De Journalistieke Code: Hoe wordt het nieuws gemaakt?

Iedere dag zijn vele mensen beroepsmatig bezig met het verwerken van informatie. Denk aan programmamakers, televisieproducenten en journalisten. Zij krijgen allemaal veel informatie toegediend, die zij moeten vormgeven en vervolgens moeten presenteren in de media. Het omvormen van informatie tot nieuws verloopt bij verschillende organisaties op een andere manier, maar toch bestaan er grote overeenkomsten in het proces. Dit proces verloopt veelal volgens de 'journalistieke code'.

De macht van de media

De laatste twintig jaar zijn de media een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Veel nieuwe nieuwsbronnen zijn ontstaan door recente ontwikkelingen op het gebied van informatiesystemen en communicatiesystemen. Er is een toenemende invloed van organisaties als dagbladen, opiniebladen, persbureaus en omroepen.

Onafhankelijk

De producenten van nieuws worden door allen gezien als een onafhankelijke bron van informatie. In westerse parlementaire democratieën hebben nieuwsorganisaties de functie om informatie te verspreiden die volledig objectief is. De media wordt daarom gekenmerkt door een grote onafhankelijkheid, en dit bepaald ook de macht die de media heeft op de publieke opinie.

Productie van nieuws

Tussen de dagelijkse gebeurtenissen en een verhaal in de krant zit een hele organisatie waarin journalisten, managers, drukkers en adverteerders iedere dag samenwerken de krant te produceren. Informatie wordt in het proces omgevormd tot nieuws. Elke nieuwsorganisatie kan dit weer anders aanpakken, maar vaak bestaan er wel grote overeenkomsten in het proces. Dit proces heet de journalistieke code.

Journalistieke code

Proces

Het proces is de wijze waarop nieuws tot stand komt, van het moment waarop een onderwerp gezocht wordt totdat het artikel klaar is. Het proces bestaat uit nieuwsgaring, nieuwsselectie en nieuwspresentatie.

Nieuwsgaring
Het zoeken naar en bijeenbrengen van informatie over gebeurtenissen die de moeite waard zijn om in de krant te worden vermeld. Informatie wordt aangeleverd door persbureaus en door correspondenten.
De nieuwsgaring heeft een routinematig karakter. De uitwisseling van informatie is dan ook geformaliseerd. Dit betekent bijvoorbeeld dat een journalist niet meer met een agent gaat praten, maar met de politievoorlichter. Veel bedrijven hebben namelijk voorlichters in dienst genomen om de pers (‘voorgekookt’) in te lichten. Deze voorlichters zijn vooral aanwezig op zogenaamde 'beats': plekken waar altijd journalisten aanwezig zijn.

Nieuwsselectie
Individuele journalisten maken keuzes en de redactie als geheel selecteert vervolgens het nieuws. De hoofdredactie en eindredacteuren voeren op vaste momenten van de dag overleg over de nieuwssituatie. Twee factoren spelen een essentiële rol bij nieuwsselectie, namelijk: tijd en plaats.
Gekeken naar de tijd moeten journalisten rekening houden met twee deadlines: de technische en journalistieke deadline.De technische deadline is het moment waarop het stuk af moet zijn omdat de krant gedrukt wordt. De journalistieke deadline is het moment waarop de lezer de krant onder ogen krijgt nadat de krant verspreid is.
Gekeken naar de plaats is het vaak zo dat hoe dichterbij het nieuws zich heeft afgespeeld, hoe belangrijker het is.

Nieuwspresentatie
Nieuwspresentatie is simpelweg hoe het nieuws uiteindelijk in de krant verschijnt.

Routines

Routines zijn de gewoontes of vaste patronen in de wijze waarop journalisten te werk gaan. Deze zijn nodig om naar de waarheid te streven. Bijvoorbeeld om de afstand te bewaren (en dus niet partijdig te zijn). Routines maken het makkelijker voor journalisten, het geeft ze een houvast.

Hoor en wederhoor
Door verschillende standpunten of versies van een gebeurtenis te belichten probeert de journalist zoveel mogelijk aspecten van de werkelijkheid aan de lezer duidelijk te maken. Het geeft objectiviteit.

Vermelden van bronnen en controleren van feiten
Vermelden waar de informatie vandaan komt, of van wie een bepaalde interpretatie van een gebeurtenis afkomstig is. Helaas zijn niet alle feiten na te trekken.

Scheiden van feiten en meningen
Het lijkt alsof feiten en meningen haarscherp uit elkaar gehouden zouden kunnen worden, maar in feite is de scheidslijn niet altijd scherp te trekken. Daarom is het belangrijk hier aandacht aan te besteden.

Bewaren van afstand
De journalist mag geen belangen hebben bij het onderwerp waar hij of zij verslag van wil doen. Wederzijdse persoonlijke waardering kan dit tegen staan.

Conventies

De conventies zijn de genre, structuur en vorm. Lezers zijn vertrouwd met conventies en weten hierdoor wat ze kunnen verwachten.

Genre
Enkele verschillende genres zijn de volgende:

• nieuwsbericht
• interview
• reportage
• achtergrondartikel
• recensie
• profiel
• column

Vorm
Vooral een nieuwsbericht kent de meest strikte vormvoorschriften. In de eerste alinea verwachten we bijvoorbeeld een korte samenvatting van de belangrijkste informatie, ook wel de 5 w’s + h: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe.