Museum op Ameland - Vuurtoren, Bunker, Molens en meer

De museumdichtheid op Ameland is groot. Op elke 250 inwoners is er een museum. De musea worden beheerd door stichtingen met gemeentelijke ondersteuning of door particulieren. Enkele verzamelingen die de status van museaal hebben bereikt, zijn aan het museumbestand toegevoegd. Stichting Amelander Musea (STAM) is de grootste organisatie die cultuurhistorische verzamelingen beheert. Onder de koepel van de STAM horen ook de vuurtoren en de twee molens van Ameland. Zelfs het brandspuithuisje hoort erbij en een bunker uit de Tweede Wereldoorlog is ontsloten voor publiek.

• Stichting Amelander Musea (STAM)
• Stichting Ouwe Pôlle
• Stichting Paardenreddingboot Ameland
• Vereniging Amelander korenmolens
• Stichting Natuurmuseum
• Brandspuithuuske
• Bunkermuseum
• Cultuurhistorsch Museum Sorgdrager
• Fotografica Museum
• Landbouw- en Juttersmuseum Swartwoude
• Maritiem Museum Abraham Fock
• Modelspoor Ameland
• Molen De Phenix
• Molen De Verwachting
• Museumhaven Zeemanshoop
• Natuurcentrum Ameland
• Nobels Nostalgisch Museum
• Souvenirs van Ameland
• Vuurtoren

Stichting Amelander Musea (STAM)

De meeste Amelander musea vallen onder de Stichting Amelander Musea (STAM), die op 1december 1999 is opgericht. In de STAM komen drie andere stichtingen en één vereniging samen: stichting Ouwe Pôlle, stichting Natuurmuseum, de stichting Paardenreddingboot en Vereniging Amelander Korenmolens. De stichtingen en vereniging opereren zelfstandig onder eindverantwoordelijkheid van de STAM. Een directeur heeft de leiding. Deze organisatievorm staat in de Nederlandse museumwereld bekend als het ‘Amelander Model.’

Stichting Ouwe Pôlle

Particulier initiatief stond aan de wieg van stichting Ouwe Pôlle Ameland. Ouwe Pôlle is een benaming voor het eiland, in het Amelands ook wel oäde pôlle. Oprichting was in 1957 “om het bijeenbrengen en in stand houden van een verzameling van voorwerpen en bescheiden, welke betrekking hebben op de geschiedenis van de Gemeente Ameland, alsmede het bevorderen van de kennis van het verleden en heden van het eiland.” In 1963 werd een voormalige commandeurswoning in Hollum ingericht als oudheidkamer. Na aankoop van belendende schuren en aanbouw van een balie en ruimte voor wisselexposities is de oudheidkamer geïntegreerd in Cultuurhistorisch museum Sorgdrager. In 1995 sloot de Ouwe Pôlle zich aan bij de samenwerkende Amelander musea. De stichting Ouwe Pôlle zette in 1992 een nieuwe museum in Buren op, een landbouw- en juttersmuseum. Een bestuurslid heeft zitting in het bestuur van STAM.

Stichting Paardenreddingboot Ameland

Stichting Paardenreddingboot Ameland werd in 1988 opgericht met als doel het oude ambacht van het met paarden in zee brengen van een reddingboot in stand houden. Vanwege de komst van een nieuwe KNRM reddingboot, die permanent gestationeerd werd in de Waddenzee bij de Ballumerbocht, werd de paardenreddingboot als hulpverlenende reddingboot overbodig. De stichting houdt de traditie van de lancering in ere. Dat werd mede mogelijk door aankoop van boothuis en strandreddingboot door gemeente Ameland. De paardenreddingboot wordt zo’n 14 keer per jaar gelanceerd. Het is uitgegroeid tot een toeristisch evenement van belang.
Een bestuurslid heeft zitting in het bestuur van STAM.

Vereniging Amelander korenmolens

De Vereniging Amelander korenmolens beheert twee molens: korenmolen De Phenix in Nes en koren- en mosterdmolen De Verwachting in Hollum. Vrienden van de Amelander molens kozen uit hun midden een bestuur voor de vereniging. Een bestuurslid heeft zitting in het bestuur van STAM. Beide molens draaien met een professionele kracht, die verantwoordelijk is voor het beheer en toezicht. Daarnaast beschikt de vereniging over een grote en hechte groep vrijwillige molenaars. Zij zijn verantwoordelijk voor het malen van meel en maken van mosterd en het uitvoeren van klein onderhoud aan de maalinstallatie.

