Wereldliteratuur: Wat moet je echt gelezen hebben?

Er kan veel gediscussieerd worden over de vraag wat er nu tot de wereldliteratuur behoort en wat niet. Wat moet je nu echt gelezen hebben om een beetje mee te kunnen praten over wereldliteratuur? En valt de Harry Potter reeks van J.K. Rowling ook al onder wereldliteratuur?

Definitie

De encyclopedie geeft als definitie: letterkunde van de hele wereld. Maar een vastgestelde lijst van wereldliteratuur is er niet echt.

De Verdensbiblioteket

De Noren hebben in 2002 een poging gewaagd om een wereldliteratuurlijst op te stellen. 100 schrijvers uit 54 verschillende landen hebben een lijst ingeleverd met de beste en belangrijkste boeken.

1. Een wereld valt uiteen, Chinua Achebe
2. Sprookjes en verhalen, Hans Christian Andersen
3. Trots en vooroordeel, Jane Austen
4. Vader Goriot,Honoré de Balzac
5. Molloy, Malone sterft, Naamloos (trilogie) Samuel Beckett
6. Decamerone,Giovanni Boccaccio
7. Ficties (in: Verzamelde verhalen) Jorge Luis Borges
8. Woeste Hoogten,Emily Brontë
9. De vreemdeling,Albert Camus
10. Gedichten,Paul Celan
11. Reis naar het einde van de nacht,Louis-Ferdinand Céline
12. Don Quichot, Miguel de Cervantes Saavedra,
13. The Canterbury Tales, Geoffrey Chaucer
14. Nostromo, Joseph Conrad
15. De goddelijke komedie, Dante Alighieri
16. Grote verwachtingen, Charles Dickens
17. Jacques de fatalist en zijn meester, Denis Diderot
18. Berlin Alexanderplatz, Alfred Döblin
19. Misdaad en straf, Fjodor Dostojevski
20. De idioot, Fjodor Dostojevski
21. Boze geesten, Fjodor Dostojevski
22. De gebroeders Karamazov, Fjodor Dostojevski
23. Middlemarch, George Eliot
24. Onzichtbare man, Ralph Ellison
25. Medeia, Euripides
26. Absalom, Absalom! William Faulkner
27. Het Geraas en Gebral, William Faulkner
28. Madame Bovary, Gustave Flaubert
29. De leerschool der liefde, Gustave Flaubert
30. Zigeunerromances, Federico García Lorca
31. Honderd jaar eenzaamheid, Gabriel García Márquez
32. Liefde in tijden van cholera, Gabriel García Márquez
33. Gilgamesj-epos, Anoniem
34. Faust I & II, Johann Wolfgang von Goethe
35. Dode zielen, Nikolaj Gogol
36. De blikken trommel, Günter Grass
37. Diepe wildernis: de wegen, João Guimarães Rosa
38. Honger, Knut Hamsun
39. De oude man en de zee, Ernest Hemingway
40. Ilias, Homerus
41. Odyssee, Homerus
42. Een poppenhuis, Henrik Ibsen
43. Het bijbelboek Job, Anoniem
44. Ulysses, James Joyce
45. Verzamelde verhalen, Franz Kafka
46. Het proces, Franz Kafka
47. Het slot, Franz Kafka
48. Sakuntala, Kalidasa
49. Het geluid van de berg, Yasunari Kawabata
50. Zorba de Griek, Nikos Kazantzakis
51. Zonen en minnaars, D. H. Lawrence
52. Onafhankelijke mensen, Halldór Laxness
53. Verzamelde gedichten, Giacomo Leopardi
54. Het gouden boek, Doris Lessing
55. Pippi Langkous, Astrid Lindgren
56. Dagboek van een gek en andere verhalen, Lu Xun
57. Kinderen van Gebelaw,i Naguib Mahfouz
58. Mahabharata, Anoniem
59. Buddenbrooks, Thomas Mann
60. De Toverberg, Thomas Mann
61. Moby Dick, Herman Melville
62. Essais, Montaigne
63. De Geschiedenis, Elsa Morante
64. Beminde, Toni Morrison
65. Genji Monogatarii Murasaki Shikibu
66. De man zonder eigenschappen, Robert Musil
67. Lolita, Vladimir Nabokov
68. Njáls saga ,Anoniem
69. 1984, George Orwell
70. Metamorfosen, Ovidius
71. Het boek der rusteloosheid, Fernando Pessoal
72. Alle verhalen, Edgar Allan Poe
73. Op zoek naar de verloren tijd, Marcel Proust
74. Gargantua en Pantagrue,l François Rabelais
75. Pedro Páramo, Juan Rulfo
76. Mathnawi, de Perzische Koran, Jalal ad-Din Rumi
77. Middernachtskinderen, Salman Rushdie
78. Boestan, Saadi
79. Het seizoen, de trek naar het Noorden, Tayeb Saleh
80. De stad der blinden, José Saramagol
81. Hamlet, William Shakespeare
82. King Lea,r William Shakespeare
83. Othello, William Shakespeare
84. Oidipous, Sofokles
85. Rood en Zwart, Stendhal
86. Tristram, Shandy Laurence Sterne
87. Bekentenissen van Zeno, Italo Svevo
88. Gullivers reizen, Jonathan Swift
89. Oorlog en vrede, Lev Tolstoj
90. Anna Karenina, Lev Tolstoj
91. De dood van Ivan Iljitsj, Lev Tolstoj
92. Verzamelde verhalen, Anton Tsjechov
93. Verhalen van duizend en een nacht, Anoniem
94. De Lotgevallen van Huckleberry Finn, Mark Twain
95. Ramayana Valmiki
96. Aeneis, Virgilius
97. Grashalmen, Walt Whitman
98. Mrs. Dalloway, Virginia Woolf
99. Naar de vuurtoren, Virginia Woolf
100. Hadrianus' gedenkschriften, Marguerite Yourcenar

