunst van landen die grenzen aan de Middellandse Zee en/of gebieden die door het mediterrane klimaat worden beïnvloed. Dit wil zeggen dat de (binnenhuis)architectuur in dit gebied vooral wordt bepaald door de warmte van de zon, de verkoeling van de zee en het frequente buitenleven.

Algemene kenmerken bij deze architectuursvorm

Grote glazen oppervlakken die naar het zuiden zijn gericht
In de zomer bieden grote glazen oppervlakken bescherming tegen de zon. Gedurende de winterperioden zorgen ze juist voor een eenvoudige toegang tot de zon.

Openingen

• Kleine ramen boven de trap voor ventilatie;
• Openingen in het oosten en westen voor het omzeilen van de zomerzon in de ochtend en middag;
• Openingen in het noorden voor het tegengaan van de winterwind;
• Openingen in het noorden voor ventilatie in de zomer;
• De ruimte tussen de schroten van de luiken, schermen en pergola's dient voor het regelen van ventilatie, verlichting en warmte.

Architectuur bij mediterrane zomers

Ieder mediterraan gebied beschikt over veel zonnige dagen. Maar wat voor invloed heeft dit precies op de bouwkunst? De witte huizen van Griekenland zijn hier een concreet voorbeeld van. Doordat de zwarte stenen wit geverfd zijn, blijft het tijdens hete zomers binnen nog altijd aangenaam koel. Nog meer van die handigheden zijn de dikke en hoge muren rondom de gebouwen om de warmte langer buiten te houden.

Naast dit soort 'architectonische trucs', vormen de binnenplaats en het solarium de belangrijkste elementen binnen deze architectuur.
''Een solarium is een aan de zon blootgestelde ruimte die bestemd is om te zonnebaden.'' (Algemeen Nederlands Woordenboek).
Daarnaast wordt er in de constructie van het ontwerp rekening gehouden met een aantal 'klimatologische stabilisatoren'. Dit wil zeggen dat door middel van aanpassingen in het landschap de temperatuur in het gebouw op peil wordt gehouden. De meest voorkomende manieren zijn:

Verdamping

Het mediterrane gebied staat bekend om zijn hete en droge zomers. Voor een comfortabele leefomgeving is zodoende luchtbevochtiging noodzakelijk. Dit kan worden bereikt door zowel het inzetten van water rondom het solarium- en de
binnenmuren evenals de vegetatie die het gebouw omringt. Voorbeelden zijn:

Grondoppervlakken
Bij mediterrane bouwkunst is het van belang om te zorgen voor een grondoppervlak dat bezaaid is met gras en andere planten/bomen. Vegetatie helpt immers met het veraangenamen van het klimaat. Hierdoor wordt het water verdampt zodat hitte aan de omgeving wordt onttrokken. Nog een voordeel is dat vegetatie schaduw biedt aan de gebruikers van het gebouw.

Fonteinen, zwembaden en-/ of sprinklers
Stromend water bij hete dagen wordt verdampt en stijgt tegelijkertijd op. Op deze manier wordt een aangename luchtcirculatie gecreëerd met als resultaat een koelere leefomgeving.

Temperatuur en straling

De temperatuur in en rondom gebouwen wordt getemperd door de nachtelijke hemelstraling. Wanneer de duisternis na een lange zomerdag intreedt, kunnen gebouwen door middel van een binnenplaats gemakkelijker afkoelen. Zo'n plek fungeert immers als een soort van 'opengezet raam' waarbij het mogelijk wordt het gebouw door te laten waaien. De warmte wordt daardoor afgegeven aan de koude buitenlucht.

Ventilatie

Ventilatie zorgt voor extra comfort gedurende de warme perioden. Om het binnen net zo aangenaam als buiten te houden, heeft het mediterrane architectuursontwerp veel aandacht voor ventilatie. Zowel het binnenhof als het solarium regelen het transport van frisse en schone lucht van buiten naar binnen.

Architectuur bij mediterrane winters

Het mediterrane klimaat kent milde maar natte winters. Wederom vormen de binnenplaats en het solarium de belangrijkste elementen in de architectuur door middel van:

Toegang tot de zon

Dit is een belangrijk aspect bij de mediterrane architectuur. De binnenplaats en het solarium worden daarom het liefst geplaatst op het zuiden en/of op zuidelijke hoogte. Zuidelijk licht geeft immers de meest aangename warmte.

Binnenplaats en solarium

De binnenplaats en het solarium bieden naast zonlicht ook extra bescherming tegen kou en wind. Het geometrische ontwerp, dat is omgeven door vier zijden, fungeert als een zogenoemde buffer tegen koude wind en lage temperaturen.

Vegetatie

Bomen, planten, heggen of grasoppervlakken fungeren als windbrekers zodat het gebouw minder snel z'n warmte verliest.

Kenmerken van de mediterrane binnenhuisarchitectuur

De mediterrane binnenhuisarchitectuur is vooral gevormd door de natuur. De droge, hete zomers maar milde, natte winters hebben interieurarchitecten aan het denken gezet. Hieruit is het wijdverspreide gebruik van natuurlijke materialen ontstaan. Veelvoorkomende bouwstoffen die gebruikt worden zijn dan ook hout, gesmede producten, katoen en keramiek.

Ook het kleurgebruik is gebaseerd op de natuur. Zo zijn de mediterrane interieurs veelal bekleed met frisse, lichte en natuurlijke tinten. Kleuren die de basis vormen zijn vaak: beige, baksteen pistache, lichtoranje, roomwit, terracotta en warm grijs. Een geschilderd mediterraan interieur lijkt vaak aangetast te zijn door de harde zeewind en het hete zonlicht.