Stichting Natuurmuseum

In 1972 werd een natuurmuseum ingericht in het pand van de voormalige Végé kruidenierswinkel in Hollum. Na verhuizing naar een boerderij aan de Westerlaan en later naar de oude school aan de Rixt van Donia straat in Nes, belandde het museum in het gebouw De Rots aan de Strandweg in Nes. In 2009 integreerde het natuurmuseum in het nieuwe gebouw van Natuurcentrum Ameland. Een bestuurslid van Stichting Natuurmuseum heeft zitting in STAM.

De volgende musea en museale collecties zijn te vinden op Ameland:

1. Brandspuithuuske
2. Bunkermuseum
3. Cultuurhistorisch museum Sorgdrager
4. Fotografica Museum
5. Landbouw- en juttersmuseum Swartwoude
6. Maritiem Museum Abraham Fock
7. Modelspoor Ameland (gesloten augustus 2012)
8. Molen De Phenix
9. Molen De Verwachting
10. Museumhaven Zeemanshoop
11. Natuurcentrum Ameland
12. Nostaligisch Museum Nobel
13. Souvenirs van Ameland
14. Vuurtoren

Brandspuithuuske

Rond 1913 verrezen in alle vier dorpen op Ameland brandspuithuisjes. Deze huisjes deden dienst als bergplaats voor de brandspuiten van de plaatselijke brandweer. Het brandspuithuisje in Nes aan de Kardinaal de Jong is bewaard gebleven, volledig gerestaureerd, op authentieke wijze ingericht en vrij toegankelijk. Dit museum valt onder STAM.

Bunkermuseum

In 2016 opende de STAM het Bunkermuseum van Ameland. Het is een onbemand museum in de duinen ten westen van Hollum. de originele keukenbunker uit de Tweede Wereldoorlog is uitgegraven, opgeknapt en ingericht. Het vertelt de geschiedenis van Ameland in de Tweede Wereldoorlog.

WWWOII

De Werkgroep Waddenerfgoed WOII (WWWOII), met kenners op het gebied van het oorlogsverleden van elk Fries Waddeneiland, opent bunkers op de Waddeneilanden. STAM is deelnemer aan het programma Wadden Erfgoed. In 2010 werd de bunker blootgelegd die in 2015 en 2016 werd opgeknapt en klaargemaakt voor bezoekers.

Cultuurhistorsch Museum Sorgdrager

Het hart van dit cultuurhistorisch museum is de woning van commandeur, kapitein op een walvisvaarder, Cornelis Sorgdrager. De commandeurswoning is ingericht in Amelander stijl. Het museum verhaalt over de cultuur, historie en Amelander gebruiken en er is een boeiende reis door de wereld van de walvisvaart te maken. Het museum heeft regelmatig wisselexposities, dia-, en filmvoorstellingen en organiseert cultuurhistorische dorpswandelingen. Het Sorgdragermuseum doet tevens dienst als trouwlocatie. Dit museum valt onder STAM.

Fotografica Museum

Piet Schuringa is verwoed verzamelaar van fotografica. Van zijn jarenlang bij elkaar verzamelde objecten heeft hij in zijn huis aan de Ridderweg in Hollum een Fotografica Museum ingericht. De collectie is op afspraak te bezoeken. Dit museum is particulier.

Landbouw- en Juttersmuseum Swartwoude

Het Landbouw- en Juttersmuseum in Buren is gevestigd in een oude boerderij uit 1880. Dit museum laat het leven van boeren op het Ameland van vroeger zien. De meeste Amelander boeren combineerden hun vak met dat van visser, jager en jutter. Het juttersmuseum bevat een grote collectie strandvondsten en flessenpost. Kleinvee loop op het erf loopt en er zijn regelmatig wisselexposities op expositiezolder te zien. Dit museum valt onder STAM.

Maritiem Museum Abraham Fock

Het Maritiem Museum aan de Oranjeweg in Hollum, is genoemd naar de strandreddingboot Abraham Fock, die gestationeerd is in het boothuis van het museum. De reddingboot wordt door paarden naar de Waddenzee getrokken om daar te worden gelanceerd. De paarden vinden hun stal bij het museum. In het museum kun je aan de hand van sterren en kompas, navigeren door de tijd. Via films, foto’s en verhalen kan de bezoeker deelnemen deel aan reddingsacties. Het Maritiem Museum Abraham Fock is in 2008/ 2009 volledig herbouwd en heringericht en in 2009 heropend. Het Maritiem Museum valt onder STAM.

Modelspoor Ameland

Model spoor Ameland is gevestigd in een hal aan de Achterdijken bij Nes. Het laat een miniatuurwereld van treinen, auto's, boten, huisjes, landschappen en hun bewoners zien. Dit museum is een particulier initiatief.