Perpetua de honderd beste boeken van de wereld

De honderd beste boeken van de wereld worden sinds oktober 2007 uitgegeven door de uitgeverij Athenaeum- Polak en van Gennep. De reeks omvat dus 100 boeken die elke vrijdag van de maand verschijnen.

Hun lijst ziet er als het volgt uit:

1. H.C. Andersen - Sprookjes
2. Louis Paul Boon - De Kapellekensbaan
3. Charlotte Brontë - Jane Eyre
4. Elias Canetti - Het Martyrium
5. Emily Dickinson - Gedichten
6. Willem Elsschot - Kaas
7. Euripides - Medea & Bakchanten
8. Herman Gorter - Verzen
9. Hadewijch - Strofische gedichten
10. Herodotos - Historiën
11. Johan Huizinga - Herfsttij der middeleeuwen
12. Bai Juyi - Gedichten
13. Thomas More - Utopia
14. Friedrich Nietzsche - Aldus sprak Zarathoestra
15. Alexandr Poesjkin - Jevgeni Onegin
16. Sapfo - Gedichten
17. Murasaki Shikibu - Genji
18. Spinoza - Ethica
19. S. Vestdijk - De koperen tuin
20. Marguerite Yourcenar - Het hermetisch zwart
21. Aischylos - Oresteia
22. Ludovico Ariosto - Orlando furioso
23. Augustinus - Belijdenissen
24. Jane Austen - Trots en vooroordeel
25. Isaak Babel - Verhalen
26. Honoré de Balzac - Verloren illusies
27. Charles Baudelaire - De bloemen van het kwaad
28. Samuel Beckett - Wachten op Godot
29. Bijbel
30. Giovanni Boccaccio - Decamerone
31. Jorge Luis Borges - De aleph en andere verhalen
32. Emily Brontë - De woeste hoogten
33. Lord Byron - Don Juan
34. Albert Camus - De vreemdeling
35. Lewis Carroll - De avonturen van Alice in Wonderland en Achter de spiegel en wat Alice daar aantrof
36. Louis-Ferdinand Céline - Reis naar het einde van de nacht
37. Miguel de Cervantes Saavedra - De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha Deel 1
38. Geoffrey Chaucer - De Canterbury-verhalen
39. Joseph Conrad - Hart der duisternis
40. Louis Couperus - Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan…
41. Dante Alighieri - De goddelijke komedie
42. Charles Dickens - Grote Verwachtingen
43. F.M. Dostojevski - Misdaad en straf
44. George Eliot - Middlemarch
45. T.S. Eliot - Het Barre Land
46. Desiderius Erasmus - Lof der Zotheid
47. William Faulkner - Het geraas en gebral
48. Gustave Flaubert - Madame Bovary
49. Gilgamesj
50. Johann Wolfgang Goethe - Faust
51. N.V. Gogol - Dode zielen
52. Graham Greene - Het einde van het spel
53. Heinrich Heine - Het boek der liederen en Duitsland, een wintersprookje
54. Ernest Hemingway - Afscheid van de wapenen
55. Willem Frederik Hermans - Nooit meer slapen
56. Friedrich Hölderlin - Gedichten
57. Homeros - Ilias en Odyssee
58. Horatius - Verzamelde gedichten
59. Victor Hugo - De klokkenluider van de Notre-Dame
60. James Joyce - Ulysses
61. Franz Kafka - Het proces
62. John Keats en Percy Bysshe Shelley - Gedichten
63. D.H. Lawrence - Verliefde vrouwen
64. Primo Levi - Is dit een mens
65. Federico García Lorca - Gedichten
66. Niccolò Machiavelli - De heerser Deel 2
67. Thomas Mann - De Toverberg
68. Herman Melville - Moby Dick
69. John Milton - Het paradijs verloren
70. Michel de Montaigne - Essays
71. Multatuli - Max Havelaar
72. Robert Musil - De man zonder eigenschappen
73. Vladimir Nabokov - Lolita
74. Pablo Neruda - Canto general
75. George Orwell - 1984
76. Paul van Ostaijen - Bezette stad en Nagelaten gedichten
77. Ovidius - Metamorphosen
78. Fernando Pessoa - Gedichten
79. Francesco Petrarca - Liedboek
80. Plato - Sokrates’ leven en dood
81. Edgar Allan Poe Alle Verhalen
82. Ezra Pound - De Pisaanse canto’s
83. Marcel Proust - De kant van Swann
84. Rainer Maria Rilke - Nieuwe gedichten
85. Arthur Rimbaud - Verzameld werk
86. Jean-Jacques Rousseau - Bekentenissen
87. William Shakespeare - Hamlet
88. Sofokles - Oidipous en Antigone
89. Stendhal - Het rood en het zwart
90. Laurence Sterne - Het leven en de opvattingen van de heer Tristram Shandy
91. Italo Svevo - Bekentenissen van Zeno
92. Jonathan Swift - De reizen van Gulliver
93. Tacitus - Annalen
94. I.S. Toergenjev - Eerste liefde
95. L.N. Tolstoj - Anna Karenina
96. A.P. Tsjechov - Verhalen
97. Vergilius - Het verhaal van Aeneas
98. Voltaire - Candide
99. Virginia Woolf - Mevrouw Dalloway
100. William Wordsworth en S.T. Coleridge - Lyrische balladen

Wanneer is een boek nu 'wereldliteratuur'?

Als je deze twee lijsten eens naast elkaar legt, dan zie je grote verschillen. In de lijst van Perpetua zijn natuurlijk ook de Nederlandse klassiekers opgenomen, zoals de boeken van Louis Couperus en het befaamde Herfsttijd der Middeleeuwen. Wat wij als Nederlanders dus als belangrijke boeken zien, wordt door de Zweden en Noren niet als zodanig erkend. Deze lijsten zijn samengesteld door de literaire elite zullen we maar zeggen. Best kans dat, als je een lijst op zou stellen van wat de gemiddelde Nederlander als belangrijke boeken opnoemt, er een heel andere lijst uitkomt. Boeken die in aanmerking willen komen voor deze officiële lijsten moeten dus in de smaak vallen bij de intellectuele elite. Ondanks het meer wereldwijde karakter van de lijst van Noren, is de lijst toch heel Eurocentrisch. Als een boek niet in de smaak valt in Europa, dan zal het nooit op dergelijke lijsten belanden. Best kans, trouwens dat ze in de Arabische landen nog nooit gehoord hebben van Jane Austen. De term wereldliteratuur wordt dus nogal gemakkelijk gebruikt. Welke kenmerken hebben de boeken, die we op deze lijst zien? De boeken die we in beide lijsten tegenkomen, zijn eigenlijk de boeken die al erg lange tijd bovenmatig populair zijn. Veel boeken uit de oudheid, de Middeleeuwen en de vroeg moderne tijd komen we op beide lijsten tegen. Daar is dus wel zoiets als een consensus over. Het wordt pas lastig om te gaan bepalen wat wereldliteratuur is, als we gaan kijken naar de recente boeken. Ik denk eigenlijk dat het van de laatste 100 jaar nog niet vast staat welke boeken er tot de wereldliteratuur zullen gaan behoren. Het moeten verhalen zijn die relevant en aansprekend blijven en het is nu moeilijk te bepalen welke dat zullen zijn.

Hoe zien deze lijsten erover 20 jaar uit?

Wat ik zeker mis op deze lijsten van wereldliteratuur is het genre 'fantasy'. Dit is een genre dat waarschijnlijk een te beperkt publiek aanspreekt. Toch kan ik me voorstellen dat, als er nu een lijst gemaakt zou worden door mensen tussen de 20 en de 30 jaar, dingen als the Lord of the Rings van Tolkien en de Harry Potter-reeks van J.K. Rowling erop zullen staan. Dit genre heeft immers juist de laatste jaren enorm veel aandacht gekregen en er ook een heleboel lezers bijgekregen. Misschien dat over een aantal jaar, boeken die jaren op dit soort lijsten gestaan hebben, ineens verdwenen zijn. Want hoeveel kinderen moet er voor Engels nog Hamlet lezen op school? Welke kinderen interesseren zich voor de verhalen uit de Oudheid als ze geen Grieks of Latijn volgen? Het ligt dus zeker ook aan de interesse en de opleiding van de toekomstige literaire en intellectuele elite welke boeken erop de wereldliteratuurlijst van 2030 zullen staan