Synoniemen van Sint Juttemis

17 augustus is het Sint Juttemis. Althans, dat wordt beweerd. Maar als iets pas met Sint Juttemis gebeurt, dan wordt bedoeld dat het nooit gebeurt. In de afgelopen 500 jaar heeft de Nederlandse taal een aantal synoniemen aan Sint Juttemis gekregen. Ze betekenen allemaal ongeveer hetzelfde, namelijk dat je wel kunt fluiten naar iets.

Sint Juttemis is een verzinsel?

De volledige uitdrukking is met Sint Juttemis, als de kalveren op het ijs dansen. Dat kan natuurlijk niet. Veel gehoord is dat Sint Juttemis een verbastering zijn van de Bijbelse heldin Judith zou zijn. Die viert echter haar naamdag op 24 maart en op 7 september. Omdat een verkeerde datum genoemd wordt (17 augustus), zou bedoeld worden dat iets niet kan en daarom nooit gebeurt. Andere verklaringen zijn bijvoorbeeld:

• Jut = gek; alleen met carnaval hebben de zotten de macht, dus vrijwel nooit.
• Jut = pausin Johanna en niet de bijbelse Judith. De legende verhaalt over ene Johanna die in de 9e eeuw 2 jaar paus zou zijn geweest na de dood van Leo de Vierde.

Sint Judith

Judith betekent vrouw uit Judea. Het gelijknamige Bijbelboek is apocrief, dat wil zeggen dat het buiten de officiële bijbel valt, maar wel min of meer geaccepteerd wordt. Het Bijbelboek verhaalt van een rijke vrouw Judith die een belegerde stad redt. Ze zou op eigen initiatief de stad verlaten waarna ze de aanvoerder verleidt en verdooft en tenslotte onthoofdt. Het boek Judith verhaalt over een voor die tijd ongekende omkering van de machtsverhouding tussen de seksen, namelijk dat een vrouw de man (= legeraanvoerder) te slim af is. In de bijbel vindt dit alleen nog plaats tussen Samsom en Delilah (zij knipt zijn haar af zodat hij kracht verliest) en Jael en Deborah (hij valt in slaap en wordt gedood).

Enkele synoniemen voor ''Wachten tot Sint Juttemis''

• Wachten tot je een ons weegt (dat gebeurt niet; een mens is lang daarvoor al dood en begraven)
• Wachten tot je wortel schiet (biologisch onmogelijk)
• Wachten tot je een meisje (of jongetje) wordt (biologisch onmogelijk)
• Wachten tot het vriest in de hel (de hel wordt verondersteld juist heet te zijn)
• Er zal nog heel wat water door de Rijn stromen, eer dat gebeurt (de Rijn blijft eeuwig water afvoeren)
• Uitentreuren (nooit stoppen met een handeling)
• Het hemd op zijn achterste spannen (iets onmogelijks, dus wat nooit gebeurt, van iemand verlangen)
• Tot ziens in de pruimentijd (niet precies kunnen aangeven wanneer je iemand terugziet of misschien zelfs wel onzeker zijn of je iemand terugziet; de betekenis lijkt opgeschoven naar ‘nooit’)
• Hij zal het betalen als de paus geus wordt (uit de Reformatie in de 16e eeuw: de paus is katholiek en watergeuzen, opstandelingen in de Nederlanden die met kapersbrieven mochten zeeroven, waren protestant)
• Hij kent alle talen, behalve betalen (foute combinatie die nooit zal voorkomen; betalen is geen aparte taal en heeft ook niets met taal te maken)
• Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen (dat kan niet; deze dagen vallen op de kerkelijke kalender altijd op verschillende dagen van de week)
• Dat doe ik pas als er een engel uit de hemel komt (voor niet-gelovigen betekent dit dat het nooit gebeurt)
• Wie een penning niet acht, krijgt over de gulden geen macht (als je niet op de kleintjes let, zal je nooit je rijkdom vergroten)
• Hij is te vangen als een aal bij zijn staart (een paling is vrijwel niet aan zijn staart te pakken)
• Dat is een Cassandravoorspelling (een voorspelling waarvan iedereen vindt dat zij nooit uitkomen zal)
• Over mijn lijk (gaat pas gebeuren wanneer de spreker dood is, kortom, hij zal zich met hand en tand tegen iets verzetten)
• Wie voor het oortje geboren is, zal tot de stuiver niet geraken (vergelijkbaar met ‘wie als dubbeltje geboren is, zal nooit een kwartje worden’; uit de tijd dat sociale mobiliteit nog vrijwel onmogelijk was)
• Als er 2 zondagen in de week zitten (een week heeft 1 zondag)
• Op de eerste zondag midden in de week (op de christelijke en islamitische kalender markeert de zondag juist het begin van de week)
• Ad calendas graecas (Latijnse spreuk om aan te geven dat iets niet bestaat; de spreuk suggereert een Griekse kalender, maar dat kan niet; het gaat om de Romeinse)
• Als alle uwe vingeren even langh zijn (dat is biologisch onmogelijk)
• Als de katten ganzeneieren leggen (ook dat is biologisch onmogelijk)