Molen De Phenix

Korenmolen De Phenix is een oude graan- en pelmolen die nog perfect werkt. De molen staat op een plaats waar al in 1629 werd gemalen. Die molen brandde af. De Phenix dateert van 1880. Het is een achtkante bovenkruier, een monnikmolen. In de korenmolen wordt rogge geplet, de grondstof van het Amelander roggebrood, dat in Nes gebakken wordt. Dit roggebrood is een erkend Amelands Product. De molen valt onder STAM.

Molen De Verwachting

Aan de Molenweg in Hollum staat stellingmolen De Verwachting. Deze molen is in 1988 door Vrienden van Vrienden van de Amelander molens herbouwd op de plaats waar van 1840 tot 1949 de oude korenmolen stond, die ook De Verwachting heette.

Mosterd

De molen maalt meel en is gespecialiseerd in het maken van mosterd. Het product is in diverse smaken in de museumwinkel te koop. Het productieproces is op gezette tijden te volgen. De Amelander mosterd is een erkend Amelands Produkt. De molen valt onder STAM.

Museumhaven Zeemanshoop

In 2007 is in de Ballumerbocht museumhaven Zeemanshoop ingericht. Eigenaren van oude reddingsboten richtten daarvoor een stichting op: Stichting Museumhaven Zeemanshoop. De haven is geschikt gemaakt voor oude reddingboten die in particulier bezit een tweede leven in het water rond het Waddeneiland zijn begonnen. Verschillende oude reddingboten kwamen in Amelander particuliere handen: Ida Mary, Kurt Calsen, Zeemanshoop, Oudendijk, Goudriaan, Prins Bernhard, Blue Highlander, Hein Muck en de Baron van Kattendijke. Sommige boten werden weer verkocht en Neeltje Jacoba kwam er bij.

Oud Roest

Stichting Museumhaven Zeemanshoop is de Amelander afdeling van 'Nautische Vereniging Oude Reddings Glorie'. Deze vereniging is in 1999 opgericht onder de naam ‘Oud Roest’ en later omgedoopt tot de naam met respectabeler klank. Tot de oude reddingsglorie behoren ondermeer: Arthur, Johanna Louisa, Prins Hendrik en de Insulinde.

Natuurcentrum Ameland

Dit nieuwe museum aan de Strandweg in Nes werd in 2009 geopend door Commissaris van de Koningin John Jorritsma. Het biedt bijzondere tentoonstellingen, animaties en een zeeaquarium. Het Natuurcentrum combineert opdoen van kennis op een aantrekkelijke manier met ervaren en beleven. Het museum laat de natuur op en rond Ameland zien, biedt regelmatig wisselexposities en besteedt aandacht aan duurzaamheid. Vanaf het uitzichtplateau is het eiland, het Waddenzee- en Noordzeegebied te zien.

Kantoor STAM

Het Natuurcentrum geeft informatie via beeldschermen op verschillende niveaus, voor kinderen en volwassenen, speels en uitgebreid. Dit museum valt onder STAM. De directie van STAM is gehuisvest in dit gebouw.

Nobels Nostalgisch Museum

In Ballum, achter Fietsverhuur Nobel, heeft Tjeerd Nobel zijn collectie nostalgische objecten tentoongesteld in het Nobels Nostalgisch Museum. De Ballumer verzamelde al jaren antieke automobielen, motoren, fietsen, historische winkel interieurs, muziekinstrumenten en huishoudelijke artikelen uit vervlogen tijden. Hij bracht het in 2010 samen in een museum. Nobels Nostalgisch Museum is een particulier initiatief en georganiseerd in een stichting.

Souvenirs van Ameland

Eens in het jaar, tijdens de Ambachtelijke Dag in Ballum, is een grote collectie souvenirs van Ameland te bewonderen. Veel van de kleinoods zijn meer dan honderd jaar oud. De collectie is in particulier bezit en niet permanent te zien.

Vuurtoren

De herkenbare roodwit gestreepte vuurtoren dateert van 1880. Het is een gietijzeren toren, die sinds 2005 niet meer gebruikt wordt door de kustwacht en niet meer bemand is. De vuurtorenwachter verwelkomt nu bezoekers en verhaalt over zijn ervaringen. De vuurtoren is te beklimmen en is een trouwlocatie. De vuurtoren valt onder STAM.

Lees verder

• MSA Modelspoor - Miniatuurtreinen en sporen op Ameland
• Atlantikwall Bunkerproject Nederlandse Waddeneilanden
• Molenaar als immaterieel erfgoed
• De taal van de molen - rouwstand en vreugdestand
• Nationale Molendag