Pizzica: zeer populaire volksdans in Zuidoost-Italië

Een volksdans is in principe een dans die uitgevoerd wordt in een bepaalde streek op volksmuziek die ook bij die streek hoort. Het is een traditionele dans wat wil zeggen dat hij gebaseerd is op een oude dansvorm die in veel gevallen niet meer of slechts weinig wijzigt. Elk land of streek heeft zijn typische kenmerken van volksdansen zoals bij Nederlandse volksdansen nog wel eens aan klompen wordt gedacht. Een typische oude volksdans die in het Zuidoosten van Italië voorkomt is de pizzica.

Pizzica in Zuidoost-Italië

De Italiaanse pizzica komt oorspronkelijk van het schiereiland Salento. De streek Salento is gelegen in de regio Apulië (Italiaans: Puglia) in Zuidoost-Italië en vormt als schiereiland de hak van de laars op welke vorm Italië lijkt. Bijzonder is dat in het hart van Salento in negen dorpen nog Grieks wordt gesproken. Een kenmerk van de streek is ook dat er wereldwijd bekende wijnsoorten vandaan komen zoals:

• Negroamaro
• Primitivo
• Salice Salento

Van Salento uit heeft de pizzica zich verspreid over heel Apulië en het oostelijk deel van de naast Apulië gelegen streek Basilicata.

Ontstaan van populaire volksdans pizzica

De naam pizzica betekent eigenlijk spinnenbeet. Het ontstaan van de danssoort zou ook met een spinnenbeet te maken hebben. Wie door een spin (tarantula) gebeten werd moest zo snel mogelijk het vermeende gif kwijt zien te raken. Dat kon het best door wild rond te dansen zoals dat bij de pizzica gebeurt. Bij dat ronddansen sloten omstanders zich dikwijls aan en dansten zo lang totdat degene die de spinnenbeet had opgelopen al het gif kwijt was en van uitputting op de grond viel. Overigens was het idee dat de beet giftig zou zijn een waanidee want dat was helemaal niet het geval.

Pizzica verwant aan tarantella

De pizzica is verwant aan de tarantella zowel wat betreft de herkomst als de bewegingen van de dans. De tarantella kenmerkt zich ook door snel ronddraaiende dansparen op het snelle tempo van de muziek. Eigenlijk is de tarantella voortgekomen uit de pizzica of anders gezegd is de pizzica de oudste vorm van tarantella. Een nieuwere vorm van de tarantella wordt dikwijls op Italiaanse bruiloften gedanst. De dans verloopt dan in een cirkel waarbij de dansrichting steeds wordt gewisseld.

Festival met Notte della Taranta

Vanaf de zomer van 1998 worden jaarlijks in de streek in de zomer muziekfestiviteiten georganiseerd met onder meer de Notte della Taranta (Nacht van de Taranta). In die nacht wordt opgetreden door beroemde musici. Die optredens worden afgewisseld met orkesten die pizzica’s uitvoeren. De Notte della Taranta vindt plaats in Melpignano in de provincie Lecce. Opvallend is dat vooral veel jonge mensen de activiteit bezoeken en zich naar hartenlust in de pizzica storten.

Pizzicagezelschappen

Sommige gezelschappen die de pizzica uitvoeren bestaan al lange tijd zoals:

• Canzoniere Grecanico Salentino
• I Tamburellisti di Torrepaduli
• Officina Zoé
• Uccio Aloisi gruppu

Belangrijke musici

Enkele belangrijke musici die tijdens de Notte della Taranta hebben opgetreden zijn:

• Stewart Copeland
• Franco Battiato
• Gianna Nannini
• Carmen Consoli

Pizzicamuziek

Belangrijke musici en bands met pizzicamuziek zijn:

• Alessandra Belloni
• Alla Bua
• Anna Cinzia Villani
• Antonio Castrignanò
• Arakne Mediterranea
• Canzoniere Grecanico Salentino
• Mascarimirì
• Officina Zoè
• Enza Pagliara

Pizzica en iedereen voetjes van de vloer

Een verblijf in Salento met veel cultuur wordt pas helemaal fantastisch door het bijwonen van een optreden waarbij de pizzica centraal staat. Meteen nadat die muziek klinkt is er al sprake van een opzwepend karakter. Muzikanten op accordeon, mandoline, tamboerijn en fluit doen hun best om het typische en zeer levendige karakter van de pizzica op het publiek over te brengen. Het ritme van de tamboerijn zorgt daarbij voor extra uitbundigheid. Toeschouwers kunnen zomaar meemaken dat een danspaar zich laat opzwepen door de muziek en een show ten beste geeft voor de omstanders. Zwierende kledij van de danseres en felle bewegingen van de danser zorgen voor een boeiend schouwspel. Maar omstanders moeten zich niet verbazen als ze op een gegeven moment worden uitgenodigd om mee te dansen. De bewegingen van de dansers nadoen valt niet mee maar het plezier is er niet minder om. Maar voor sommigen kost het echter teveel van hun beperkte uithoudingsvermogen want het dansen van een pizzica vergt veel energie.

Flink uit hun dak

Hoewel het principe van de pizzica ongeveer hetzelfde is gebleven zijn er in de loop van de tijd toch verschillen ontstaan. Oorspronkelijk werd de dans vooral uitgevoerd door een eenling waar later omstanders bijkwamen maar in sommige gebieden is de pizzica een dans met als basis twee dansers geworden waar anderen zich al dan niet bijvoegen. Het uitbundige karakter van de dans is echter gebleven en kan soms zover gaan dat de dansers in trance raken. Het uitvoeren van de dans was ook wel eens een excuus voor vrouwen die kort werden gehouden om eens flink uit hun dak te kunnen gaan.