Ondanks het feit dat het mediterrane interieur veelal bekend staat om zijn soberheid, is het daarentegen toch zeer rijk aan decoraties. Denk bijvoorbeeld aan het overdadige gebruik van texturen in textiel. Hierbij mag alleen gebruik gemaakt worden van natuurlijke stoffen zoals katoen en/ of linnen.

Aankleding (term binnen de architectuur)

Vloeren

Het veelvuldig gebruik van natuursteen is zeer geliefd. Natuurstenen vloeren staan bekend om hun 'thermische intentie' zodat de temperatuur in huis altijd aangenaam is. Gedurende de zomers zorgt het immers voor verkoeling en tijdens de koude wintermaanden houdt het juist de warmte langer vast. Een prima voorbeeld van zo’n stenen product is marmer. Dit gemetamorfoseerde kalksteen wordt toegepast op o.a. tegels, gootstenen, mozaïeken, potten en vazen.

Daarnaast is de houten vloer ook een authentiek element dat vaak wordt gebruikt in dit soort gebouwen. Donkere houtsoorten zijn daarbij favoriet. Tot slot is de mozaïekvloer ook een populaire vloersoort van de mediterrane binnenhuisarchitectuur.

Wanden

Wit gestuukte wanden zijn een voorbeeld van een frequent toegepaste techniek in de mediterrane binnenhuisarchitectuur. Dit stucwerk bestaat uit een mengsel van water, gips, kalk en kleine marmerkorrels en wordt ruw aangebracht op de muur. Het mediterrane witte stucwerk heeft immers een belangrijke reden: wit reflecteert meer licht en zorgt zodoende voor een verkoelend effect gedurende de warme zomerdagen. Bovendien zorgen de witte wanden voor een blijvend en luchtig interieur tijdens de winter.

Plafonds

Plafonds bij dit interieurtype beschikken vaak over klassieke of juist landelijke elementen. Zo hebben de plafonds veelal sierpleisterwerk waarop sierlijke bloemen en bladvormen, guirlandes enzovoort zijn aangebracht. In de landelijke stijl zien we veelal balken of dakconstructies terug die het gevoel van de authentieke mediterrane boerenstijl versterken.
 

Inrichting

Meubelen

Het ontwerp van een mediterraan meubelplan kenmerkt zich door het gebruik van natuurlijke materialen. Zo is de toepassing van rieten meubilair een prima optie. Daarnaast zijn gevlochten meubelen van rotan een gebruikelijke keuze. Deze zijn ergonomisch, licht en praktisch. Verder kiest men vaak voor sober en donker houten meubelen. Deze zijn meestal gemaakt uit olijfboom-, dennen- of walnoothout. Naast hout is smeedijzer ook een bekend product in dit type interieur. Hiervan worden vaak bedden, tafels of stoelen gemaakt (vaak in combinatie met natuurlijke materialen zoals hout, rotan of riet).

Raambekleding

Ramen in de mediterrane binnenhuisarchitectuur zijn vaak ingericht met luiken. Gordijnen worden spaarzaam toegepast in de Romeinse/Italiaanse stijl en worden van natuurlijke stoffen voorzien. Jaloezieën van bamboe of hout worden liever gebruikt bij het moderne mediterrane interieur.

Accessoires

Vanzelfsprekend mogen de accessoires en materialen ook niet ontbreken bij een mediterraan interieur. Binnen deze stijl is er vooral veel aandacht voor detail. De authentieke terracotta potten zijn een fraaie versiering voor het vaak sobere aankleding van het interieur. Ook zien we veelal de 'zee' als thema terugkomen in het interieur. Een verwijzing naar de zee wordt eenvoudig gemaakt door het plaatsen van fossielen, schelpen, stenen of opgezette zeediertjes. Nog een element dat niet vergeten mag worden zijn de smeedijzeren of houten muurplanken. Bovendien zijn mediterrane interieurs veelal voorzien van bloem-schilderijen, antieke vazen, overvloedige kamerplanten en vers geplukte bloemen. Bloemen die het meest worden gebruikt zijn lavendel, zonnebloemen en andere veldbloemen.

Verlichting

Klassieke verlichting komt het meest voor bij dit interieurtype. Een voorbeeld hiervan is de kroonluchter. Zo'n lamp kan prachtig hangen aan de authentieke houten balken van een gebouw. Daarnaast zijn plafondspots of fraaie smeedijzeren armaturen een prima optie.

Mediterraan Nederland?

Doordat de mediterrane stijl zo geliefd is over de hele wereld, zijn er ook in Nederland mensen die hun huis om willen smelten tot een waar Provençaals paleis. De mediterrane binnenhuisarchitectuur doet immers veel mensen denken aan een periode met warm en zonnig weer. Toch wordt het toepassen van dit interieurtype door binnenhuisarchitecten meestal afgeraden.

Professionals omschrijven dit dan als volgt: ‘Wanneer je het decor niet aan de stukken aanpast of andersom, dan wordt de verandering niet altijd een verbetering’. Een mediterraan interieur in Nederland komt immers anders tot uiting dan bijvoorbeeld in Spanje. Zo kunnen de rustieke donkere meubels en de marmeren vloertegels al snel resulteren in een wezenlijke ‘kloostersfeer’. Om dit type interieur toch toe te kunnen passen in Nederland, is een zuidelijke ligging ten opzichte van de zon essentieel. Daarnaast zou de vormgeving te dienen worden aangepast. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• Het gebruik van warme wittinten;
• Warme vloerkleden;
• Kleurrijke tegels;
• Kwalitatieve kunstverlichting.